Η διαχείριση των συγχρηματοδοτούμενων πόρων και ειδικότερα η πορεία υλοποίησης του ΕΣΠΑ αποτελεί ένα προνομιακό πεδίο αναφοράς για την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Παρά τους κλυδωνισμούς από τις πολλαπλές κρίσεις τα τελευταία χρόνια, σε ό,τι αφορά την αναπτυξιακή πολιτική, ο συνολικός απολογισμός του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές και κυρίως μετρήσιμα επιτεύγματα.

Η πρόοδος στην υλοποίηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ από το καλοκαίρι του 2019 μέχρι το τέλος του 2022 είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Ο μέσος όρος απορρόφησης από το 27% εκτινάχθηκε στο 85%, χάρη στο γενικότερο συντονισμό της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ του υπουργείου Ανάπτυξης και παρά τις δυσκολίες και τα προβλήμα- τα λειτουργίας των διαχειριστικών Αρχών την περίοδο της πανδημίας.

Η συντονισμένη προσπάθεια που καταβλήθηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης και τις υπηρεσίες του συνέβαλε καθοριστικά, ώστε η Ελλάδα να βρίσκεται σταθερά στις πρώτες θέσεις ως προς τις πληρωμές και την αξιοποίηση κοινοτικών πόρων στο επίπεδο των 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα βρίσκεται στη 2η θέση, πίσω μόνο από τη Λιθουανία, η οποία όμως έχει έναν αισθητά χαμηλότερο συνολικό προϋπολογισμό (8,2 δισ. ευρώ).

Παράλληλα και με βάση τα σχετικά στοιχεία, η Ελλάδα κατάφερε να δεσμεύσει υψηλούς χρηματοδοτικούς πόρους από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 (26,6 δισ. ευρώ), ενώ οι πρωτιές στην έγκριση προγραμμάτων του νέου ΕΣΠΑ και η υψηλή απορρόφηση του ΕΣΠΑ 2014-2020 καταδεικνύουν συνολικά την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης αναφορικά με την αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων.

Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Προγραμμάτων

Ένας από τους βασικούς πυλώνες της προσπάθειας αυτής είναι η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ταμείου Συνοχής (ΕΤΠΑ & ΤΣ) του υπουργείου Ανάπτυξης, στην οποία επικεφαλής είναι ο κ. Γιώργος Ζερβός. Η επανασύσταση της Ειδικής Γραμματείας το καλοκαίρι του 2020, με απόφαση του πρωθυπουργού κατόπιν εισήγησης του υπουργού Ανάπτυξης, Άδωνη Γεωργιάδη, ήταν μια κίνηση που αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από κάποιους.

Εκ του αποτελέσματος, όμως, αποδεικνύεται μια απόλυτα σωστή κίνηση, που σε μεγάλο βαθμό άλλαξε προς τη θετική κατεύθυνση την πορεία εφαρμογής συνολικά του ΕΣΠΑ 2014-2020, καθώς σημαντικό μέρος των επιτευγμάτων και της προόδου αυτής της περιόδου αποδίδεται στα προγράμματα αρμοδιότητας της Ειδικής Γραμματείας.

Η Ειδική Γραμματεία ανέλαβε ένα μεγάλο μερίδιο διαχείρισης προγραμμάτων του τρέχοντος ΕΣΠΑ (πάνω από το 57%), καλούμενη να επιταχύνει αισθητά την πρόοδο υλοποίησης των προγραμμάτων, ώστε να μην υπάρξουν απώλειες πόρων και παράλληλα να αντιμετωπίσει τις πρωτόγνωρες επιπτώσεις της πανδημίας, ειδικά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με στοχευμένες δράσεις. Όσον αφορά την πορεία εφαρμογής των προγραμμάτων, για τα οποία έχει αρμοδιότητα:

1. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ) το καλοκαίρι του 2019 είχε προϋπολογισμό 4,4 δισ. ευρώ και δαπάνες κοινοτικής συνδρομής 615.000.000 ευρώ, δηλαδή παρουσίαζε απορρόφηση 17%. Σήμερα, ο προϋπολογισμός του προγράμματος έχει σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας τα 8,3 δισ. ευρώ, και οι δαπάνες ανέρχονται σε 7,7 δισ. ευρώ, με την απορρόφηση να προσεγγίζει το 93%.

