Aνησυχητικές διαστάσεις λαµβάνει το φαινόµενο της εκδικητικής πορνογραφίας -γνωστό και ως revenge porn-, που συνιστά µια χυδαία µορφή διαδικτυακής κακοποίησης, µε συχνά ολέθριες συνέπειες για το θύµα. Πρόκειται για τη δηµοσίευση ή διανοµή προσωπικού σεξουαλικού υλικού (π.χ., εικόνες, βίντεο) ενός ατόµου χωρίς τη συναίνεσή του, µε σκοπό την εξευτελιστική έκθεσή του για εκδικητικούς σκοπούς. Μόλις πριν από λίγες ηµέρες, µάλιστα, έγινε γνωστή η είδηση πως συνελήφθη ένας πιλότος της Πολεµικής Αεροπορίας ο οποίος φέρεται να απειλούσε επανειληµµένα την πρώην σύντροφό του πως θα δηµοσιοποιούσε βίντεο µε προσωπικές τους στιγµές, αν δεν ενέδιδε στις σεξουαλικές του ορέξεις.

*Διαβάστε ακόμα: Σύλληψη για revenge porn στη Θεσσαλονίκη: Την υποχρέωνε σε ερωτικές συνευρέσεις υπό την απειλή δημοσιοποίησης ιδιωτικών τους στιγμών


Revenge porn: 1 στους 2 Έλληνες έχει πέσει θύμα ή γνωρίζει κάποιον που έχει βιώσει αυτή τη μορφή διαδικτυακής κακοποίησης

Πόσο διαδεδοµένη είναι, τελικά, αυτή η νέα µορφή βάναυσης κακοποίησης στη χώρα µας και ποιες οµάδες πλήττονται περισσότερο; Σύµφωνα µε µεγάλη έρευνα της παγκόσµιας εταιρείας ψηφιακής ασφάλειας Kaspersky, σχεδόν ένας στους δύο Ελληνες, και συγκεκριµένα το 49%, δήλωσε ότι είτε έχει πέσει θύµα είτε γνωρίζει κάποιον που έχει βιώσει αυτή τη µορφή διαδικτυακής κακοποίησης. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται αισθητά στις νεότερες γενιές, µε το 63,8% των νέων 16-24 ετών και το 68,14% των ατόµων 25-34 ετών να έχει βιώσει ή να γνωρίζει κάποιον που έχει πέσει θύµα εκδικητικής πορνογραφίας.

«Η σύγχρονη τεχνολογία έχει καταστήσει τη λήψη και την κοινοποίηση τέτοιου περιεχοµένου εξαιρετικά εύκολη, ενώ η αυξανόµενη χρήση εφαρµογών διαδικτυακών γνωριµιών έχει εντείνει το φαινόµενο. Ωστόσο, η έλλειψη ενηµέρωσης και επίγνωσης των κινδύνων που ελλοχεύουν µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήµατα. Η σωστή και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί το βασικό εργαλείο για να µπορούν οι χρήστες να λαµβάνουν πιο υπεύθυνες και ασφαλείς ψηφιακές αποφάσεις», επισηµαίνει ο Βασίλης Βλάχος, Channel Manager της Kaspersky για Ελλάδα και Κύπρο, µιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», και προσθέτει πως «ως εταιρεία που υποστηρίζει εκατοµµύρια χρήστες παγκοσµίως στην προστασία των συσκευών, των δεδοµένων και της ιδιωτικότητάς τους, η Kaspersky προτρέπει όλους να σκεφτούν διπλά πριν κοινοποιήσουν δικό τους ή ευαίσθητο περιεχόµενο τρίτων».

Με τη σειρά της, η καθηγήτρια Παρασκευή Φραγκοπούλου, συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, επισηµαίνει στα «Π» πως «η Safeline, η µοναδική ανοικτή γραµµή καταγγελιών παράνοµου περιεχοµένου στο ∆ιαδίκτυο και επίσηµο µέλος του INHOPE (∆ιεθνούς Συνδέσµου Ανοικτών Γραµµών ∆ιαδικτύου), καταγράφει τα τελευταία χρόνια µια µικρή, αλλά σταθερή αύξηση στις καταγγελίες που σχετίζονται µε περιστατικά µη συναινετικής διανοµής ευαίσθητου ψηφιακού περιεχοµένου. Συγκεκριµένα, το 2022 καταγράφηκαν 56 καταγγελίες, το 2023 αυξήθηκαν σε 61, ενώ το 2024 έφτασαν τις 72.

Αν και σε πολλές περιπτώσεις γίνεται λόγος για revenge porn, η πλειονότητα των περιστατικών αφορά περιπτώσεις sextortion, δηλαδή καταστάσεις στις οποίες το θύµα εκβιάζεται να αποστείλει χρήµατα ήεπιπλέονυλικό, υπό την απειλή δηµοσιοποίησης προσωπικού ερωτικού περιεχοµένου. Αυτού του τύπου ο ψηφιακός εκβιασµός, αν και δεν εµπίπτει πάντα στην αυστηρή έννοια της εκδικητικής πορνογραφίας, υπάγεται στο ίδιο νοµικό πλαίσιο, δηλαδή στο Αρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο αφορά την εκδικητική πορνογραφία και προβλέπει αυστηρές ποινές για τη διανοµή ή απειλή διανοµής ευαίσθητου περιεχοµένου χωρίς συναίνεση».


Τα κίνητρα του θύτη

Ποια είναι, όµως, τα κίνητρα του θύτη που εκθέτει σε κοινή θέα ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα ενός άλλου ανθρώπου χωρίς τη θέλησή του; Σύµφωνα µε τη Μαρία Σγούρου, αναπτυξιακή ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια Gestalt και υποψήφια διδάκτορα στο ΠΑ.ΜΑΚ., «ο λόγος που διαρρέει τέτοιου είδους υλικό στο διαδικτυακό περιβάλλον, ειδικά όταν πρόκειται για ερωτική σχέση, είναι γιατί ο θύτης -που συνήθως είναι άντρας- νιώθει πως το θύµα τού ανήκει και µπορεί να το εκθέσει επειδή απλώς δεν συµµορφώθηκε σε κάποια από τις απαιτήσεις του. Η διάδοση, δηλαδή, υλικού revenge porn απηχεί βαθιά πατριαρχικές ιδέες, όπως ότι η σεξουαλικότητα, ιδίως των γυναικών, είναι λόγος ντροπής ή και τιµωρίας».

Όσον αφορά τα συναισθήµατα που βιώνει το θύµα, το οποίο έχει δει το σώµα του να εκτίθεται άθελά του σε όλο τον κόσµο, η κ. Σγούρου µας λέει πως είναι «ο φόβος, η θλίψη, η ντροπή, η ενοχή, ο θυµός, η πλήρης απώλεια ελέγχου. Όσο πιο συνειδητοποιηµένα είναι τα θύµατα σε σχέση µε την ταυτότητά τους, τόσο λιγότερες συναισθηµατικές συνέπειες θα έχουν, ενώ καταλυτικό ρόλο παίζει και η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την αντιµετώπιση µιας τέτοιας κατάστασης. Αν, όµως, τα θύµατα είναι ήδη ευάλωτα ψυχικά και κινούνται σε οπισθοδροµικά περιβάλλοντα, τότε βλέπουµε καταθλιπτικά συµπτώµατα, αγχώδεις διαταραχές, ακόµα και αυτοκτονικές τάσεις».


Πλατφόρμες

Μέσα σε αυτό το οµιχλώδες και εχθρικό διαδικτυακό τοπίο, καθοριστικής σηµασίας είναι η ύπαρξη εξειδικευµένων διεθνών ψηφιακών εργαλείων, όπως είναι το Take It Down και το StopNCII.org, που δίνουν στα θύµατα τη δυνατότητα να ανακτήσουν τον έλεγχο του περιεχοµένου τους. Πρόκειται για ψηφιακά εργαλεία που λειτουργούν µε τη µέθοδο της τεχνολογίας αποτύπωσης (hashing). Συγκεκριµένα, ο χρήστης ανεβάζει το προσωπικό του υλικό στην εκάστοτε πλατφόρµα, όπου δηµιουργείται ένα µοναδικό ψηφιακό αποτύπωµα (hash). Το υλικό δεν αποθηκεύεται ούτε κοινοποιείται, αλλά αποστέλλεται µόνο το hash στα συνεργαζόµενα κοινωνικά δίκτυα και πλατφόρµες.

