
Λύση η τεχνολογία για τα ρουσφέτια
Άρθρο γνώμης
Η σωστή και σύγχρονη ψηφιοποίηση αφαιρεί κατ’ αρχάς την επαφή του πολίτη µε τη δηµόσια διοίκηση, όπου είναι η αρχή για να φτάσουµε από ένα «γρηγορόσηµο» µέχρι σε µια πολύ µεγαλύτερη εξυπηρ έτηση
Πριν από τρεις εβδοµάδες περίπου, είχε γίνει στην Αθήνα µια ενδιαφέρουσα ετήσια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης του «Economist» µε την ελληνική κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτής, είδαµε µια ανταλλαγή απόψεων µεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του καθηγητή του ΜΙΤ -και νοµπελίστα οικονοµολόγου- Ντάρεν Ατσέµογλου. Σε κάποιο σηµείο της τοποθέτησής του, µιλώντας για τον ψηφιακό µετασχηµατισµό της Ελλάδας, ο πρωθυπουργός ανέφερε το εξής: «Στο τέλος της ηµέρας, χρειάζεσαι µια καλά λειτουργούσα, αµερόληπτη δηµόσια διοίκηση, που δεν κάνει χατίρια και δεν αντιµετωπίζει τους πολίτες διαφορετικά ανάλογα µε το πώς ψηφίζουν.
Η τεχνολογία είναι, σε µεγάλο βαθµό, µια λύση σε αυτό που ήταν -και σε κάποιο βαθµό εξακολουθεί να είναιένα συστηµικό πρόβληµα όσον αφορά στη δηµόσια διοίκηση». Μπορεί να µην ακούγεται -και στην πραγµατικότητα να µην είναι- πολύ ευχάριστο, αλλά ίσως η τεχνολογία είναι η µόνη λύση για να κοπούν τα πάσης φύσεως ρουσφέτια, παράτυπες εξυπηρετήσεις και «διευκολύνσεις». Η τεχνολογία και η διαφάνεια µαζί. Μια δηµόσια διοίκηση απροσωπόληπτη, όπου ο ανθρώπινος παράγοντας θα παρεµβαίνει ελάχιστα και µόνο για τα απολύτως απαραίτητα ή σε έκτακτες συνθήκες. Να δούµε άλλο ένα παράδειγµα. Από τη Βουλή και την προ ηµερών συζήτηση του νοµοσχεδίου του υπουργείου Εθνικής Άµυνας στην αρµόδια επιτροπή. «Σκεφτείτε πόσοι κληρωτοί είναι σε πλοία. Ούτε 5%», είπε σε µια αποστροφή του λόγου του ο Νίκος ∆ένδιας. «Ξέρουµε όλοι τι γίνεται και ξέρουµε τι τραβάει οποιοσδήποτε υπουργός, ανεξαρτήτως κόµµατος, αν διανοηθεί να πάει κληρωτός σε πλοίο. Μόνο ο Αρχιεπίσκοπος δεν τον παίρνει τηλέφωνο. Τι έννοια έχει; Μόνο τα πολεµικά µουσεία έχουν πληρότητα 300%, 400%».
Μέσα σε διάστηµα λίγων ηµερών, είχαµε στην ουσία µία τοποθέτηση από τον πρωθυπουργό και µία από τον υπουργό Εθνικής Άµυνας, που έδειχναν, εµµέσως πλην σαφώς, ότι πρέπει να γίνουν αποφασιστικές κινήσεις για να «σώσουν» στην πραγµατικότητα τους υπουργούς, τους γενικούς γραµµατείς, όποιον έχει θέση ευθύνης στη δηµόσια διοίκηση, από τους ίδιους τους τους εαυτούς. Να τους απαλλάξουν από την πίεση φίλων, συγγενών, γνωστών και κοµµατικών στελεχών για µικρά ή µεγάλα ρουσφέτια. Άλλοι ενδίδουν σε αυτά για να κερδίσουν τη συµπάθεια ή τις ψήφους, κάποιοι το κάνουν περίπου αναγκαστικά, άλλοι τα προκαλούν κιόλας. Πολλοί δε φυσικά µε το αζηµίωτο. Σηµασία όµως έχει ότι γίνονται, και όσο κι αν δεν είµαστε πια στη δεκαετία του ’50 ή του ’60 -για την ακρίβεια έχει σηµειωθεί τεράστια πρόοδος από τότε- το ρουσφέτι σε όλα τα επίπεδα παραµένει ενεργό.
Τι µπορεί να κάνει λοιπόν η ψηφιοποίηση του κράτους; Η σωστή και σύγχρονη ψηφιοποίηση, όχι αυτή που απλώς µεταφέρει τη γραφειοκρατία από το πεδίο στο διαδίκτυο. Αφαιρεί κατ’ αρχάς την επαφή του πολίτη µε τη δηµόσια διοίκηση, όπου είναι η αρχή για να φτάσουµε από ένα «γρηγορόσηµο» µέχρι σε µια πολύ µεγαλύτερη εξυπηρέτηση. Ο πολίτης -ή ο επιχειρηµατίας- δεν βλέπει κάποιον δηµόσιο υπάλληλο από κοντά, βλέπει µια πλατφόρµα. Κατά δεύτερον, µπαίνουν συγκεκριµένα κριτήρια, τα οποία το ψηφιακό κράτος πρέπει να αναζητά αν πληρούνται µόνο του, µε οριζόντια πρόσβαση σε όλες τις βάσεις δεδοµένων που διαθέτει. Είσαι µέλος των Ενόπλων ∆υνάµεων και ζητάς µετάθεση σε άλλη µονάδα; Είσαι φοιτητής και ζητάς µετεγγραφή από το ΑΕΙ που πέρασες σε άλλο ΑΕΙ; (Εδώ σηµειωτέον έγιναν σηµαντικά βήµατα διαφάνειας προ τετραετίας περίπου µε τον νόµο Κεραµέως.) Κάνεις αίτηση για οποιονδήποτε λόγο για κάποιο επίδοµα ή για µια επιδότηση; Η απρόσωπη ηλεκτρονική διακυβέρνηση, εφοδιασµένη µε τα κατάλληλα εργαλεία, πρέπει να είναι σε θέση να διεκπεραιώσει το αίτηµά σου και να σου απαντήσει θετικά ή αρνητικά. Κι αυτά σε συνδυασµό µε διαφάνεια. Να δηµοσιοποιείται στο διαδίκτυο (ανωνυµοποιηµένα πάντα) το σύνολο των δεδοµένων: Πόσοι φοιτητές πήραν µετεγγραφή και επικαλούµενοι ποια αιτία, πόσοι στρατεύσιµοι πήραν απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία, πόσοι πήραν πόρους και από ποια ευρωπαϊκά προγράµµατα και για ποιον σκοπό. Ανά Περιφέρεια και ανά δήµο. Ίσως έτσι κάποιο µάτι να είχε δει εγκαίρως π.χ. την απότοµη και υπέρµετρη αύξηση συγκεκριµένης κατηγορίας ζώων σε µια Περιφέρεια της χώρας και να είχε πιθανώς αποτραπεί η συνέχιση της πρακτικής αυτής… Και δεν είναι µόνο τα λεγόµενα ρουσφέτια.
Η εξέλιξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, που θα διαθέτει και όλο τον όγκο των πληροφοριών, αλλά και τον τρόπο να τις επεξεργαστεί ορθά, θα βοηθήσει π.χ. τους εξηντάρηδες να µην τρέχουν στους εργατολόγους για να τους υπολογίσουν τη σύνταξη που δικαιούνται να λάβουν ή τους επιχειρηµατίες να µη χρειάζονται τους αποκαλούµενους εσπατζήδες για να τους βοηθήσει κάποιος να ενταχθούν σε µια χρηµατοδοτούµενη από την ΕΕ δράση. Κι όταν τα πράγµατα εξελιχθούν ακόµα περισσότερο, εύκολα θα µπορεί, για παράδειγµα, να εντοπίσει οποιοσδήποτε αν ένας δήµος πλήρωσε τα πενταπλάσια για εγκατάσταση οδοφωτισµού από έναν άλλο ή µια Περιφέρεια τα τριπλάσια για σωλήνες σε αντιπληµµυρικό έργο από κάποια άλλη. Καλώς ή κακώς, η πλήρης και ολοκληρωµένη ψηφιοποίηση είναι η µόνη σοβαρή λύση.
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
Η τεχνολογία είναι, σε µεγάλο βαθµό, µια λύση σε αυτό που ήταν -και σε κάποιο βαθµό εξακολουθεί να είναιένα συστηµικό πρόβληµα όσον αφορά στη δηµόσια διοίκηση». Μπορεί να µην ακούγεται -και στην πραγµατικότητα να µην είναι- πολύ ευχάριστο, αλλά ίσως η τεχνολογία είναι η µόνη λύση για να κοπούν τα πάσης φύσεως ρουσφέτια, παράτυπες εξυπηρετήσεις και «διευκολύνσεις». Η τεχνολογία και η διαφάνεια µαζί. Μια δηµόσια διοίκηση απροσωπόληπτη, όπου ο ανθρώπινος παράγοντας θα παρεµβαίνει ελάχιστα και µόνο για τα απολύτως απαραίτητα ή σε έκτακτες συνθήκες. Να δούµε άλλο ένα παράδειγµα. Από τη Βουλή και την προ ηµερών συζήτηση του νοµοσχεδίου του υπουργείου Εθνικής Άµυνας στην αρµόδια επιτροπή. «Σκεφτείτε πόσοι κληρωτοί είναι σε πλοία. Ούτε 5%», είπε σε µια αποστροφή του λόγου του ο Νίκος ∆ένδιας. «Ξέρουµε όλοι τι γίνεται και ξέρουµε τι τραβάει οποιοσδήποτε υπουργός, ανεξαρτήτως κόµµατος, αν διανοηθεί να πάει κληρωτός σε πλοίο. Μόνο ο Αρχιεπίσκοπος δεν τον παίρνει τηλέφωνο. Τι έννοια έχει; Μόνο τα πολεµικά µουσεία έχουν πληρότητα 300%, 400%».
Μέσα σε διάστηµα λίγων ηµερών, είχαµε στην ουσία µία τοποθέτηση από τον πρωθυπουργό και µία από τον υπουργό Εθνικής Άµυνας, που έδειχναν, εµµέσως πλην σαφώς, ότι πρέπει να γίνουν αποφασιστικές κινήσεις για να «σώσουν» στην πραγµατικότητα τους υπουργούς, τους γενικούς γραµµατείς, όποιον έχει θέση ευθύνης στη δηµόσια διοίκηση, από τους ίδιους τους τους εαυτούς. Να τους απαλλάξουν από την πίεση φίλων, συγγενών, γνωστών και κοµµατικών στελεχών για µικρά ή µεγάλα ρουσφέτια. Άλλοι ενδίδουν σε αυτά για να κερδίσουν τη συµπάθεια ή τις ψήφους, κάποιοι το κάνουν περίπου αναγκαστικά, άλλοι τα προκαλούν κιόλας. Πολλοί δε φυσικά µε το αζηµίωτο. Σηµασία όµως έχει ότι γίνονται, και όσο κι αν δεν είµαστε πια στη δεκαετία του ’50 ή του ’60 -για την ακρίβεια έχει σηµειωθεί τεράστια πρόοδος από τότε- το ρουσφέτι σε όλα τα επίπεδα παραµένει ενεργό.
Τι µπορεί να κάνει λοιπόν η ψηφιοποίηση του κράτους; Η σωστή και σύγχρονη ψηφιοποίηση, όχι αυτή που απλώς µεταφέρει τη γραφειοκρατία από το πεδίο στο διαδίκτυο. Αφαιρεί κατ’ αρχάς την επαφή του πολίτη µε τη δηµόσια διοίκηση, όπου είναι η αρχή για να φτάσουµε από ένα «γρηγορόσηµο» µέχρι σε µια πολύ µεγαλύτερη εξυπηρέτηση. Ο πολίτης -ή ο επιχειρηµατίας- δεν βλέπει κάποιον δηµόσιο υπάλληλο από κοντά, βλέπει µια πλατφόρµα. Κατά δεύτερον, µπαίνουν συγκεκριµένα κριτήρια, τα οποία το ψηφιακό κράτος πρέπει να αναζητά αν πληρούνται µόνο του, µε οριζόντια πρόσβαση σε όλες τις βάσεις δεδοµένων που διαθέτει. Είσαι µέλος των Ενόπλων ∆υνάµεων και ζητάς µετάθεση σε άλλη µονάδα; Είσαι φοιτητής και ζητάς µετεγγραφή από το ΑΕΙ που πέρασες σε άλλο ΑΕΙ; (Εδώ σηµειωτέον έγιναν σηµαντικά βήµατα διαφάνειας προ τετραετίας περίπου µε τον νόµο Κεραµέως.) Κάνεις αίτηση για οποιονδήποτε λόγο για κάποιο επίδοµα ή για µια επιδότηση; Η απρόσωπη ηλεκτρονική διακυβέρνηση, εφοδιασµένη µε τα κατάλληλα εργαλεία, πρέπει να είναι σε θέση να διεκπεραιώσει το αίτηµά σου και να σου απαντήσει θετικά ή αρνητικά. Κι αυτά σε συνδυασµό µε διαφάνεια. Να δηµοσιοποιείται στο διαδίκτυο (ανωνυµοποιηµένα πάντα) το σύνολο των δεδοµένων: Πόσοι φοιτητές πήραν µετεγγραφή και επικαλούµενοι ποια αιτία, πόσοι στρατεύσιµοι πήραν απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία, πόσοι πήραν πόρους και από ποια ευρωπαϊκά προγράµµατα και για ποιον σκοπό. Ανά Περιφέρεια και ανά δήµο. Ίσως έτσι κάποιο µάτι να είχε δει εγκαίρως π.χ. την απότοµη και υπέρµετρη αύξηση συγκεκριµένης κατηγορίας ζώων σε µια Περιφέρεια της χώρας και να είχε πιθανώς αποτραπεί η συνέχιση της πρακτικής αυτής… Και δεν είναι µόνο τα λεγόµενα ρουσφέτια.
Η εξέλιξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, που θα διαθέτει και όλο τον όγκο των πληροφοριών, αλλά και τον τρόπο να τις επεξεργαστεί ορθά, θα βοηθήσει π.χ. τους εξηντάρηδες να µην τρέχουν στους εργατολόγους για να τους υπολογίσουν τη σύνταξη που δικαιούνται να λάβουν ή τους επιχειρηµατίες να µη χρειάζονται τους αποκαλούµενους εσπατζήδες για να τους βοηθήσει κάποιος να ενταχθούν σε µια χρηµατοδοτούµενη από την ΕΕ δράση. Κι όταν τα πράγµατα εξελιχθούν ακόµα περισσότερο, εύκολα θα µπορεί, για παράδειγµα, να εντοπίσει οποιοσδήποτε αν ένας δήµος πλήρωσε τα πενταπλάσια για εγκατάσταση οδοφωτισµού από έναν άλλο ή µια Περιφέρεια τα τριπλάσια για σωλήνες σε αντιπληµµυρικό έργο από κάποια άλλη. Καλώς ή κακώς, η πλήρης και ολοκληρωµένη ψηφιοποίηση είναι η µόνη σοβαρή λύση.
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή