Οι ανεξάρτητες Αρχές είναι πιο αποτελεσµατικές
Άρθρο γνώμης
Το κεντρικό κράτος υποχωρεί και αναθέτει αλλού αρµοδιότητές του, επειδή γνωρίζει ότι άλλοι µπορούν να τις κάνουν καλύτερα
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Το φαινόµενο δεν είναι καινούργιο. Το κράτος άρχισε σταδιακά να εκχωρεί αρµοδιότητες που µέχρι τότε επεφύλασσε για τον εαυτό του ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ιδρύθηκε το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Με την αναθεώρηση του Συντάγµατος το 2001, κατοχυρώθηκαν συνταγµατικά πέντε ανεξάρτητες Αρχές: ΕΣΡ, ΑΣΕΠ, Α∆ΑΕ, Συνήγορος του Πολίτη, Αρχή Προστασίας ∆εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα. ∆ηµόσιες µεν, εκτός του στενού πυρήνα του κράτους δε. Πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις ανάγει τον συνολικό αριθµό τους σε 26.
«Κάποιες χορηγούν ή ανακαλούν άδειες, άλλες εκδίδουν κανονισµούς ή οδηγίες, κάποιες µπορούν να επιβάλλουν κυρώσεις, ενώ άλλες έχουν γνωµοδοτική λειτουργία», σηµειώνουν οι συγγραφείς της έρευνας. Μετά την κρίση χρέους που εκδηλώθηκε το 2010 και τα τρία µνηµόνια που ακολούθησαν, αυτό το κάτι σαν «παράλληλο κράτος» ενισχύθηκε. Τόσο οι δανειστές (∆ΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) όσο και οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις, αν και δεν το διατύπωναν δηµόσια, παραδέχονταν όµως ουσιαστικά ότι για να προχωρήσουν κάποια πράγµατα έπρεπε να φύγουν από τον στενό έλεγχο του κράτους και των όποιων κυβερνώντων. Αντιλαµβάνονταν, δηλαδή, ότι κάποια µεγάλα κοµµάτια της δηµόσιας διοίκησης έπρεπε να λειτουργούν εξω-κοµµατικά, αφού τα ίδια τα κόµµατα είχαν αντιληφθεί εν πολλοίς ότι δεν µπορούσαν να ξεφύγουν από το προπατορικό αµάρτηµα της ελληνικής πολιτικής ζωής, δηλαδή τη στελέχωση και τη λειτουργία φορέων και οργανισµών µε κριτήρια συχνά κοµµατικά.
Έτσι, το 2016 ιδρύθηκε ανώνυµη εταιρεία µε την επωνυµία «Ελληνική Εταιρεία Συµµετοχών και Περιουσίας ΑΕ», η οποία σύµφωνα µε τον ιδρυτικό της νόµο «δεν ανήκει στο ∆ηµόσιο ή ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, όπως αυτός εκάστοτε ορίζεται». Το λεγόµενο Υπερταµείο συγκέντρωσε όλη την περιουσία που µέχρι τότε ανήκε στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας, το ΤΑΙΠΕ∆ (σ.σ.: πρόσφατα απορροφήθηκε πλήρως) και την ΕΤΑ∆. «Η εταιρεία λειτουργεί χάριν του δηµοσίου συµφέροντος, σύµφωνα µε τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας», σηµειώνεται επίσης. Με τον ίδιο νόµο καταργήθηκε η Γενική Γραµµατεία ∆ηµοσίων Εσόδων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, «ο προσδιορισµός, η βεβαίωση και η είσπραξη των φορολογικών, τελωνειακών και λοιπών δηµοσίων εσόδων» πέρασε σε ανεξάρτητη Αρχή. «Η ΑΑ∆Ε απολαύει λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοικητικής και οικονοµικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές Αρχές, παρά µόνο σε κοινοβουλευτικό έλεγχο», όπως σηµειώνεται σχετικά στον νόµο. Η δηµόσια περιουσία είναι µακριά από τον στενό εναγκαλισµό µε το κράτος, τα φορολογικά έσοδα ακόµα πιο µακριά. Οι πληρωµές των αγροτών επίσης – λίαν συντόµως. Όπως ειπώθηκε από επίσηµα κυβερνητικά χείλη, «η λύση είναι η απορρόφηση του ΟΠΕΚΕΠΕ από την ΑΑ∆Ε, µια ανεξάρτητη Αρχή που λειτουργεί µε αξιοπιστία και αποτελεσµατικότητα. Έτσι ώστε να µεταφυτευθεί το πνεύµα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑ∆Ε στον ΟΠΕΚΕΠΕ».
Πράγµατι, η ΑΑ∆Ε έχει πετύχει χειροπιαστά αποτελέσµατα στη µείωση π.χ. της φοροδιαφυγής και σε άλλους τοµείς, έξω από τον αυστηρό κρατικό έλεγχο. Ανάλογα αποτελέσµατα φιλοδοξεί να φέρει η κυβέρνηση και στο κοµµάτι των επιδοτήσεων που δικαιούνται οι αγρότες, µεταφέροντας και αυτή την αρµοδιότητα σε µια ανεξάρτητη Αρχή. Η καταπολέµηση της ακρίβειας -ή τουλάχιστον ένα κοµµάτι της προσπάθειας αυτής- επίσης φεύγει από την «αγκαλιά» του κράτους. Η Γενική Γραµµατεία Εµπορίου το 2026 θα έχει περίπου την τύχη που είχε η Γενική Γραµµατεία Εσόδων το 2016, αν και αυτή δεν θα καταργηθεί πλήρως. Θα ενσωµατωθεί, µαζί µε τον Συνήγορο του Καταναλωτή και τη ∆ΙΜΕΑ, στην υπό ίδρυση Ανεξάρτητη Αρχή Εποπτείας Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, που θα έχει την ευθύνη των ελέγχων, των καταγγελιών και των κυρώσεων, όπως και της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Πιθανώς, εφόσον οργανωθεί και δοµηθεί σωστά η νέα Αρχή, η κίνηση αυτή να αποδειχθεί ορθή και να φέρει σηµαντικά αποτελέσµατα σε όλους αυτούς τους τοµείς.
Όµως αυτό δεν θα πρέπει να κάνει κατά βάση υπερήφανο κανένα. Το «πνεύµα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑ∆Ε» είναι να µην επηρεάζεται από τους εκλογικούς κύκλους, τις πιέσεις κοµµατικών στελεχών και παραγόντων, τις ανάγκες των ψηφοφόρων και τις τυχόν επιθυµίες των υπουργών. Να κάνει απλά και κανονικά τη δουλειά της. Το κεντρικό κράτος υποχωρεί και αναθέτει αλλού αρµοδιότητές του, επειδή γνωρίζει ότι άλλοι µπορούν να τις κάνουν καλύτερα. Το ότι αυτό αποδεικνύεται στην πράξη σωστό και αποτελεσµατικό είναι αφορµή για χαµόγελα, αλλά και αιτία για προβληµατισµό.
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
«Κάποιες χορηγούν ή ανακαλούν άδειες, άλλες εκδίδουν κανονισµούς ή οδηγίες, κάποιες µπορούν να επιβάλλουν κυρώσεις, ενώ άλλες έχουν γνωµοδοτική λειτουργία», σηµειώνουν οι συγγραφείς της έρευνας. Μετά την κρίση χρέους που εκδηλώθηκε το 2010 και τα τρία µνηµόνια που ακολούθησαν, αυτό το κάτι σαν «παράλληλο κράτος» ενισχύθηκε. Τόσο οι δανειστές (∆ΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) όσο και οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις, αν και δεν το διατύπωναν δηµόσια, παραδέχονταν όµως ουσιαστικά ότι για να προχωρήσουν κάποια πράγµατα έπρεπε να φύγουν από τον στενό έλεγχο του κράτους και των όποιων κυβερνώντων. Αντιλαµβάνονταν, δηλαδή, ότι κάποια µεγάλα κοµµάτια της δηµόσιας διοίκησης έπρεπε να λειτουργούν εξω-κοµµατικά, αφού τα ίδια τα κόµµατα είχαν αντιληφθεί εν πολλοίς ότι δεν µπορούσαν να ξεφύγουν από το προπατορικό αµάρτηµα της ελληνικής πολιτικής ζωής, δηλαδή τη στελέχωση και τη λειτουργία φορέων και οργανισµών µε κριτήρια συχνά κοµµατικά.
Έτσι, το 2016 ιδρύθηκε ανώνυµη εταιρεία µε την επωνυµία «Ελληνική Εταιρεία Συµµετοχών και Περιουσίας ΑΕ», η οποία σύµφωνα µε τον ιδρυτικό της νόµο «δεν ανήκει στο ∆ηµόσιο ή ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, όπως αυτός εκάστοτε ορίζεται». Το λεγόµενο Υπερταµείο συγκέντρωσε όλη την περιουσία που µέχρι τότε ανήκε στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας, το ΤΑΙΠΕ∆ (σ.σ.: πρόσφατα απορροφήθηκε πλήρως) και την ΕΤΑ∆. «Η εταιρεία λειτουργεί χάριν του δηµοσίου συµφέροντος, σύµφωνα µε τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας», σηµειώνεται επίσης. Με τον ίδιο νόµο καταργήθηκε η Γενική Γραµµατεία ∆ηµοσίων Εσόδων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, «ο προσδιορισµός, η βεβαίωση και η είσπραξη των φορολογικών, τελωνειακών και λοιπών δηµοσίων εσόδων» πέρασε σε ανεξάρτητη Αρχή. «Η ΑΑ∆Ε απολαύει λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοικητικής και οικονοµικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές Αρχές, παρά µόνο σε κοινοβουλευτικό έλεγχο», όπως σηµειώνεται σχετικά στον νόµο. Η δηµόσια περιουσία είναι µακριά από τον στενό εναγκαλισµό µε το κράτος, τα φορολογικά έσοδα ακόµα πιο µακριά. Οι πληρωµές των αγροτών επίσης – λίαν συντόµως. Όπως ειπώθηκε από επίσηµα κυβερνητικά χείλη, «η λύση είναι η απορρόφηση του ΟΠΕΚΕΠΕ από την ΑΑ∆Ε, µια ανεξάρτητη Αρχή που λειτουργεί µε αξιοπιστία και αποτελεσµατικότητα. Έτσι ώστε να µεταφυτευθεί το πνεύµα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑ∆Ε στον ΟΠΕΚΕΠΕ».
Πράγµατι, η ΑΑ∆Ε έχει πετύχει χειροπιαστά αποτελέσµατα στη µείωση π.χ. της φοροδιαφυγής και σε άλλους τοµείς, έξω από τον αυστηρό κρατικό έλεγχο. Ανάλογα αποτελέσµατα φιλοδοξεί να φέρει η κυβέρνηση και στο κοµµάτι των επιδοτήσεων που δικαιούνται οι αγρότες, µεταφέροντας και αυτή την αρµοδιότητα σε µια ανεξάρτητη Αρχή. Η καταπολέµηση της ακρίβειας -ή τουλάχιστον ένα κοµµάτι της προσπάθειας αυτής- επίσης φεύγει από την «αγκαλιά» του κράτους. Η Γενική Γραµµατεία Εµπορίου το 2026 θα έχει περίπου την τύχη που είχε η Γενική Γραµµατεία Εσόδων το 2016, αν και αυτή δεν θα καταργηθεί πλήρως. Θα ενσωµατωθεί, µαζί µε τον Συνήγορο του Καταναλωτή και τη ∆ΙΜΕΑ, στην υπό ίδρυση Ανεξάρτητη Αρχή Εποπτείας Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, που θα έχει την ευθύνη των ελέγχων, των καταγγελιών και των κυρώσεων, όπως και της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Πιθανώς, εφόσον οργανωθεί και δοµηθεί σωστά η νέα Αρχή, η κίνηση αυτή να αποδειχθεί ορθή και να φέρει σηµαντικά αποτελέσµατα σε όλους αυτούς τους τοµείς.
Όµως αυτό δεν θα πρέπει να κάνει κατά βάση υπερήφανο κανένα. Το «πνεύµα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑ∆Ε» είναι να µην επηρεάζεται από τους εκλογικούς κύκλους, τις πιέσεις κοµµατικών στελεχών και παραγόντων, τις ανάγκες των ψηφοφόρων και τις τυχόν επιθυµίες των υπουργών. Να κάνει απλά και κανονικά τη δουλειά της. Το κεντρικό κράτος υποχωρεί και αναθέτει αλλού αρµοδιότητές του, επειδή γνωρίζει ότι άλλοι µπορούν να τις κάνουν καλύτερα. Το ότι αυτό αποδεικνύεται στην πράξη σωστό και αποτελεσµατικό είναι αφορµή για χαµόγελα, αλλά και αιτία για προβληµατισµό.
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