Το Πρόγραμμα εξελίχθηκε στο πλέον αποδοτικό χρηματοδοτικό μέσο στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις επιπτώσεις της πανδημίας, μετά από το καινοφανές ύψος των ενισχύσεων που δόθηκαν προς αυτές, μέσω συνολικά 17 στοχευμένων δράσεων, ιδιαίτερα για τη στήριξη της ανθεκτικότητας και την επανεκκίνηση λειτουργίας τους, καθώς διοχετεύθηκαν πόροι 4,57 δισ. ευρώ, με περισσότερες από 531.000 εγκεκριμένες αιτήσεις επιχειρήσεων.

Υπήρξε πλήρης αξιοποίηση των πόρων του Ειδικού Ταμείου React EU που συστάθηκε για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Στις διαδικασίες υλοποίησης των συγκεκριμένων δράσεων, αξιοσημείωτη ήταν η επιτάχυνση της αξιολόγησης και έγκρισης των αιτήσεων που υποβάλλονταν, καθώς η διάρκεια περιορίστηκε σε 2 έως 3 εβδομάδες, σε αντίθεση με το παρελθόν όπου με τον ίδιο υπηρεσιακό μηχανισμό απαιτείτο χρονικό διάστημα περί τα 2 έτη για την έγκριση ενός σχεδίου.

2. Aύξηση απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων για υποδομές και περιβάλλον. Σε σχέση με το Επιχει- ρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περι- βάλλον, Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ), είναι ξεκάθαρο ότι υπήρχαν σημαντικά δομικά προβλήματα από το ξεκίνημα της εφαρμογής του.

Συγκεκριμένα, στον τομέα των Μεταφορών και ειδικότερα με τα οδικά έργα, το Πρόγραμμα λειτουργούσε με τα μεταφερθέντα έργα της περιόδου 2007-13, καθώς επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ οι κατατμήσεις των έργων λόγω των εμμονών και της στοχοθεσίας της τότε κυβέρνησης δεν επέτρεπαν την ένταξη και τη χρηματοδότηση τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι προκηρύξεις για τα νέα μεγάλα οδικά έργα (Πάτρα - Πύργος, παράκαμψη Χαλκίδος κ.λπ.) έγιναν το 2020 και οι συμβάσεις υπογράφηκαν το 2021.

Ανάλογη κατάσταση υπήρχε και στον άλλο τομέα αναφοράς του Προγράμματος, το Περιβάλλον, καθώς στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων, η καθυστέρηση έγκρισης του Εθνικού και των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Απορριμμάτων την περίοδο 2015-2017 ήταν απαγορευτική για τη χρηματοδότηση τέτοιων δράσεων. Έτσι, μόλις τώρα ολοκληρώθηκε η ένταξη και χρηματοδότηση της κατασκευής όλων των Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων με τεχνολογία RRF.

Σε επίπεδο επιδόσεων, το ΥΜΕΠΕΡΑΑ το καλοκαίρι του 2019, με προϋπολογισμό 5,178 δισ. ευρώ, είχε δαπάνες κοινοτικής συνδρομής 1,138 δισ. ευρώ, δηλαδή απορρόφηση 26%. Σήμερα και με προϋπολογισμό 4,65 δισ. ευρώ, οι δαπάνες είναι υπερδιπλάσιες (2,9 δισ. ευρώ), με απορρόφηση σχεδόν 68%. Το πρόγραμμα παρουσίασε, ιδίως το 2022, μια δυναμική υλοποίησης, η οποία παράλληλα με την αξιοποίηση της ευελιξίας που παρέχουν ο Κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το FAST-CARE (COM (2022) 324/ 229-06-2022), αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για ένα ομαλό κλείσιμο.

Γενικότερα, παρατηρείται ότι το διάστημα των τελευταίων τριών ετών τα Προγράμματα αρμοδιότητας της Ειδικής Γραμματείας ΕΤΠΑ & ΤΣ απέφεραν δαπάνες που αντιστοιχούν στα 2/3 του συνόλου των δαπανών του ΕΣΠΑ (περί τα 5,4 δισ. ευρώ κοινοτικής συνδρομής επί συνολικού ποσού 8,4 δισ. ευρώ για όλα τα Επιχειρησιακά Προγράμματα, σύμφωνα με τα αιτήματα πληρωμής της χώρας).

