Με όχημα την ποίηση του Κωστή Παλαμά ταξιδεύει στην Ελλάδα αυτόν τον καιρό ο Γρηγόρης Βαλτινός, παρουσιάζοντας σε περιοδεία το έργο «Κωστής Παλαμάς - Οι μούσες που αγάπησα», που επιδιώκει να αποκαλύψει τις μύχιες πτυχές της προσωπικής και ερωτικής ζωής του σπουδαίου ποιητή. Και αν σκεφτεί κανείς πως δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεται θεατρικά με κάποιον σπουδαίο Έλληνα λογοτέχνη, καθώς το 2017 είχε αναμετρηθεί πάνω στη σκηνή και με τον «Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη, φαίνεται πως του αρέσει να σκάβει βαθιά μέσα στον ψυχισμό μεγάλων ανθρώπων που υπάρχουν διαχρονικά.
Ο Γρηγόρης Βαλτινός στην μεγάλη φουρτούνα που περνάει το ελληνικό θέατρο λόγω της πανδημίας του Κορωνοιού, μπήκε μπροστά το περασμένο Καλοκαίρι για να υπενθυμίσει τη μαγεία της ζωντανής παράστασης μέσα από τρία σποτάκια της Ένωσης Θεατρικών Παραγωγών. Ωστόσο μιλώντας στα Παραπολιτικα, αν και παραμένει ενεργός πάνω στη σκηνή δεν κρύβει την αγωνία του για το μέλλον της Τέχνης.
Που βρίσκεται το θέατρο; Σε τι φάση;
Ακόμα και στον πόλεμο, το θέατρο είχε περισσότερο κόσμο και καλύτερες συνθήκες.
Τι είναι για εσάς τους καλλιτέχνες όλο αυτή η δυσκολία;
Την βιώνουμε με πολύ υπομονή. Όσοι μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά, το κάνουμε με παράπλευρα πράγματα. Λίγο ο μισθός κάποιου από την οικογένεια, λίγο η σύνταξη των γονιών, λίγο δανεικά από φίλους. Η κατάσταση κυρίως για τους νέους καλλιτέχνες είναι τραγική. Δεν υπάρχει από πουθενά έσοδο, πέρα από αυτό το επίδομα που πήραν από το κράτος.
Και για τους παλιότερους ηθοποιούς;
Το πιο θλιβερό από όλα είναι ότι έχει χαθεί η χαρά της δημιουργίας και του μελλοντικού προγραμματισμού. Εμείς οι ηθοποιοί λειτουργούμε Κάθε φορά με μια καινούρια αγάπη, με έναν καινούριο έρωτα. Διαλέγουμε ένα έργο, βάζουμε ένα στόχο. Και ζούμε πια με αυτόν τον έρωτα, με το πως θα τον υλοποιήσουμε. Αυτό μας τροφοδοτεί. Τον ψυχισμό και τη διάθεσή μας, την αδρεναλίνη μας. Αυτό λοιπόν έχει εκλείψει. Η αιτία της ζωής μας.
Πως ένας ηθοποιός θα βρει την ισορροπία του μέσα σε αυτήν την φουρτούνα που μας έχει τύχει;
Αν έχει την τύχη να έχει δουλειά στην τηλεόραση ή στη διαφήμιση, ή στο ραδιόφωνο ή αλλού έχει καλώς σε ότι έχει να κάνει με την επιβίωση. Η μπορεί να έχει την ευλογία στην τηλεόραση να συμμετάσχει σε ένα καλό σήριαλ. Γιατί η τηλεόραση δεν είναι μόνο επιβίωση. Εάν δεν συμβαίνει αυτό, που δεν συμβαίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό κυρίως των νέων, στενεύουν τα πράγματα. Και αυτά τα παιδιά δουλεύαν σε πολλές παραστάσεις μεταξύ των οποίων και στις παιδικές που φέτος δεν θα υπάρχουν. Η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη.
Τι αλλάζει στον χώρο του θεάτρου;
Είναι μαρασμός. Νομίζω ειδικά για τους μεγαλύτερους ηλικιακά ηθοποιούς, είναι σαν βγαίνουμε στη σύνταξη. Μας κραταεί μόνο η ελπίδα πως θα περάσει και θα ξαναπαίξουμε ένα μεγάλο ρόλο σε μια καλή παράσταση που θα έχει ανταπόκριση στον κόσμο.
