Επιτέλους, η γραφειοκρατία αλλάζει

Στην παρούσα φάση της ιστορίας το ελληνικό κράτος αλλάζει οριστικά. Με σωρευτικές πρωτοβουλίες, νοµοθετικές αλλά και µε διοικητικές πράξεις, η διακυβέρνηση Μητσοτάκη οδηγεί τη γραφειοκρατία σε µια επόµενη εποχή. ∆εν είναι µόνον ο Προσωπικός Αριθµός που θα αντικαταστήσει βαθµηδόν τον αριθµό της αστυνοµικής ταυτότητας, τον ΑΦΜ για τις οικονοµικές δοσοληψίες και τον ΑΜΚΑ στον ασφαλιστικό και ιατρικό τοµέα. Είναι τα αρχεία πίσω από τους αριθµούς, που, αφού ψηφιοποιούνται, ενοποιούνται και συσχετίζονται, δηµιουργούν µια νέα πραγµατικότητα τόσο ως προς την εξυπηρέτηση του πολίτη όσο και ως προς τις δυνατότητες του κράτους να αποκτήσει γνώση εύχρηστη για τα δεδοµένα που διατηρεί. Αυτό δεν αφορά µόνον τη φοροδιαφυγή, που έχουν ήδη φανεί τα ευεργετήµατα της νέας εποχής µέσα από τα πλεονάσµατα για τον κρατικό προϋπολογισµό τα οποία έχουν επιτευχθεί πλέον. Αλλά αφορά και τη διαφθορά, η οποία εξυπηρετείται από το χάος στις δηµόσιες υπηρεσίες και την αποσπασµατική διαχείριση των αρχείων των προσωπικών και περιουσιακών δεδοµένων. Εξάλλου, µια από τις πλέον αντικανονικές λειτουργίες του κράτους, τις µονοµερείς και αυθαίρετες στη σύλληψή τους, το να είναι υποχρεωµένος ο πολίτης σε κάθε συναλλαγή να εξυπηρετεί αυτός την κρατική γραφειοκρατία προσκοµίζοντας σωρεία δικαιολογητικών και δεδοµένων του, παύει να ισχύει.

Στο πέρασµα των προηγούµενων δεκαετιών υπήρξαν «φωτεινοί» πολιτικοί και τεχνοκράτες που εισήγαγαν σηµαντικές καινοτοµίες. Όπως η συγκρότηση του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη των δηµοσίων υπαλλήλων, τα ΚΕΠ για την εξυπηρέτηση των πολιτών στις συναλλαγές τους µε το κράτος, η ∆ιαύγεια για τη δηµοσιότητα και τον έλεγχο των δηµόσιων διαγωνισµών και συµβάσεων. Αλλά σε καµία περίοδο δεν σηµειώθηκε, δεν υπήρχαν άλλωστε ανάλογες µε το σήµερα τεχνολογικές δυνατότητες, σωρευτική δράση για να αλλάξει η γραφειοκρατία του κράτους. Για τον λόγο αυτό, οι γνωστές «γκρίνιες» και η απογοήτευση των πολιτών επαναλαµβάνονταν, οι ξένοι επιχειρηµατικοί όµιλοι δεν µπορούσαν να προσεγγίσουν την ελληνική επικράτεια, το ρουσφέτι και η κοµµατοκρατία έδειχναν κυριαρχικά έναντι των προθέσεων των εξαγγελιών και των δεσµεύσεων.

Οι νέες ρυθµίσεις που αφορούν το κράτος δεν περιορίζονται µόνο στις βάσεις δε δοµένων, αλλά συµπληρώνονται από τις προσπάθειες που καταβάλλονται να επικρατήσουν η αξιολόγηση και η αξιοκρατία στους δηµοσίους-κρατικούς υπαλλήλους. Επίσης, στο νοµικό επίπεδο, να επισπευσθεί η έκδοση των δικαστικών αποφάσεων και να αποσυµφορηθούν τα δικαστήρια, που χρειάζονται επτά µε δέκα χρόνια για µια τελεσίδικη απόφαση.

Βεβαίως, στην Ελλάδα ακόµη και στο υψηλότερο επίπεδο της εκτελεστικής εξουσίας, όταν αναφέρονται στην έννοια του «βαθέος κράτους», που θα πρέπει να εκλείψει, µιλούν για κοµµατικές, αυθαίρετες, σχεδόν παρακρατικές γραφειοκρατίες µέσα στη γραφειοκρατία, που λειτουργούν µε διαφθορά, αναξιοκρατία και ευνοιοκρατία. Αυτή είναι µια «ελληνική ιδιαιτερότητα», που έρχεται σε αντίθεση µε αυτό που ορίζεται σε άλλες χώρες, δηµοκρατικές ή αυταρχικές, ως «βαθύ κράτος». Εκεί µιλούν για µόνιµες δοµές αξιωµατούχων του συστήµατος διοίκησης και στρατηγικής της χώρας µε όρους εθνικής ασφαλείας και συνολικής προσέγγισης από διαφορετικές κυβερνήσεις σταθερών προτεραιοτήτων και στόχων. Στην Ελλάδα, αντίθετα, µιλάµε για την κοµµατοκρατία και τη διαφθορά που κυριαρχεί υπέρ ιδιοτελών συµφερόντων έναντι του δηµόσιου ή του κοινωνικού συµφέροντος.

Πάντως, ακόµη και σήµερα που µπορούµε, επιτέλους, να πιστέψουµε ότι η γραφειοκρατία και οι δηµόσιες υπηρεσίες αλλάζουν, και θα αλλάξουν µε τη χρήση εργαλείων τεχνητής νοηµοσύνης συντριπτικά µέχρι το τέλος της δεκαετίας, δεν ισχύει το ίδιο για το περιφερειακό κράτος. Αυτό που λειτουργεί µέσα από τους φορείς και τις εξουσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εκεί οι συνθήκες και η λειτουργικότητα των υπηρεσιών τόσο στο πεδίο της αποτελεσµατικότητας όσο και σε εκείνο της διαφθοράς και της ευνοιοκρατίας όχι µόνον δεν αλλάζουν, αλλά επιβαρύνονται. Όσο µάλιστα περνούν από την κεντρική διοίκηση στην περιφερειακή αρµοδιότητες και διαχείριση κονδυλίων τόσο το πρόβληµα αλλά και η απόσταση κεντρικού και περιφερειακού κράτους θα µεγαλώνουν - σε βάρος των πολιτών. Αυτό είναι µείζον πρόβληµα, που γιγαντώνεται και θα κριθεί στη χρήση των νέων τεχνολογιών.