Αν κάποιος προσπαθήσει να ανεβάσει το ίδιο υλικό, το σύστηµα το αναγνωρίζει και το µπλοκάρει αυτόµατα, πριν καν δηµοσιευτεί. Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει την ιδιωτικότητα του χρήστη και µειώνει δραστικά τον κίνδυνο περαιτέρω διαρροής. Μάλιστα, και οι δύο αυτές πλατφόρµες είναι διαθέσιµες στα ελληνικά, µε την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, κάτι που διευκολύνει σηµαντικά την πρόσβαση των Ελλήνων χρηστών σε αυτά τα εργαλεία.

*Αν είσαι θύµα revenge porn ή γνωρίζεις κάποιον/α που είναι, µη διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια. Απευθύνσου στη ∆ίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος ή κάνε καταγγελία επώνυµη ή και ανώνυµη στο safeline.gr


Άρθρο της Καλλιόπης Δοξόγλου: Από τη νοµική ανεπάρκεια στην αυστηροποίηση του πλαισίου

Η εκδικητική πορνογραφία έχει αποτελέσει κοινωνική µάστιγα την τελευταία δεκαετία. Στην Ελλάδα, το νοµικό πλαίσιο για την αντιµετώπισή της υπήρξε αρχικά ατελές, όµως τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί, µε την ποινική αντιµετώπιση να κινείται προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης. Παλαιότερα, πριν από το 2021, η εκδικητική πορνογραφία δεν αναγνωριζόταν ως αυτοτελές αδίκηµα. Οι δράστες διώκονταν βάσει γενικότερων διατάξεων, όπως η παραβίαση προσωπικών δεδοµένων (Ν. 2472/1997), και το αδίκηµα, όσο σοβαρό κι αν ήταν, τιµωρούνταν πάντα σε πληµµεληµατικό βαθµό. Η απουσία εξειδικευµένης διάταξης καθιστούσε την τιµωρία δύσκολη και τις ποινές, συχνά, εξαιρετικά επιεικείς.

Με το πέρασµα των χρόνων και την εξέλιξη της τεχνολογίας, κυρίως όσον αφορά αύξηση της χρήσης των social media και του ∆ιαδικτύου γενικότερα, άρχισε να διαφαίνεται η ανάγκη για αναθεώρηση του ισχύοντος από το 1997 νοµοθετικού πλαισίου. Την ανάγκη αυτή ήρθε να επιβεβαιώσει το 2016 το τραγικό συµβάν της αυτοκτονίας της 22χρονης Λίνας Κοεµτζή από τα Γιαννιτσά, η οποία έδωσε τέλος στη ζωή της κάνοντας βουτιά θανάτου από τη φοιτητική εστία όπου διέµενε στη Θεσσαλονίκη έπειτα από δηµοσίευση γυµνών φωτογραφιών της.

Το 2019, σε µια προσπάθεια ανανέωσης του νοµοθετικού πλαισίου του Ν. 2472/1997 περί προστασίας προσωπικών δεδοµένων, τέθηκε σε εφαρµο γή ο νέος νόµος (Ν. 4624/2019). Για πρώτη φορά µέχρι τότε στην παρ. 4 του νόµου αυτού προβλέφθηκε η κακουργηµατική µορφή του αδικήµατος, σύµφωνα µε την οποία, αν ο δράστης είχε σκοπό να προσκοµίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνοµο περιουσιακό όφελος ή να βλάψει άλλον και το ποσό αυτό υπερβαίνει τα 120.000 ευρώ, τιµωρούνταν µε κάθειρξη ως 10 έτη. Η συγκεκριµένη, όµως, ρύθµιση και πάλι δεν έλυσε το πρόβληµα της ελλιπούς τιµωρίας των δραστών παρόµοιων εγκληµάτων, αφού η απόδειξη του ύψους της βλάβης ή του παράνοµου οφέλους δικαστικά ήταν εξαιρετικά δυσχερής.

Με αφορµή ανάλογες υποθέσεις στις οποίες εµπλέκονταν δηµοφιλή πρόσωπα, ξεκίνησε και πάλι ο διάλογος για αυστηροποίηση των σχετικών νόµων. Χαρακτηριστικές είναι δύο περι πτώσεις που απασχόλησαν την κοινή γνώµη. Ο παρουσιαστής Στάθης Παναγιωτόπουλος κατηγορήθηκε για τη δηµοσίευση ερωτικού υλικού πρώην συντρόφων του στο ∆ιαδίκτυο, προκαλώντας σοκ, ιδιαίτερα λόγω της δηµόσιας εικόνας του. Η υπόθεση έδειξε το χάσµα µεταξύ πράξης και κοινωνικής εικόνας. Αντίστοιχα, η influencer Ιωάννα Τούνη κατήγγειλε τη διαρροή προσωπικού βίντεο χωρίς τη συγκα τάθεσή της, ανοίγοντας δηµόσιο διάλογο για το δικαίωµα στη σεξουαλική ιδιωτικότητα και την ανάγκη προστα σίας των θυµάτων.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα το αδίκηµα της εκδικητικής πορνογραφίας τυποποιήθηκε ως αξιόποινη πράξη µε τον Νόµο 4947/2022, ο οποίος τυποποίησε πλέον στο Άρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα ως αυτοτελές αδίκηµα την εκδικητική πορνογραφία, δηλαδή τη µη συναινετική ανάρτηση στο ∆ιαδίκτυο ή σε µέσα κοινωνικής δικτύωσης εικόνων ή οπτικοακουστικού υλικού που αφορούν γενετήσιες πράξεις του θύµατος, ακόµα και αν αυτές έγι ναν µε τη συναίνεσή του. Η πράξη αυτή τιµωρείται σήµερα µε φυλάκιση από 3 έως 5 έτη. Στην κακουργηµατική µορφή του αδικήµατος, για την οποία απαιτείται ανάρτηση µε αποδέκτες αόριστο αριθµό ανθρώπων ή τελείται σε βάρος πρώην συντρόφου ή προσώπου που τελεί σε σχέση εξάρτησης µε τον δράστη ή σκοπός είναι η προσπόριση παράνοµου περιουσιακού οφέλους, η ποινή που προβλέπεται είναι κάθειρξη από 5 έως 8 έτη και χρηµατική ποινή.

Προβλέπεται ακόµα και κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών, αν το θύµα οδηγήθηκε σε αυτοχειρία εξαιτίας της παράνοµης δηµοσίευσης των πράξεων της γενετήσιας ζωής του. Η προσθήκη αυτή αποσκοπεί σε εναρµόνιση µε ευρωπαϊκές πρακτικές που αντιµετωπίζουν ως έγκληµα τέτοιες συµπεριφορές αυτής της σύγχρονης µορφής βίας, η οποία: α) έχει συχνό τατα ως µέσο τέλεσης την ψηφιακή τεχνολογία (Ιnternet, social networks), β) δίνει τη δυνατότητα στον δράστη για µη συναινετική προβολή εκδηλώσεων της γενετήσιας ελευθερίας του παθόντος, γ) έχει ως συχνότερους αποδέκτες ευάλωτες κοινωνικές οµάδες (π.χ., ανήλικοι ή κάθε άλλο πρόσωπο που αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του) και δ) λόγω της βαρύτητας και της κοινωνικής έκτασης της προ βολής, προκαλεί ως επίπτωση στα θύµατα σοβαρές βλάβες της ψυχικής και σωµατικής υγείας, συχνά ανεπανόρθωτες, που τα έχουν οδηγήσει ακόµα και σε απόπειρα ή τετελεσµένη αυτο χειρία. Είναι σαφές πως η ελληνική Πολιτεία έκανε βήµατα προόδου. Πρέπει, όµως, να συνεχίσει να είναι παρούσα νοµοθετικά και εκτελεστικά, έτσι ώστε να µπορεί να προλαµβάνει τις εξελίξεις της τεχνολογίας και τη διαφοροποίη ση των µορφών του εγκλήµατος της εκδικητικής πορνογραφίας.

*δικηγόρου ΑΠΘ

* Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 18 Απριλίου