Εσείς που μιλάτε με πολύ κόσμο καλλιτεχνών, τι κλίμα επικρατεί; Προς τα πού πάνε οι σκέψεις για το μέλλον;
Το κάθε θέατρο ανάλογα με την χωρητικότητα του και τα ανοίγματα που είχε κάνει, γιατί μιλάμε για το ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο, το μη επιχορηγούμενο, έχει χάσει πολλά χρήματα. Στο θέατρο για να βγάλεις αυτά τα χρήματα, που έχασες, μπορεί να χρειάζεται να περάσει και μια 10ετία επιτυχιών. Τα χρήματα που περισσεύουν κάθε χρόνο, εάν έχεις επιτυχία, μπορεί να είναι από 10 έως 50 χιλιάδες. Ένα κανονικό θέατρο 500 θέσεων, χρειάζεται 470.000 τζίρο το χρόνο για μια παράσταση με 7-8 άτομα. Ενοίκια, φως, νερό τηλέφωνο, εφορία, μισθοί. Αν κάνεις είσπραξη 500.000 θα έχεις κέρδος 30.000 πλην την εφορία. Έτσι επί 10 χρόνια, κάθε χρόνο πρέπει να σου περισσεύουν 20.000. μόνο για να πληρώσεις αυτά που έχασες. Αυτό δεν γίνεται.
Σας ικανοποιούν τα μέτρα στήριξης που ανακοίνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού;
Κακά τα ψέματα το ΥΠΠΟ δεν μπορεί να αρχίσει να μισθοδοτεί 10.000 ηθοποιούς. Πιστεύω πως αντέδρασε αρκετά γρήγορα και έκανε ότι μπορούσε προς το παρόν. Και περιμένουμε και τη θεά τύχη, ώστε να βρεθεί το εμβόλιο και το φάρμακο για να μπορέσει να ανοίξει το πράγμα. Επίσης πρέπει να γίνει Μητρώο καλλιτεχνών. Να μετρηθούν πόσοι είναι οι ηθοποιοί, ποιος θεωρείται ηθοποιός, πόσα ένσημα έχει και πότε πρέπει να βοηθηθεί σε περίπτωση κρίσης. Φτάσαμε στο σημείο να παίρνουν επίδομα άνθρωποι που ήταν χρόνια άνεργοι στο θέατρο και κάνουν πλέον άλλη δουλειά. Αλλά γράφει η ταυτότητα τους ηθοποιός επειδή τελείωσαν κάποτε μια δραματική σχολή.
Ήταν στέρηση για εσάς τους καλλιτέχνες η καραντίνα;
Δεν ήταν απλά στέρηση η καραντίνα, αλλά βγήκε από την πρίζα το οξυγόνο μας. Ήταν ένας μικρός θάνατος, η πλήρης ανυπαρξία. Όλα αυτά που έτυχε να κάνουμε μερικοί το Καλοκαίρι, ήταν υποκατάστατα μιας θεατρικής παράστασης. Δεν μπορώ να κάθομαι, για μένα είναι το οξυγόνο μου το θέατρο. Δεν θα μπορέσω να βγω στη σύνταξη ποτέ. Δεν θα τα καταφέρω.
Τι λέτε για το χειμώνα που έρχεται;
Περιμένουμε σε λίγες μέρες τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης για να δούμε το ποσοστό των επιτρεπτέων θεατών σε κάθε θέατρο ανάλογα με τα καθίσματα. Εγώ θα προσπαθήσω να κάνω τον περυσινό σχεδιασμό. Λίγο πριν την καραντίνα ετοιμαζόμουν να ανεβάσω ξανά το «Κάθε Τρίτη με τον Μόρις» γιατί κατέβηκε το έργο αυτό με γεμάτο θέατρο. Ξεκινώντας από τη Θεσσαλονίκη τα Χριστούγεννα. Αλλά θα δούμε, που είναι η πιο βασανιστική φράση για εμάς.
Τι σας τραβάει πιο πολύ στο θέατρο;
Το χάσιμο μέσα στα κείμενα, στις ιδέες, το πώς θα γίνει εικόνα το χαρτί. Τι θα αφήσεις στον κόσμο.
Τι σας ώθησε τώρα να δραματοποιήσετε τη ζωή του Κωστή Παλαμά;
Οι μεγάλες προσωπικότητες έχουν τρομερό υλικό. Η στιγμή με τον Παλαμά ήταν μια χρυσή στιγμή τώρα, γιατί με βρήκε διψασμένο για θέατρο. Και με τη σκηνοθεσία που έκανα, προσπάθησα να κάνω εικόνα το αίσθημα. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση γιατί δεν έπρεπε να γίνω γραφικός. Στην παράσταση βλέπουμε τους ανθρώπους που καθόρισαν την προσωπικότητά του και τον βοήθησαν.
Έχετε πει ότι ένας από τους μεγάλους ρόλους που έχετε κάνει είναι κι ο Ζορμπάς του Καζαντζάκη. Πόσο επίκαιρος είναι σήμερα ο λόγος του σπουδαίου αυτού συγγραφέα;
Ο λόγος του Καζαντζάκη δεν είναι αγοραίος. Είναι επικός, κλασικός. Σε στιγματίζει, σου δημιουργεί χαρακτήρα και ψυχισμός, ανωτερότητα απέναντι στην κοινωνία, στο θείο, στο τι σημαίνει Θεός και πως πρέπει να τον κουβαλάς μέσα σου. Αυτό σου καθορίζει την καθημερινότητα. Ο Καζαντζάκης δεν υποδεικνύει την καθημερινότητα, αλλά την καθορίζει. Ήταν ο πρώτος συγγραφέας που διάβασα στην εφηβεία μου και τώρα πια που μεγάλωσα και ο χαρακτήρας που κουβαλώ και οι αξίες μου και η ηθική που έχω αποκτήσει στη ζωή τα οφείλω και στον Καζαντζάκη. Ο Καζαντζάκης χαράζει μέσα στην ψυχή σου και τον χαρακτήρα σου προσωπικότητα.
Τα μηνύματα του αφορούν και τους νέους;
Ο Καζαντζάκης μπορεί να μιλήσει σε οποιαδήποτε γενιά. Μιλάει στους πάντες. Πρόοδος δεν σημαίνει μόνο έξαρση της τεχνολογίας. Ούτε το τίποτα. Γιατί θεοποιήσαμε το τίποτα και το χάχανο. Ότι αυτή είναι η ταυτότητα της νέας εποχής. Και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τη σημερινή νεολαία γιατί δεν καταλαβαίνει που πατά και που πηγαίνει. Δεν έχει όραμα. Τους το στέρησε η παιδεία. Χωρίς παιδεία και πολιτισμό δεν υπάρχει τίποτα. Και όταν λέμε πολιτισμό δεν εννοούμε τον πολιτισμό του κινητού, του instragram, ούτε του γυμνού, ούτε τη Μύκονο ή το κότερο. Ούτε τα ριάλιτι. Όσο Απομακρυνόμαστε από τα βιβλία, τη γνώση και την αισθητική, θα είμαστε έρμαια της καθημερινότητας. Μπορεί να πλευριτώσουμε με το παραμικρό αεράκι.
Την κατάσταση με την Τουρκία πως την βλέπετε;
Δυστυχώς έχουμε φτάσει στο σημείο να λέμε φασίστα αυτόν που θέλει να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα. Οι Τούρκοι θέλουν να μπουν στο Αιγαίο εδώ και πολλά χρόνια. Και ο ορυκτός πλούτος είναι μια πολύ καλή αφορμή. Οι παλαιότεροι λέγανε πριν 50-60 χρόνια πως μόλις θα αποφασίσουμε να βγάλουμε τα πετρέλαια στο Αιγαίο, θα ξυπνήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και θα έχουμε μπελάδες. Τώρα όμως οι πόλεμοι είναι κυρίως οικονομικοί. Εμείς προσπαθούμε να το παλαίψουμε ειρηνικά. Το μόνο που με φοβίζει, όπως όλον τον κόσμο, είναι η άτυχη στιγμή. Ένα μπαμ που θα γίνει και θα αρχίσουν τα βαρελώτα.