Περίοδος 2021-2027

Διαχείριση προγραμμάτων 10,7 δισ. ευρώ. Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος της Ειδικής Γραμματείας για την προγραμματική περίοδο 2021-2027, καθώς έχει την αρμοδιότητα για τη διαχείριση Προγραμμάτων συνολικού ποσού ύψους 10,7 δισ. ευρώ:

■ Ανταγωνιστικότητα, με προϋπολογισμό 3,9 δισ. ευρώ.

■ Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή, με προϋπολογισμό 3,6 δισ. ευρώ.
■ Μεταφορές, με προϋπολογισμό 2,2 δισ. ευρώ.

■ Πολιτική Προστασία με προϋπολογισμό 713 εκατ. ευρώ.
■ Προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας, συνολικού προϋπολογισμού 314 εκατ. ευρώ.

Ήδη, το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα», το πρώτο για την επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη που εγκρίθηκε για την περίοδο 2021-2027, έχει ενεργοποιηθεί, με την έναρξη υποβολής αιτήσεων για τις δύο από τις μεγαλύτερες προσκλήσεις του νέου ΕΣΠΑ, του «Ψηφιακού Μετασχηματισμού ΜμΕ», με προϋπολογισμό 300.000.000 ευρώ και της «Πράσινης Μετάβασης ΜμΕ», με προϋπολογισμό 700.000.000 ευρώ, οι οποίες και παρουσιάζουν εντυπωσιακά στοιχεία συμμετοχής.

Περίπου δύο μήνες μετά την έναρξη υποβολής των αιτήσεων, είχαν οριστικοποιηθεί στο νέο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Κρατικών Ενισχύσεων του υπουργείου Ανάπτυξης περισσότερες από 5.200 αιτήσεις ΜμΕ, συνολικού προϋπολογισμού πάνω από 1,05 δισ. ευρώ, ενώ βρίσκονταν υπό επεξεργασία για οριστική υποβολή άλλες 5.700 αιτήσεις. Σύμφωνα με περαιτέρω επεξεργασία των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί, οι κλάδοι που προηγούνται είναι οι υπηρεσίες, ο τουρισμός, η μεταποίηση και το εμπόριο.

Κατά της γραφειοκρατίας

Από τα στοιχεία συμμετοχής φαίνεται ότι αποδίδει η προσπάθεια που έχει καταβληθεί εκ μέρους του υπουργείου Ανάπτυξης για την αντιμετώπιση της μεγάλης παθογένειας της προηγούμενης περιόδου που ήταν η γραφειοκρατία σε σχέση με τις διαδικασίες υποβολής αίτησης, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και συνακόλουθα ο χρόνος ολοκλήρωσης της αξιολόγησης.

Η δραστική απλοποίηση και η ψηφιοποίηση των διαδικασιών υποβολής, όπως για παράδειγμα η κατάργηση του φυσικού φακέλου και η αποκλειστικά ηλεκτρονική υποβολή, η μείωση των απαιτούμενων δικαιολογητικών, η προώθηση της διαλειτουργικότητας με άλλα συστήματα της δημόσιας διοίκησης, φέρνουν απτά αποτελέσματα.

Συμπερασματικά, η προηγούμενη τριετία υπήρξε εξαιρετικά απαιτητική από πλευράς διαχείρισης των προγραμμάτων, καθώς η Ειδική Γραμματεία Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ταμείου Συνοχής υπό τον κ. Γιώργο Ζερβό, κλήθηκε να επιταχύνει την υλοποίηση των προγραμμάτων, για να μην υπάρχουν απώλειες πόρων, να αντιμετωπίσει τις πρωτόγνωρες επιπτώσεις της πανδημίας, να στηρίξει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, αλλά και να σχεδιάσει, να επιτύχει την έγκαιρη έγκριση και να ξεκινήσει την υλοποίηση των νέων Προγραμμάτων της περιόδου 2021-2027.

Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή