Εργασία: Διευρύνεται το δικαίωμα στην αποσύνδεση
Το δικαίωμα που έχουν οι εργαζόμενοι στη λεγόμενη «ψηφιακή αποσύνδεση», να μην απαντούν δηλαδή σε κλήσεις για δουλειά και σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων εφαρμογών στο κινητό εκτός ωραρίου εργασίας, θέλει να κατοχυρώσει η νέα κυβέρνηση των Εργατικών στη Βρετανία. Πρόκειται για μία από τις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης Στάρμερ, η οποία έχει δεσμευτεί για σημαντικές μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να αυξήσει την παραγωγικότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η πανδημία κορονοϊού έβαλε την τηλεργασία στην καθημερινότητα των εργαζομένων, ωστόσο αυτό που αρχικά φαινόταν ως η ιδανική λύση για να συνεχιστεί η παραγωγική διαδικασία εν μέσω μιας «against all odds» κατάστασης με τα lockdown να διαδέχονται το ένα τ’ άλλο, μετατράπηκε σύντομα σε πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών.
Και αυτό καθώς στα χρόνια της τηλεργασίας καλλιεργήθηκε μια «always on» κουλτούρα, η οποία δημιούργησε «γκρίζες ζώνες», κάνοντας μη διακριτά τα όρια μεταξύ οικογενειακής – κοινωνικής ζωής και εργασιακού βίου. Πολλοί εργαζόμενοι μπήκαν σε μια διαρκή ετοιμότητα προς εργασία, με το νέο modus vivendi να συνοδεύεται από μια λογική standby όπου το μότο «always available» γίνεται κανόνας παρά εξαίρεση. Όταν η πανδημία τελείωσε και ξεκίνησε η επιστροφή των εργαζομένων στο γραφείο, οι νέες συνήθειες παρέμειναν. Αποτέλεσμα: Η συνεχής ανταπόκριση σε οποιοδήποτε αίτημα που σχετίζεται με τη δουλειά, αλλά γίνεται εκτός ωραρίου, έφερε τους εργαζόμενους αντιμέτωπους με σύνδρομο «burn out», το οποίο οδήγησε σε μπαράζ παραιτήσεων.
Η ψηφιακή αποσύνδεση και η Γαλλία που έκανε το πρώτο βήμα
Την αρχή έκαναν οι Γάλλοι, οι οποίοι μάλιστα δεν περίμεναν την πανδημία για να κατοχυρώσουν το λεγόμενο «δικαίωμα στην ψηφιακή αποσύνδεση». Ήδη, από την 1η Ιανουαρίου 2017, ο Γάλλος νομοθέτης αναφέρει ρητώς τη δυνατότητα του εργαζομένου να αποσυνδέεται από τα ψηφιακά μέσα που σχετίζονται με τη δουλειά του, απέχοντας παράλληλα από οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα. Η συγκεκριμένη ρύθμιση αποσκοπεί στη διασφάλιση του απαιτούμενου χρόνου αποχής από τον εργασιακό βίο, με παράλληλη προστασία της προσωπικής και οικογενειακής ζωής.
Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να κλείνουν το κινητό τους εκτός ωραρίου εργασίας, την ώρα που οι εταιρείες με πάνω από 50 υπαλλήλους καλούνται να καταρτίσουν έναν «χάρτη καλής συμπεριφοράς», ορίζοντας με σαφήνεια συγκεκριμένες ώρες κατά τις οποίες το προσωπικό δεν μπορεί να στέλνει ή να λαμβάνει μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και να απαντά σε μηνύματα μέσω ψηφιακών εφαρμογών. Οι παραβάτες πληρώνουν πρόστιμο 3.750 ευρώ και αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκιση έως ένα έτος.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ακολούθησαν χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, με το Βέλγιο να είναι το τελευταίο (χρονικά) κράτος – μέλος που ψήφισε νόμο για το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» (Φεβρουάριος 2022). Αρχικά η απόφαση κάλυπτε μόνο το Δημόσιο, ωστόσο από το 2023 αφορά όλες τις επιχειρήσεις με πάνω από 20 υπαλλήλους. Ωστόσο, στη νομοθεσία δεν προβλέπονται κυρώσεις για τους παραβάτες.
Στην Ελλάδα το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» καθιερώθηκε το 2022, με τη συζήτηση να ανοίγει έναν χρόνο νωρίτερα. Αφορά, όμως, μόνο την τηλεργασία, χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρη πρόβλεψη του νομοθέτη για το τι ισχύει με τους εργαζόμενους, όταν βρίσκονται εκτός γραφείου. Ο νόμος απαγορεύει τις διακρίσεις σε βάρος των εργαζομένων με τηλεργασία που ασκούν το δικαίωμα στην αποσύνδεση, αρνούμενοι να παρέχουν εργασία, να επικοινωνούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κινητού τηλεφώνου σε αργίες, Σαββατοκύριακα και μη εργάσιμες ώρες.
Ο σχεδιασμός της Κομισιόν
Σε μια προσπάθεια να υπάρξει ενιαία προσέγγιση στην Ευρώπη για το θέμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2024 την πρώτη φάση διαβούλευσης με τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους, προκειμένου να συγκεντρώσει τα απαιτούμενα στοιχεία, ώστε στη συνέχεια να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις. Κρίνοντας από το τι έγινε με την… αλλαγή ώρας και τον σχεδιασμό για κατάργησή της, ο δρόμος αναμένεται μακρύς. Σε κάθε περίπτωση, ζητούμενο παραμένει η εφαρμογή του μέτρου. Ακόμα και στις χώρες που έχει θεσπιστεί το δικαίωμα του… log off και της άρνησης επιπλέον εργασίας εκτός ωραρίου, αρκετοί είναι οι εργαζόμενοι που δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν.
Σημειώνεται ότι το ενδιαφέρον για την ψηφιακή αποσύνδεση των εργαζομένων γίνεται ολοένα και πιο έντονο σε μια χρονική περίοδο που βρίσκεται σε εξέλιξη το «πείραμα» με την τετραήμερη εργασία. Εργαζόμενοι απασχολούνται μία ημέρα λιγότερη την εβδομάδα, χωρίς μείωση μισθού, με τους αναλυτές να συλλέγουν δεδομένα αναφορικά με την παραγωγικότητα και το κατά πόσο αυτή παραμένει στάσιμη, αυξάνεται ή μειώνεται. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που έχουν μια ημέρα εργασίας λιγότερη την εβδομάδα, είναι πιο παραγωγικοί.
Η πανδημία κορονοϊού έβαλε την τηλεργασία στην καθημερινότητα των εργαζομένων, ωστόσο αυτό που αρχικά φαινόταν ως η ιδανική λύση για να συνεχιστεί η παραγωγική διαδικασία εν μέσω μιας «against all odds» κατάστασης με τα lockdown να διαδέχονται το ένα τ’ άλλο, μετατράπηκε σύντομα σε πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών.
Και αυτό καθώς στα χρόνια της τηλεργασίας καλλιεργήθηκε μια «always on» κουλτούρα, η οποία δημιούργησε «γκρίζες ζώνες», κάνοντας μη διακριτά τα όρια μεταξύ οικογενειακής – κοινωνικής ζωής και εργασιακού βίου. Πολλοί εργαζόμενοι μπήκαν σε μια διαρκή ετοιμότητα προς εργασία, με το νέο modus vivendi να συνοδεύεται από μια λογική standby όπου το μότο «always available» γίνεται κανόνας παρά εξαίρεση. Όταν η πανδημία τελείωσε και ξεκίνησε η επιστροφή των εργαζομένων στο γραφείο, οι νέες συνήθειες παρέμειναν. Αποτέλεσμα: Η συνεχής ανταπόκριση σε οποιοδήποτε αίτημα που σχετίζεται με τη δουλειά, αλλά γίνεται εκτός ωραρίου, έφερε τους εργαζόμενους αντιμέτωπους με σύνδρομο «burn out», το οποίο οδήγησε σε μπαράζ παραιτήσεων.
