Η σύγχρονη ιατρική, με τις σημαντικές εξελίξεις στη διάγνωση και τη θεραπευτική προσέγγιση των όγκων του εγκεφάλου, έχει βελτιώσει εντυπωσιακά την πορεία πολλών ασθενών, τόσο σε επίπεδο επιβίωσης όσο και ποιότητας ζωής.

Ποιοι είναι οι συχνότεροι όγκοι εγκεφάλου και πως εξελίσσονται;

Πάνω από τα 2/3 των πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου, δηλαδή των όγκων που δεν προέρχονται από μεταστάσεις άλλων όγκων του σώματος, είναι καλοήθεις. Η πρόγνωση για τους ασθενείς είναι ιδιαίτερα θετική, εφόσον η αντιμετώπιση του όγκου γίνει με τη συνδρομή εξειδικευμένης νευροχειρουργικής ομάδας και τη χρήση τεχνολογίας αιχμής. Μια ριζική αφαίρεση του όγκου σημαίνει ίαση και επιστροφή του ασθενούς στην καθημερινότητά του. Σήμερα, αυτό επιτυγχάνεται συχνά με τη χρήση ενδοσκοπίου, μέσω ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών («τομές κλειδαρότρυπας»).
Ακόμη και σε περιπτώσεις κακοήθειας, η πρόοδος της νευροχειρουργικής τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, με παράλληλη διατήρηση καλής ποιότητας ζωής.
Οι πιο συχνοί καλοήθεις όγκοι είναι τα μηνιγγιώματα, τα αδενώματα της υπόφυσης και τα ακουστικά νευρινώματα. Τα γλοιώματα γενικότερα και τα γλοιοβλαστώματα πιο ειδικά αποτελούν τους πιο συχνούς κακοήθεις όγκους.

Συμπτώματα και διάγνωση των όγκων εγκεφάλου

Η ανάπτυξη ενός όγκου στον εγκέφαλο καταλαμβάνει χώρο σε βάρος των υγιών δομών του εγκεφάλου, που περιβάλλονται από το άκαμπτο κρανίο. Ως αποτέλεσμα, οι μεγαλύτεροι όγκοι μπορεί να προκαλέσουν αυξημένη ενδοκράνια πίεση, οδηγώντας σε έντονες κεφαλαλγίες, ζάλη, μείωση του επιπέδου συνείδησης, ακόμα και σε εμφάνιση κώματος.
Όταν ο όγκος πιέζει ή διηθεί κάποιο ειδικό κέντρο λειτουργίας ή κάποια από τις δεσμίδες, που ενώνουν τα κέντρα αυτά,  τότε εμφανίζεται η αντίστοιχη δυσλειτουργία, όπως π.χ. διαταραχές στην ομιλία ή/και στην κατανόηση, στην κίνηση ή στην όραση. Ένα ακόμη συχνό σύμπτωμα είναι η επιληψία, η οποία εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά σε περιπτώσεις χαμηλής κακοήθειας γλοιωμάτων.
Η αρχική διάγνωση βασίζεται στο ιατρικό ιστορικό και τη νευρολογική εξέταση του ασθενούς. Η υποψία ενισχύεται σημαντικά με απεικονιστικές μεθόδους, κυρίως με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI). Ωστόσο, η οριστική διάγνωση επιβεβαιώνεται με βιοψία του όγκου.

Χειρουργική θεραπεία των όγκων εγκεφάλου

Μηνιγγιώματα, αδενώματα υπόφυσης και ακουστικά νευρινώματα
Τα περισσότερα μηνιγγιώματα, αδενώματα της υπόφυσης και ακουστικά νευρινώματα δεν απαιτούν χειρουργική αφαίρεση. Μικροί ασυμπτωματικοί όγκοι παρακολουθούνται αρχικά. Η ακτινοχειρουργική (όπως το cyber knife) είναι μια επιπλέον επιλογή για να μειωθούν οι πιθανότητες αύξησης ενός όγκου. Ωστόσο, όταν ο όγκος διαρκώς μεγαλώνει και προκαλεί νευρολογικά συμπτώματα τότε θα πρέπει να συζητηθεί σοβαρά το ενδεχόμενο του χειρουργείου. Ενώ βιολογικά οι όγκοι αυτοί χαρακτηρίζονται ως καλοήθεις, η χειρουργική τους αφαίρεση μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, γιατί τις περισσότερες φορές οι όγκοι αυτοί εσωκλείουν σημαντικές δομές, όπως νεύρα και μεγάλα αγγεία, ο τραυματισμός των οποίων μπορεί να επιφέρει σοβαρότατες μόνιμες  νευρολογικές βλάβες.

Η χρήση του ενδοσκοπίου μας προσφέρει πλέον τη δυνατότητα να διενεργούμε τις «προσπελάσεις της κλειδαρότρυπας» και να έχουμε άριστη απεικόνιση του χειρουργικού πεδίου και καλύτερα χειρουργικά αποτελέσματα.
Ο ασθενής επωφελείται αφού:
- αναρρώνει πιο γρήγορα
- χωρίς εμφανή (όταν γίνεται διαρρινικά) ή με ελάχιστη τομή
- μειώνονται πιθανότητες για πιθανές επιπλοκές, όπως μετεγχειρητικές λοιμώξεις ή αιμορραγίες

Κακοήθη Γλοιώματα/Γλοιοβλαστώματα

Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου αποτελεί σχεδόν πάντα το πρώτο και καθοριστικό βήμα στη θεραπεία των κακοήθων γλοιωμάτων, καθώς πρόκειται για εξαιρετικά επιθετικούς όγκους. Ο στόχος είναι η ριζική αφαίρεση του όγκου χωρίς να επηρεαστεί η φυσιολογική νευρική λειτουργία, το οποίο είναι πλέον εφικτό με τη βοήθεια των σύγχρονων διεγχειρητικών τεχνικών, όπως το χειρουργείο υπό:
- φθορίζουσα καθοδήγηση, για τον ακριβή εντοπισμό του όγκου
- νευροπαρακολούθηση και χαρτογράφηση του εγκεφάλου
- διεγχειρητικήνευροπλοήγηση με απεικόνιση των δεσμίδων
- με ασθενή σε εγρήγορση, όταν ο όγκος εντοπίζεται κοντά σε κρίσιμα λειτουργικά κέντρα.

Πρόκειται για τεχνικές παρακολούθησης της εγκεφαλικής λειτουργίας όπως και των ορίων του όγκου. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης με ασθενή σε εγρήγορση, μπορούν να εντοπιστούν κρίσιμες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες θα προφυλαχθούν, ώστε να πραγματοποιηθεί η καλύτερη ασφαλής εκτομή.
Ο βαθμός εξαίρεσης του όγκου είναι αποφασιστικός για την μετέπειτα πορεία του ασθενούς. Ασθενείς με υψηλής αλλά και αυτοί με χαμηλής κακοήθειας γλοιώματα  στους οποίους ο όγκος έχει αφαιρεθεί πλήρως εμφανίζουν καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με τους ασθενείς στους οποίους έχει αφαιρεθεί μερικώς ή έχουν οδηγηθεί σε μια απλή βιοψία. 

Ειδικά κέντρα χειρουργικής όγκων εγκεφάλου

Η ριζική και ταυτόχρονα ασφαλής αφαίρεση ενός όγκου εγκεφάλου είναι σαφώς πιο εφικτή σε εξειδικευμένα νευροχειρουργικά κέντρα. Σε τέτοια περιβάλλοντα, οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται από έμπειρους νευροχειρουργούς με εξειδίκευση στην χειρουργική όγκων εγκεφάλου, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί σε κορυφαία διεθνή κέντρα, διαθέτουν εκτενή χειρουργική εμπειρία και συμμετέχουν ενεργά σε διεθνείς επιστημονικές και διεπιστημονικές ογκολογικές συνεργασίες. Η εξειδίκευση και η τεχνογνωσία αυτών των ομάδων αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες για ένα βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μέγιστη δυνατή διατήρηση της νευρολογικής λειτουργίας.

Γράφει ο
Κωνσταντίνος Γούσιας
Νευροχειρουργός
Διευθυντής Νευροχειρουργικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για θέματα που αφορούν την υγεία σας, εδώ