Η συνέντευξη του δημοσιογράφου και συγγραφέα Δημήτρη Τζιβελέκη στο parapolitika.gr και τον Γιάννη Ξυνόπουλο, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου «Ανάσα Ηρώων» από τις εκδόσεις ΝΙΚΑΣ, φωτίζει την ανθρώπινη διάσταση του πολέμου και την ανάγκη να θυμόμαστε τις σιωπές, τις μικρές πράξεις και τα πρόσωπα που έζησαν στα πιο σκληρά χρόνια της ιστορίας μας. 

Οι μνήμες που ενέπνευσαν τον Δημήτρη Τζιβελέκη

Υπάρχουν στιγμές στην πορεία ενός λαού που δεν αποτυπώνονται απλώς σε σελίδες ιστορικών βιβλίων. Δεν εξαντλούνται σε ημερομηνίες ή σε νούμερα απωλειών και νικών. Είναι εκείνες οι στιγμές που ο χρόνος σταματά και η ανθρώπινη συνείδηση δοκιμάζεται στον πυρήνα της.

Αυτές οι στιγμές δεν επιζητούν χειροκρότημα, αλλά σιωπή. Όχι τη σιωπή της λήθης, μα τη σιωπή του σεβασμού. Εκεί κατοικούν οι πράξεις που έγιναν από καθήκον, από ψυχή, και όχι από επιθυμία για δόξα. Το βιβλίο «Ανάσα Ηρώων» το έγραψα για να αφηγηθώ κατ’ αρχήν την ιστορία του πατέρα μου, στη μνήμη του, ο οποίος ως παιδί ένιωσε στο σώμα αλλά και στη ψυχή τον πόλεμο. Η αθωότητα των παιδιών τη δεκαετία του 1940 συγκρούστηκε με τη βία της εποχής.

Η σύγκρουση της παιδικής αθωότητας με τον πόλεμο

Ο Νίκος ήταν ένα παιδί, μα δεν ήταν το μόνο. Την περίοδο της Κατοχής και τα χρόνια που ακολούθησαν, δεκάδες, εκατοντάδες παιδιά στην Ελλάδα βρέθηκαν αντιμέτωπα με τη βουβή και ύπουλη κληρονομιά του πολέμου: νάρκες που φύλαγαν χωράφια, χειροβομβίδες πεταμένες σε ρεματιές, σφαίρες σκουριασμένες πίσω από πέτρες, όπλα ξεχασμένα σε αποθήκες και χαντάκια. Παιδιά που έπαιζαν, που περίμεναν το αύριο σαν παιχνίδι ή περιπέτεια, βρέθηκαν ξαφνικά να κουβαλούν στο κορμί τους την ασχήμια του πολέμου. Μισά κορμιά, ακρωτηριασμένα μέλη, μάτια που έσβησαν ξαφνικά το φως, κι ύστερα, ίσως το πιο βαρύ απ’ όλα: η σιωπή.

Ο σωματικός τραυματισμός έδειχνε την πληγή, μα ο ψυχικός τραυματισμός έμενε μέσα, βαθύτερος. Για κάθε χέρι που χάθηκε, υπήρχε και μια παιδική φωνή που σώπασε. Για κάθε πόδι που κόπηκε, υπήρχε ένα παιχνίδι που δεν ξαναπαίχτηκε ποτέ. Αυτό το διήγημα είναι ένας ψίθυρος στη μνήμη όλων αυτών των παιδιών που μέχρι σήμερα σκοτώνονται και τραυματίζονται στους πολέμους. Γιατί όσο υπάρχουν παιδιά που τραυματίζονται από πολέμους που δεν διάλεξαν, η ευθύνη των μεγάλων παραμένει.

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Δημήτρης Τζιβελάκης μιλά στο parapolitika.gr για το βιβλίο του «Ανάσα Ηρώων» και την ανάγκη να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη.

Δημήτρης Τζιβελέκης: Οι ήρωες της σιωπής μέσα στην ιστορία

Το βιβλίο «Ανάσα Ηρώων» είναι μια συλλογή διηγημάτων, που κινείται ανάμεσα στην ιστορική μνήμη και τη λογοτεχνική αφήγηση και αναδεικνύει την ανθρώπινη πλευρά του πολέμου. Είναι ένας φόρος τιμής σε ανθρώπους που έζησαν μέσα σε μια από τις πιο σκληρές περιόδους της ελληνικής ιστορίας: τη δεκαετία του 1940. Ένα από τα ιστορικά πρόσωπα που ζωντανεύουν στο βιβλίο, ο Μαρίνος Μητραλέξης, στον ουρανό του 1940, δεν κατέρριψε μόνο ένα εχθρικό βομβαρδιστικό. Έδειξε ότι το θάρρος δεν είναι φωνή, είναι πράξη.

Στο Ύψωμα 731 οι στρατιώτες κράτησαν το ύψωμα μέσα στον καταιγισμό της φωτιάς. Στα Άνω Πορόια ο Δημήτρης Ίτσιος και οι άνδρες του έγραψαν μια από τις πιο σιωπηρές σελίδες ηρωισμού. Συγκλονιστική είναι και η ιστορία του υποβρυχίου «Παπανικολής» και του κυβερνήτη Μίλτου Ιατρίδη, που με αποφασιστικότητα και σεμνότητα έγραψε ιστορία.

Η ανθρώπινη διάσταση πίσω από τα γεγονότα

Το βιβλίο δεν είναι εγκυκλοπαίδεια μαχών ούτε κατάλογος ονομάτων. Είναι μια ευαίσθητη, στοχαστική κατάδυση στην ψυχή ανθρώπων που βρέθηκαν στα όριά τους. Μια πρόσκληση στον αναγνώστη να τους κοιτάξει όχι ως μαρμάρινες μορφές, αλλά ως ψυχές με φόβους και σκέψεις. Αν οι σελίδες του «Ανάσα Ηρώων» καταφέρουν να συγκινήσουν, να εμπνεύσουν ή να σταθούν φόρος τιμής, τότε θα έχουν εκπληρώσει τον σκοπό τους. Γιατί οι αληθινοί ήρωες δεν ζήτησαν τίποτα – ούτε υμνωδούς, ούτε μνημεία. Μόνο να μην ξεχαστούν.

Το μήνυμα της «Ανάσας Ηρώων» στον σημερινό αναγνώστη

Η επιλογή να μιλήσει κανείς για τον πόλεμο δεν είναι εύκολη. Δεν πρόκειται για εξιδανίκευση, αλλά για μνήμη. Για κατανόηση των επιλογών που κάνει ο άνθρωπος όταν δεν έχει πολλές. Ο πόλεμος αποκαλύπτει το εύθραυστο των αξιών, αλλά και την ικανότητα για αλληλεγγύη, αξιοπρέπεια και θυσία. Όπως συνοψίζει ο Δημήτρης Τζιβελέκης: «Ο πόλεμος είναι πάντα ήττα. Μα οι άνθρωποι που έζησαν μέσα του, πολλές φορές, έγιναν νικητές της σιωπής. Ο καθένας από εμάς είναι μνήμη κάποιου άλλου. Όσο υπάρχει κάποιος να θυμάται, δεν θα χαθούμε». Τέλος θα πρέπει να συμπληρώσουμε ότι την εικονογράφηση του εξωφύλλου την έχει δημιουργήσει η Δέσποινα Καρακώστα.

Η συνέντευξη του δημοσιογράφου και συγγραφέα Δημήτρη Τζιβελάκη στο parapolitika.gr και τον Γιάννη Ξυνόπουλο, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου «Ανάσα Ηρώων», φωτίζει την ανθρώπινη διάσταση του πολέμου και την ανάγκη να θυμόμαστε τις σιωπές, τις μικρές πράξεις και τα πρόσωπα που έζησαν στα πιο σκληρά χρόνια της ιστορίας μας.

Επίλογος με την προτροπή του Δημήτρη Τζιβελέκη

Κλείνοντας, ο Δημήτρης Τζιβελέκης προτείνει την ανάγνωση του βιβλίου «Ανάσα Ηρώων» όχι για να γνωρίσει ο αναγνώστης απλώς την ιστορία, αλλά για να νιώσει τι σημαίνει γενναιότητα, ευθύνη και ανθρωπιά. Είναι μια υπενθύμιση ότι η εθνική μνήμη δεν είναι στατική, αλλά ζωντανή – και ότι η στάση μας απέναντι στην αδικία και στον φόβο καθορίζει ποιοι είμαστε.