Προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) κατατέθηκε χθες από πολίτη του οποίου η οικοδομική άδεια ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) μετά από προσφυγή του Δήμου Αλίμου εναντίον του ΝΟΚ. Η υπόθεση αφορά άδεια που είχε εκδοθεί με βάση τα κίνητρα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) και αναδεικνύει σοβαρά ζητήματα σχετικά με το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και τη δίκαιη δίκη. Ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι δεν αποζημιώθηκε για την απώλεια του δικαιώματος δόμησης, υφιστάμενος σημαντική οικονομική ζημία και άνιση μεταχείριση.

Διαβάστε: Η κατάργηση των bonus δόμησης του ΝΟΚ "σκοτώνει" και την αντιπαροχή

Το ιστορικό της προσφυγής για την ακύρωση άδειας ΝΟΚ

Ο πολίτης είχε εκδώσει νόμιμη οικοδομική άδεια το 2022, βασισμένη στις διατάξεις του ΝΟΚ, κατά της οποίας προσέφυγαν ο Δήμος Αλίμου και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής του ίδιου δήμου. Στην προσφυγή του στο ΕΔΔΑ, ο πολίτης τονίζει ότι είχε την αυτονόητη προσδοκία πως μια πράξη που εκδόθηκε από αρμόδια δημόσια αρχή δεν θα ανακαλείτο, ειδικά όχι από την ίδια αρχή που την εξέδωσε, καθώς οι πολεοδομίες υπάγονται στους δήμους. Η προσφυγή του Δήμου Αλίμου έγινε αρχικά δεκτή από το Ε' τμήμα του ΣτΕ το 2024 (απόφαση 6621) και στη συνέχεια επικυρώθηκε από την Ολομέλεια το 2025 (απόφαση 146). Ήδη από τις 11 Δεκεμβρίου, το ΣτΕ είχε ανακοινώσει ότι η αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του ΝΟΚ αφορά όχι μόνο νέες άδειες, αλλά και εκείνες των οποίων η υλοποίηση δεν είχε ξεκινήσει, χωρίς να εξαιρεί όσες είχαν προσβληθεί δικαστικά.

Το «περιβαλλοντικό ισοδύναμο» ως λύση για τις άδειες ΝΟΚ

Σύμφωνα με την προσφυγή στο ΕΔΔΑ, στις 14 Μαΐου η κυβέρνηση παρουσίασε ρύθμιση με την οποία θεσμοθέτησε ένα «περιβαλλοντικό ισοδύναμο», έναν μηχανισμό πολεοδομικής αποζημίωσης για την περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλούν τα κτίρια που έκαναν χρήση των κινήτρων του ΝΟΚ. Στην κατηγορία των κτιρίων που μπορούν να επωφεληθούν από αυτό το μέτρο συμπεριλήφθηκαν και εκείνα για τα οποία είχε εκδοθεί ακυρωτική απόφαση ή εκκρεμούσε η έκδοση απόφασης. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην προσφυγή, αρκετοί δήμοι, συμπεριλαμβανομένου του Αλίμου, έχουν δημοσίως αντιταχθεί στη νέα νομοθετική ρύθμιση, υποστηρίζοντας ότι είναι επίσης αντισυνταγματική και έχουν διακηρύξει την πρόθεσή τους να προσφύγουν δικαστικά εναντίον της.

Νομικά επιχειρήματα της προσφυγής ΝΟΚ στο ΕΔΔΑ

Ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι ο πολίτης δικαιούται προστασία έναντι των παράνομων ή δυσανάλογων παρεμβάσεων του κράτους. Σύμφωνα με την προσφυγή, μια παρέμβαση σε ιδιοκτησιακό δικαίωμα μπορεί να είναι αποδεκτή σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μόνο αν:

  • Είναι νόμιμη
  • Έχει ως στόχο το δημόσιο συμφέρον
  • Σέβεται την αρχή της αναλογικότητας
  • Τηρεί δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στα διαφορετικά συμφέροντα

Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα, τον οποίο επικαλείται η εφημερίδα «Καθημερινή», ακόμη και αν η ακύρωση της οικοδομικής άδειας κριθεί απαραίτητη, θα έπρεπε ο κάτοχός της να λάβει αποζημίωση που να αντιπροσωπεύει σε λογικό βαθμό το επηρεαζόμενο ιδιοκτησιακό δικαίωμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ακύρωση είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια του δικαιώματος δόμησης και κατ' επέκταση του δικαιώματος πώλησης ιδιοκτησιών.

Αμφισβήτηση του «περιβαλλοντικού ισοζυγίου» για τις άδειες ΝΟΚ

Ο προσφεύγων αμφισβητεί και το «περιβαλλοντικό ισοζύγιο», που προτάθηκε ως λύση. Υποστηρίζει ότι η ρύθμιση δεν έχει εφαρμοστεί και ήδη φαίνεται ότι θα αμφισβητηθεί νομικά. Επιπλέον, ακόμη και αν τελικά ισχύσει, ο προτεινόμενος μηχανισμός δεν αποζημιώνει τον προσφεύγοντα, αλλά του επιβάλλει ένα δυσβάσταχτο οικονομικό βάρος χωρίς δική του ευθύνη, αφού εξέδωσε νόμιμη οικοδομική άδεια βάσει του ΝΟΚ. Επιπρόσθετα, ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι η απόφαση του ΣτΕ παραβιάζει και την Αρχή της Μη Διάκρισης, καθώς δημιουργεί δύο κατηγορίες πολιτών που τελούν υπό τις ίδιες ακριβώς νομικές συνθήκες, αφού όλοι έκαναν χρήση των κινήτρων του ΝΟΚ και εξέδωσαν άδεια. Το Δικαστήριο προστάτευσε όσους είχαν ξεκινήσει την υλοποίηση έως τις 11 Δεκεμβρίου και άφησε απροστάτευτους όσους δεν πρόλαβαν ή δεν μπόρεσαν.

Νομική εκπροσώπηση και προοπτικές της προσφυγής ΝΟΚ

«Αυτοί καλούνται νομοθετικά να αναθεωρήσουν τις άδειές τους και να χάσουν εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα, αντιπαροχές και αγοραπωλησίες» αναφέρει στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο Ανδρέας Παπαπετρόπουλος, της δικηγορικής εταιρείας «Παπαπετρόπουλος, Μπάνου και Συνεργάτες», που εκπροσώπησαν τον προσφεύγοντα με τη συνδρομή του συνταγματολόγου Γιώργου Κατρούγκαλου. «Ζητούμε αποζημίωση και, εναλλακτικά, επανάληψη της δίκης ως προς αυτά τα σημεία. Δεν αναφερόμαστε στην ουσία της υπόθεσης και στην κρίση της αντισυνταγματικότητας». Πρόκειται για την πρώτη προσφυγή που κατατίθεται στο ΕΔΔΑ από θιγόμενους από την απόφαση του ΣτΕ σχετικά με τον ΝΟΚ, ενώ είναι πιθανό να ακολουθήσουν και άλλες. Αν οι θιγόμενοι δικαιωθούν, αυτό θα αναδείξει τις συνέπειες όχι της προσφυγής των δήμων και των πολιτών, αλλά της κακής νομοθέτησης από πλευράς του υπουργείου Περιβάλλοντος, που επέτρεψε το 2019-2021 τη συνδυαστική εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ, δίνοντας ουσιαστικά ένα «δώρο» στον κατασκευαστικό κλάδο.