Συναγερμός έχει σημάνει στους καταναλωτές μετά τα ανησυχητικά ευρήματα πρόσφατης επιστημονικής μελέτης για τα ελληνικά αυγά, καθώς διαπιστώθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις PFAS, αλλά και ίχνη φυτοφαρμάκων και φαρμάκων. Τι είναι, όμως, οι ουσίες PFAS και γιατί προκαλούν ανησυχία;

Διαβάστε: Ελληνικά αυγά: Ανησυχητικά ευρήματα, εντοπίστηκαν επικίνδυνες συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών και φυτοφαρμάκων - Τι δείχνει μελέτη

Τι είναι οι ουσίες PFAS;

Οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες, γνωστές ως PFAS, αντιπροσωπεύουν μια κατηγορία άνω των 4.700 συνθετικών χημικών ενώσεων που έχουν εισβάλει στην καθημερινότητά μας. Αυτές οι ουσίες χαρακτηρίζονται ως «παντοτινά χημικά» λόγω της εξαιρετικής τους αντοχής στη φυσική αποικοδόμηση. Οι PFAS ουσίες δεν αποδομούνται ποτέ, παραμένουν αναλλοίωτες στο περιβάλλον, συσσωρεύονται και τελικά περνούν στην τροφική αλυσίδα. Η συσσώρευσή τους στον ανθρώπινο οργανισμό και στο οικοσύστημα δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες για την υγεία του πληθυσμού παγκοσμίως.

Οι κίνδυνοι των PFAS για την ανθρώπινη υγεία

Η επιστημονική κοινότητα έχει τεκμηριώσει πολλαπλές επιπτώσεις των PFAS στην ανθρώπινη υγεία. Οι ουσίες αυτές συνδέονται με ηπατικές βλάβες, δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς αδένα, παχυσαρκία, μειωμένη γονιμότητα και ανάπτυξη καρκινικών νοσημάτων. Οι ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των ηλικιωμένων, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο από την έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες.

Το 2018 η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων επαναξιολόγησε τα όρια ασφαλείας για τις PFOA και PFOS ουσίες, καθορίζοντας σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα. Η μελέτη κατέληξε στο ανησυχητικό συμπέρασμα ότι μεγάλο τμήμα του ευρωπαϊκού πληθυσμού υπερβαίνει τα ασφαλή όρια εβδομαδιαίας πρόσληψης.

Πηγές έκθεσης σε PFAS ουσίες

Οι κύριες οδοί έκθεσης του γενικού πληθυσμού περιλαμβάνουν το πόσιμο νερό, τα τρόφιμα, τα βιομηχανικά και καταναλωτικά προϊόντα, καθώς και την οικιακή σκόνη. Αυτές οι ουσίες έχουν ενσωματωθεί σε ποικίλα καθημερινά αντικείμενα:

  • Αντικολλητικές επιφάνειες μαγειρικών σκευών
  • Αφροί πυρόσβεσης και προστατευτικά υφάσματα
  • Συσκευασίες τροφίμων και καλλυντικά προϊόντα
  • Υφάσματα επίπλων και ρούχα εξωτερικών χώρων
  • Φυτοφάρμακα και φαρμακευτικές συσκευασίες

Τα θαλάσσια προϊόντα, το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά από ζώα που εκτρέφονται σε μολυσμένα εδάφη αποτελούν σημαντικές διατροφικές πηγές PFAS. Η δερματική έκθεση μέσω καλλυντικών και η εισπνοή μολυσμένης σκόνης από επεξεργασμένα υφάσματα συμπληρώνουν το φάσμα των πιθανών οδών μόλυνσης.

Οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Πρόσφατες οικονομικές αναλύσεις εκτιμούν ότι το κόστος υγείας που συνδέεται με την έκθεση σε PFAS ουσίες κυμαίνεται μεταξύ 52 και 84 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εκτιμήσεις αυτές πιθανότατα υποεκτιμούν το πραγματικό κόστος, καθώς περιλαμβάνουν μόνο περιορισμένο φάσμα υγειονομικών προβλημάτων όπως η υπερχοληστερολαιμία, η ανοσοκαταστολή και συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου.

Η περιβαλλοντική μόλυνση από PFAS επιβαρύνει επιπλέον τα οικοσυστήματα, δημιουργώντας ανάγκη για δαπανηρά προγράμματα αποκατάστασης εδαφών και υδάτων. Η έλλειψη ολοκληρωμένων δεδομένων σχετικά με την έκταση της μόλυνσης στην Ευρώπη καθιστά δύσκολη την ακριβή εκτίμηση του συνολικού περιβαλλοντικού κόστους.

Επιστημονικά ευρήματα και μελλοντικές προκλήσεις

Εργαστηριακές μελέτες σε πειραματόζωα επιβεβαιώνουν ότι υψηλές συγκεντρώσεις PFOA και PFOS προκαλούν αναπαραγωγικές διαταραχές, αναπτυξιακά προβλήματα, ηπατικές και νεφρικές βλάβες, ανοσολογικές δυσλειτουργίες και κακοήθη νεοπλάσματα. Οι επιδημιολογικές μελέτες σε ανθρώπους καταγράφουν συστηματικά αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, ενώ άλλα ευρήματα περιλαμβάνουν μειωμένο βάρος γέννησης, ανοσοκαταστολή και ορμονικές διαταραχές.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, υπάρχουν σημαντικά κενά γνώσης σχετικά με τη χρήση συγκεκριμένων PFAS ουσιών, τις εφαρμογές τους και τα επίπεδα έκθεσης. Αυτή η έλλειψη πληροφοριών περιπλέκει τις προσπάθειες για αποτελεσματική ρύθμιση και προστασία της δημόσιας υγείας.

Μελέτη: Ανησυχητικά ευρήματα στα ελληνικά αυγά, εντοπίστηκαν επικίνδυνες συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών και φυτοφαρμάκων

Στο μεταξύ, ανησυχία προκαλούν τα ευρήματα μελέτης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science of The Total Environment», για τα ελληνικά αυγά. Στο πλαίσιο της έρευνας αναλύθηκαν 75 αυγά από κοτέτσια στις Σέρρες, στη Μαγνησία, τη Βοιωτία, την Αττική και την Ηλεία.

Δείτε την έρευνα ΕΔΩ.

Σε όλα τα δείγματα εντοπίστηκαν PFAS, ενώ περισσότερα από τα μισά αυγά παρουσίασαν συγκεντρώσεις πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια της Ε.Ε. Στην περίπτωση της Ηλείας, κάθε δείγμα υπερέβαινε τις οδηγίες της EFSA για όλες τις ηλικιακές κατηγορίες.

Οι μέσες τιμές για PFOS, PFHxS και PFBA καταγράφηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα, με κάποιες μετρήσεις να φτάνουν έως και 5,30 μg/kg. Σύμφωνα με τους ερευνητές, έφηβοι και ηλικιωμένοι στη χώρα μας υπερβαίνουν το όριο ασφαλούς εβδομαδιαίας πρόσληψης, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς προβληματισμούς για την υγεία των καταναλωτών.

Φάρμακα και φυτοφάρμακα στα αυγά

Ακόμα, η έρευνα κατέγραψε για πρώτη φορά σε ελληνικά αυγά υπολείμματα φαρμάκων και έξι διαφορετικά φυτοφάρμακα. Μεταξύ αυτών, το εντομοαπωθητικό DEET εντοπίστηκε σε όλα τα δείγματα, ενώ το οξολινικό οξύ ήταν το συχνότερα ανιχνευμένο φαρμακευτικό σκεύασμα.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τα βαρέα μέταλλα βρέθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, οι επιστήμονες είναι σαφείς: η παρουσία PFAS στα ελληνικά αυγά συνιστά απειλή για τη δημόσια υγεία. Όπως τονίζουν, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να εντοπιστούν οι πηγές της μόλυνσης και να ληφθούν μέτρα προστασίας.

Σημειώνεται πως προηγούμενες μελέτες σε Γαλλία, Γερμανία και Δανία είχαν ήδη καταδείξει εκτεταμένη μόλυνση αυγών, με το ερώτημα να παραμένει αν παρόμοια κατάσταση παρατηρείται και στην Ελλάδα και τους ερευνητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ να δίνουν την απάντηση.