Η ψηφιακή αποσύνδεση και η Γαλλία που έκανε το πρώτο βήμα
Την αρχή έκαναν οι Γάλλοι, οι οποίοι μάλιστα δεν περίμεναν την πανδημία για να κατοχυρώσουν το λεγόμενο «δικαίωμα στην ψηφιακή αποσύνδεση». Ήδη, από την 1η Ιανουαρίου 2017, ο Γάλλος νομοθέτης αναφέρει ρητώς τη δυνατότητα του εργαζομένου να αποσυνδέεται από τα ψηφιακά μέσα που σχετίζονται με τη δουλειά του, απέχοντας παράλληλα από οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα. Η συγκεκριμένη ρύθμιση αποσκοπεί στη διασφάλιση του απαιτούμενου χρόνου αποχής από τον εργασιακό βίο, με παράλληλη προστασία της προσωπικής και οικογενειακής ζωής.
Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να κλείνουν το κινητό τους εκτός ωραρίου εργασίας, την ώρα που οι εταιρείες με πάνω από 50 υπαλλήλους καλούνται να καταρτίσουν έναν «χάρτη καλής συμπεριφοράς», ορίζοντας με σαφήνεια συγκεκριμένες ώρες κατά τις οποίες το προσωπικό δεν μπορεί να στέλνει ή να λαμβάνει μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και να απαντά σε μηνύματα μέσω ψηφιακών εφαρμογών. Οι παραβάτες πληρώνουν πρόστιμο 3.750 ευρώ και αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκιση έως ένα έτος.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ακολούθησαν χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, με το Βέλγιο να είναι το τελευταίο (χρονικά) κράτος – μέλος που ψήφισε νόμο για το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» (Φεβρουάριος 2022). Αρχικά η απόφαση κάλυπτε μόνο το Δημόσιο, ωστόσο από το 2023 αφορά όλες τις επιχειρήσεις με πάνω από 20 υπαλλήλους. Ωστόσο, στη νομοθεσία δεν προβλέπονται κυρώσεις για τους παραβάτες.
Στην Ελλάδα το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» καθιερώθηκε το 2022, με τη συζήτηση να ανοίγει έναν χρόνο νωρίτερα. Αφορά, όμως, μόνο την τηλεργασία, χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρη πρόβλεψη του νομοθέτη για το τι ισχύει με τους εργαζόμενους, όταν βρίσκονται εκτός γραφείου. Ο νόμος απαγορεύει τις διακρίσεις σε βάρος των εργαζομένων με τηλεργασία που ασκούν το δικαίωμα στην αποσύνδεση, αρνούμενοι να παρέχουν εργασία, να επικοινωνούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κινητού τηλεφώνου σε αργίες, Σαββατοκύριακα και μη εργάσιμες ώρες.
Ο σχεδιασμός της Κομισιόν
Σε μια προσπάθεια να υπάρξει ενιαία προσέγγιση στην Ευρώπη για το θέμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2024 την πρώτη φάση διαβούλευσης με τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους, προκειμένου να συγκεντρώσει τα απαιτούμενα στοιχεία, ώστε στη συνέχεια να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις. Κρίνοντας από το τι έγινε με την… αλλαγή ώρας και τον σχεδιασμό για κατάργησή της, ο δρόμος αναμένεται μακρύς. Σε κάθε περίπτωση, ζητούμενο παραμένει η εφαρμογή του μέτρου. Ακόμα και στις χώρες που έχει θεσπιστεί το δικαίωμα του… log off και της άρνησης επιπλέον εργασίας εκτός ωραρίου, αρκετοί είναι οι εργαζόμενοι που δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν.
Σημειώνεται ότι το ενδιαφέρον για την ψηφιακή αποσύνδεση των εργαζομένων γίνεται ολοένα και πιο έντονο σε μια χρονική περίοδο που βρίσκεται σε εξέλιξη το «πείραμα» με την τετραήμερη εργασία. Εργαζόμενοι απασχολούνται μία ημέρα λιγότερη την εβδομάδα, χωρίς μείωση μισθού, με τους αναλυτές να συλλέγουν δεδομένα αναφορικά με την παραγωγικότητα και το κατά πόσο αυτή παραμένει στάσιμη, αυξάνεται ή μειώνεται. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που έχουν μια ημέρα εργασίας λιγότερη την εβδομάδα, είναι πιο παραγωγικοί.
