Abusive Supervision: Η τοξική εξουσία που κάνει τη ζωή των εργαζομένων ασφυκτική - Μακριά η λίστα με τα περιστατικά mobbing στην εργασία
Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ
Σύμφωνα με την Επιθεώρηση Εργασίας, το 88% των καταγγελιών για mobbing στην εργασία αφορά λεκτική, ψυχολογική, σωματική και ηθική κακοποίηση από εργοδότες ή συναδέλφους. Τι λένε ειδικοί στο parapolitika.gr
Κατερινα Μαραγκου
Κάθε πρωί που έμπαινε στην πρωινή σύσκεψη γινόταν αποδέκτης ειρωνικών σχολίων και υποτιμητικών παρατηρήσεων. Όχι επειδή αυτά που έλεγε δεν ήταν η σωστή προσέγγιση του εκάστοτε ζητήματος που έπρεπε να διαχειριστεί αλλά γιατι ο προϊστάμενος της έπρεπε να επιβεβαιώνει με κάποιον τρόπο τον λόγο ύπαρξης του στην εταιρεία…
Αυτό είναι ένα από τα εκατομμύρια περιστατικά που συμβαίνουν καθημερινά σε ολόκληρη τη χώρα. Από τα δημοσιογραφικά γραφεία έως τον φούρνο της γειτονιάς, οι εργαζόμενοι έρχονται αντιμέτωποι με τον θυμό, την αγανάκτηση, την ιδιοτροπία και την ιδιορρυθμία των προϊσταμένων και των εργοδοτών τους. Σε όποια ηλικία και αν είσαι, όποιο επάγγελμα και αν έχεις επιλέξει, όσο αποτελεσματική ή αποτελεσματικός και αν είσαι στη δουλειά σου πάντα έχεις πιθανότητες να πέσεις θύμα κάποιου εργοδότη ή προϊσταμένου που θα έχει εξουσία στον χώρο που εργάζεσαι και θα την εκμεταλλεύεται με λάθος τρόπο.
Η λίστα με τα περιστατικά είναι μεγάλη, για παράδειγμα, εργαζόμενη σε εμπορική επιχείρηση με την ειδικότητα της υπαλλήλου γραφείου αντιμετώπισε την βάναυση προσβολή της αξιοπρέπειας της προσωπικότητάς της και της γενετήσιας ελευθερίας της, καθώς σύμφωνα με την καταγγελία συνάδελφος της εξέθεσε σε κοινή θέα ενώπιον της τα γεννητικά του όργανα χωρίς να έχει ουδεμία συνέπεια από τον εργοδότη της. Σε άλλη περίπτωση η εργαζόμενη σε βρεφονηπιακό σταθμό Ιερού Ναού αντιμετώπισε προσβλητική και υβριστική συμπεριφορά από τον προϊστάμενο του σταθμού που τυχαίνει να είναι και Αρχιμανδρίτης. Καμαριέρα αντιμετώπιζε καθημερινά ανάρμοστη συμπεριφορά και έντονη ψυχολογική βία από την υπεύθυνη του καταλύματος που εργαζόταν. Δύο εργαζόμενες σε τράπεζα με την ειδικότητα των υπαλλήλων προχώρησαν σε καταγγελία για συμπεριφορά έντονα προσβλητική, επιθετική, εξευτελιστική και απαξιωτική που βίωσαν από στέλεχος της τράπεζας σε θέση ευθύνης.
Σύμφωνα με την επιθεώρηση εργασίας 88% των καταγγελιών της περασμένης χρονιάς αφορούσαν περιστατικά βίας, λεκτικής, σωματικής, ηθικής και ψυχολογικής. Εννοείται ότι πάντα υπήρχαν αυτά τα περιστατικά απλά τα τελευταία χρόνια οι εργαζόμενοι δεν τα υπομένουν σιωπηλά αλλά μιλάνε, καταγγέλλουν, αναζητούν το δίκιο τους και την ψυχική τους ηρεμία. «Το Abusive Supervision διαιωνίζεται γιατί δεν είναι απλώς συμπεριφορά. Είναι σύμπτωμα κουλτούρας. Σε συστήματα όπου η εξουσία αντιμετωπίζεται ως δικαίωμα και όχι ως ευθύνη, ο τοξικός προϊστάμενος αναπτύσσεται σχεδόν φυσικά. Η συμπεριφορά αυτή στηρίζεται σε δύο πυλώνες: Την ανασφάλεια του κατόχου της εξουσίας και τη σιωπή του υφιστάμενου. Για να περιοριστεί, δεν αρκούν κανονισμοί και πολιτικές. Χρειάζεται αλλαγή στο πώς αντιλαμβανόμαστε την ηγεσία. Όταν η αξία ενός προϊστάμενου μετριέται μόνο από την παραγωγικότητα και όχι από την ψυχολογική ασφάλεια που προσφέρει, τότε η κακοποίηση καλύπτεται κάτω από τη δικαιολογία της «αποδοτικότητας». Αυτό δεν αλλάζει αν δεν αλλάξει το σύστημα που επιβραβεύει τέτοιες συμπεριφορές». Θα μας πει η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου (@titeks), απόφοιτη Ψυχολογίας του πανεπιστημίου Middlesex με μεταπτυχιακές σπουδές στη Συμβουλευτική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Sheffield.
Τα καλά νέα είναι ότι οι εργαζόμενοι που αξιοποιούν το νομοθετικό πλαίσιο αυξάνονται κάθε χρόνο. Η Γεωργία Βαζάκη, προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας το γνωρίζει αυτό καλά αφού βλέπει τα τελευταία χρόνια ότι «τα στόματα ανοίγουν πιο εύκολα».
«Κατά τη διάρκεια του 2024, καταγράφηκε υπερδιπλασιασμός των καταγγελιών τέτοιων περιστατικών, σε σχέση με το 2022, γεγονός που καταδεικνύει ότι ο μέχρι το 2021 αθέατος κόσμος της παρενόχλησης φωτίζεται ολοένα και περισσότερο και ενισχύεται η εμπιστοσύνη των εργαζόμενων προς τους θεσμούς, ώστε να καταγγέλλουν τέτοια περιστατικά και να διασφαλίζεται η ουσιαστική διερεύνηση και η εξωδικαστική επίλυσή τους. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό επίλυσης των υποθέσεων αυτών στις Επιθεωρήσεις Εργασίας παραμένει σταθερά υψηλό και το 2024, όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, με το 31% των υποθέσεων να επιλύεται με τη διαμεσολάβηση των υπηρεσιών της Επιθεώρησης Εργασίας».
Η ψυχολόγος Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου μας αναλύει την προσωπικότητα αυτών των ανθρώπων που έχουν κακοποιητικές συμπεριφορές «Στην ουσία, αυτή η συμπεριφορά δείχνει ανασφάλεια. Άνθρωποι που δεν αισθάνονται ικανοί, που δεν εμπιστεύονται τις γνώσεις τους και φοβούνται ότι μπορεί να εκτεθούν, χρησιμοποιούν την εξουσία σαν ασπίδα. Αυτό που εξωτερικά φαίνεται ως αυστηρότητα ή έλεγχος, εσωτερικά είναι φόβος. Δεν είναι δύναμη. Είναι φόβος μεταμφιεσμένος. Στον πυρήνα της, αυτή η στάση είναι αποτυχία αυτορρύθμισης. Κάποιος που δεν αντέχει την αμφιβολία ή την πιθανότητα να μην είναι ο πιο «ικανός» στον χώρο, καταλήγει να χρησιμοποιεί την επιθετικότητα για να καλύψει την εσωτερική του ανεπάρκεια. Και όταν το εργασιακό περιβάλλον δεν καλλιεργεί ενσυναίσθηση, αυτογνωσία και υπεύθυνη ηγεσία, αυτή η στάση δεν βρίσκει αντίσταση. Με τον χρόνο θεωρείται φυσιολογική. Τι δείχνει αυτό για όσους συμπεριφέρονται έτσι; Ότι δεν έχουν σταθερή αίσθηση αξίας. Ότι δεν μπορούν να στηριχτούν πραγματικά στις ικανότητές τους και προσπαθούν να σταθούν όρθιοι πατώντας πάνω σε άλλους. Όσο πιο έντονη είναι η ανάγκη επιβολής, τόσο πιο εύθραυστη είναι η προσωπικότητα. Αυτή είναι η αλήθεια που οι ίδιοι δύσκολα παραδέχονται».
Όσον αφορά στο φύλο των θιγομένων εργαζόμενων, επί του συνόλου των καταγγελιών για το 2024, το 66% ήταν γυναίκες και το 34% άντρες. Αντεστραμμένα συνεχίζουν να εμφανίζονται τα ποσοστά αναφορικά με το φύλο του καταγγελλομένου προσώπου, όπου την πρώτη θέση κατέχουν οι άντρες, σε ποσοστό 70%. Το αυξημένο σε ετήσια βάση ποσοστό, εμφάνισης των αντρών ως τα πρόσωπα που προκαλούν παρενοχλητικές συμπεριφορές, υποδηλώνει ότι, σε ορισμένους χώρους εργασίας, συνεχίζουν να αποτελούν εργασιακή πραγματικότητα παραδοσιακές νοοτροπίες περί υπεροχής του αντρικού φύλου. «Ο κόσμος μιλάει περισσότερο γιατί πλέον μπορεί να αναγνωρίσει αυτό που παλιότερα δεν είχε όνομα για χρόνια» μας εξηγεί η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου «…Συμπεριφορές που ήταν ξεκάθαρα κακοποιητικές παρουσιάζονταν ως αυστηρότητα, ως επαγγελματισμός ή ως μέρος της δουλειάς. Σήμερα η ψυχολογία είναι πιο προσβάσιμη, η γλώσσα έχει αλλάξει και οι άνθρωποι έχουν τα εργαλεία να περιγράψουν αυτό που νιώθουν. Όταν κάτι αποκτά όνομα, παύει να είναι αόρατο. Και όταν παύει να είναι αόρατο, παύει να γίνεται ανεκτό. Ναι, η νέα γενιά έχει μεγαλύτερη δυναμική. Δεν φοβάται να εκτεθεί, δεν δέχεται εύκολα την αδικία και έχει μεγαλώσει σε μια κουλτούρα που της επιτρέπει να μιλάει. Αλλά δεν είναι μόνο θέμα γενιάς. Είναι θέμα εποχής. Υπάρχουν πια πλατφόρμες, κοινωνικός λόγος και μια συλλογική επίγνωση ότι η σιωπή δεν προστατεύει. Η σιωπή επιτρέπει στο φαινόμενο να συνεχίζεται. Γι’ αυτό και βλέπουμε αυτήν τη στροφή. Ο κόσμος δεν μιλάει επειδή έγινε πιο αντιδραστικός. Μιλάει επειδή έγινε πιο συνειδητός».
Και μπορεί να περιμέναμε κάποια πράγματα να αλλάξουν εφόσον τη σκυτάλη παίρνει σιγά- σιγά η νέα γενιά, ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχουν θεαματικές αλλαγές. Η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου μας εξηγεί γιατι δεν θα αλλάξει τίποτα στα επόμενα χρόνια «Η νέα γενιά έχει μεγαλύτερη επίγνωση και μιλάει πιο εύκολα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει απαλλαγεί από παλιές συμπεριφορές εξουσίας. Οι αντιδράσεις που βλέπουμε σε θέσεις εξουσίας δεν καθορίζονται από την εποχή, αλλά από την προσωπική ωριμότητα και την ανασφάλεια του κάθε ανθρώπου. Σήμερα οι νέοι πιέζονται περισσότερο, συγκρίνονται διαρκώς και νιώθουν ότι πρέπει να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους. Αυτό το άγχος πολλές φορές μεταφράζεται σε αυστηρότητα ή έλεγχο όταν αποκτούν ρόλο ευθύνης. Άρα ναι, βλέπουμε και στη νέα γενιά τέτοιες συμπεριφορές. Γιατί δεν είναι θέμα ηλικίας ή εποχής. Είναι θέμα εσωτερικής σταθερότητας».
Σύμφωνα με την Γεωργία Βαζάκη, προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία φαίνεται πως τα τελευταία δύο χρόνια από το κάθετο mobbing έχουμε περάσει στο οριζόντιο. Δηλαδή ακόμα και εκείνοι που έχουν μικρότερη εξουσία εκδηλώνουν παρενοχλητικές συμπεριφορές.
«Όντως, τα τελευταία δύο χρόνια βαίνει μειούμενο το ποσοστό παρενοχλητικών συμπεριφορών από προϊστάμενο ή εργοδότη προς τους υφιστάμενους (κάθετο mobbing), σε σχέση με το διαρκώς αυξανόμενο οριζόντιο mobbing, όπου συνάδελφοι παρενοχλούν ο ένας τον άλλο. Η διαπίστωση αυτή, βέβαια, δύναται να εσωκλείει την αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας των εργοδοτών, προς την κατεύθυνση της επίδειξης μηδενικής ανοχής σε τέτοιου είδους παρενοχλητικές συμπεριφορές και της πραγματικής διάθεσής τους για την αποτελεσματική εφαρμογή των σχετικών προστατευτικών διατάξεων. Αυτές (άρθρο 12 ν. 4808/2201) δίνουν στους εργοδότες αυξημένες δυνατότητες άσκησης του διευθυντικού τους δικαιώματος, επί παραβίασης της απαγόρευσης βίας και παρενόχλησης από άλλον απασχολούμενο, καθώς υποχρεούνται να λαμβάνουν συγκεκριμένα πρόσφορα και ανάλογα μέτρα σε βάρος του καταγγελλόμενου (από σύσταση έως αλλαγή θέσης, ωραρίου, τόπου ή τρόπου παροχής εργασίας ακόμη και την καταγγελία της σχέσης εργασίας του), προκειμένου να εμποδιστεί η επανάληψη παρόμοιου περιστατικού. Ενώ, σε περίπτωση μη λήψης από τον εργοδότη των πρόσφορων και ανάλογων ανά περίπτωση μέτρων και όταν η υπόθεση αχθεί ενώπιον της αρμόδιας υπηρεσίας της Επιθεώρησης Εργασίας, εφαρμόζεται ισχυρό προστατευτικό πλαίσιο επιβολής διοικητικών κυρώσεων και ειδικών διοικητικών μέτρων με απώτερο στόχο την παύση της παρενοχλησικής συμπεριφοράς και την αποκατάσταση της εργασιακής ειρηνής».
Χρειάζεται επίσης καταγραφή γεγονότων, ώστε ο εργαζόμενος να έχει τεκμηρίωση αν χρειαστεί να απευθυνθεί σε ανώτερη βαθμίδα ή στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό δεν είναι επιθετική κίνηση. Είναι προστασία.
Το ίδιο ισχύει και για τις γραπτές διευκρινίσεις. Όταν η επικοινωνία γίνεται γραπτώς, μειώνονται οι παρερμηνείες και ο εργαζόμενος προστατεύεται από αυθαίρετες κατηγορίες ή διαστρεβλώσεις.
Όμως το πιο σημαντικό είναι ένα: να μην αφήνει κανείς τη συμπεριφορά αυτή να διεισδύσει στην αυτοεκτίμησή του. Να τη βλέπει ως απόδειξη της ανασφάλειας του άλλου, όχι της δικής του αξίας. Και όταν διαπιστώνει ότι η κατάσταση δεν αλλάζει, τότε η πιο ώριμη επιλογή είναι να αναζητήσει περιβάλλον που σέβεται την ψυχολογική ασφάλεια. Γιατί καμία δουλειά δεν αξίζει να γίνεται εις βάρος της αξιοπρέπειας».
Αυτό είναι ένα από τα εκατομμύρια περιστατικά που συμβαίνουν καθημερινά σε ολόκληρη τη χώρα. Από τα δημοσιογραφικά γραφεία έως τον φούρνο της γειτονιάς, οι εργαζόμενοι έρχονται αντιμέτωποι με τον θυμό, την αγανάκτηση, την ιδιοτροπία και την ιδιορρυθμία των προϊσταμένων και των εργοδοτών τους. Σε όποια ηλικία και αν είσαι, όποιο επάγγελμα και αν έχεις επιλέξει, όσο αποτελεσματική ή αποτελεσματικός και αν είσαι στη δουλειά σου πάντα έχεις πιθανότητες να πέσεις θύμα κάποιου εργοδότη ή προϊσταμένου που θα έχει εξουσία στον χώρο που εργάζεσαι και θα την εκμεταλλεύεται με λάθος τρόπο.
Η λίστα με τα περιστατικά είναι μεγάλη, για παράδειγμα, εργαζόμενη σε εμπορική επιχείρηση με την ειδικότητα της υπαλλήλου γραφείου αντιμετώπισε την βάναυση προσβολή της αξιοπρέπειας της προσωπικότητάς της και της γενετήσιας ελευθερίας της, καθώς σύμφωνα με την καταγγελία συνάδελφος της εξέθεσε σε κοινή θέα ενώπιον της τα γεννητικά του όργανα χωρίς να έχει ουδεμία συνέπεια από τον εργοδότη της. Σε άλλη περίπτωση η εργαζόμενη σε βρεφονηπιακό σταθμό Ιερού Ναού αντιμετώπισε προσβλητική και υβριστική συμπεριφορά από τον προϊστάμενο του σταθμού που τυχαίνει να είναι και Αρχιμανδρίτης. Καμαριέρα αντιμετώπιζε καθημερινά ανάρμοστη συμπεριφορά και έντονη ψυχολογική βία από την υπεύθυνη του καταλύματος που εργαζόταν. Δύο εργαζόμενες σε τράπεζα με την ειδικότητα των υπαλλήλων προχώρησαν σε καταγγελία για συμπεριφορά έντονα προσβλητική, επιθετική, εξευτελιστική και απαξιωτική που βίωσαν από στέλεχος της τράπεζας σε θέση ευθύνης.
Abusive Supervision: 88% των καταγγελιών περιστατικά βίας, λεκτικής, σωματικής, ηθικής και ψυχολογικής
Σύμφωνα με την επιθεώρηση εργασίας 88% των καταγγελιών της περασμένης χρονιάς αφορούσαν περιστατικά βίας, λεκτικής, σωματικής, ηθικής και ψυχολογικής. Εννοείται ότι πάντα υπήρχαν αυτά τα περιστατικά απλά τα τελευταία χρόνια οι εργαζόμενοι δεν τα υπομένουν σιωπηλά αλλά μιλάνε, καταγγέλλουν, αναζητούν το δίκιο τους και την ψυχική τους ηρεμία. «Το Abusive Supervision διαιωνίζεται γιατί δεν είναι απλώς συμπεριφορά. Είναι σύμπτωμα κουλτούρας. Σε συστήματα όπου η εξουσία αντιμετωπίζεται ως δικαίωμα και όχι ως ευθύνη, ο τοξικός προϊστάμενος αναπτύσσεται σχεδόν φυσικά. Η συμπεριφορά αυτή στηρίζεται σε δύο πυλώνες: Την ανασφάλεια του κατόχου της εξουσίας και τη σιωπή του υφιστάμενου. Για να περιοριστεί, δεν αρκούν κανονισμοί και πολιτικές. Χρειάζεται αλλαγή στο πώς αντιλαμβανόμαστε την ηγεσία. Όταν η αξία ενός προϊστάμενου μετριέται μόνο από την παραγωγικότητα και όχι από την ψυχολογική ασφάλεια που προσφέρει, τότε η κακοποίηση καλύπτεται κάτω από τη δικαιολογία της «αποδοτικότητας». Αυτό δεν αλλάζει αν δεν αλλάξει το σύστημα που επιβραβεύει τέτοιες συμπεριφορές». Θα μας πει η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου (@titeks), απόφοιτη Ψυχολογίας του πανεπιστημίου Middlesex με μεταπτυχιακές σπουδές στη Συμβουλευτική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Sheffield. Τα καλά νέα είναι ότι οι εργαζόμενοι που αξιοποιούν το νομοθετικό πλαίσιο αυξάνονται κάθε χρόνο. Η Γεωργία Βαζάκη, προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας το γνωρίζει αυτό καλά αφού βλέπει τα τελευταία χρόνια ότι «τα στόματα ανοίγουν πιο εύκολα».
«Κατά τη διάρκεια του 2024, καταγράφηκε υπερδιπλασιασμός των καταγγελιών τέτοιων περιστατικών, σε σχέση με το 2022, γεγονός που καταδεικνύει ότι ο μέχρι το 2021 αθέατος κόσμος της παρενόχλησης φωτίζεται ολοένα και περισσότερο και ενισχύεται η εμπιστοσύνη των εργαζόμενων προς τους θεσμούς, ώστε να καταγγέλλουν τέτοια περιστατικά και να διασφαλίζεται η ουσιαστική διερεύνηση και η εξωδικαστική επίλυσή τους. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό επίλυσης των υποθέσεων αυτών στις Επιθεωρήσεις Εργασίας παραμένει σταθερά υψηλό και το 2024, όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, με το 31% των υποθέσεων να επιλύεται με τη διαμεσολάβηση των υπηρεσιών της Επιθεώρησης Εργασίας».
Πώς πρέπει να το αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι; Ποιες κινήσεις πρέπει να κάνουν για να βρούνε το δίκιο τους;
«Είναι περισσότερο από ποτέ σημαντικό να αντιληφθούν οι εργαζόμενοι σε κάθε επιχείρηση ότι δεν πρέπει να ανέχονται κανενός είδους παρενοχλητική συμπεριφορά και να κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους, τόσο με εσωτερική καταγγελία εντός της επιχείρησης, όσο και απευθείας ή μετέπειτα προσφυγής τους στην Επιθεώρηση Εργασίας. Η εξωδικαστική επίλυση εργατικών διαφορών, με τη μεσολάβηση της Επιθεώρησης Εργασίας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς είναι ταχύτερη και πιο άμεση σε σχέση με τη δικαστική οδό, ενώ κατά τη διεξαγωγή της διαδικασίας προστατεύεται ο καταγγέλλων ή η καταγγέλλουσα από οποιαδήποτε επιχειρούμενη δυσμενή συνέπεια ή εκδικητική συμπεριφορά αντιποίνων και η Επιθεώρηση Εργασίας παρέχει αυξημένες εγγυήσεις στα θιγόμενα πρόσωπα με τον πλήρη έλεγχο συμμόρφωσης των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα».
Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό; Γιατί στην καθημερινότητα ενός ανθρώπου, εκτός απ’ όλα τ’ άλλα προβλήματα που έχει, να πρέπει να αντιμετωπίσει και την υποτιμητική, προσβλητική συμπεριφορά του προϊσταμένου του; Ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι που ωθούν κάποιον να έχει κακοποιητικές συμπεριφορές;
Η ψυχολόγος Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου μας αναλύει την προσωπικότητα αυτών των ανθρώπων που έχουν κακοποιητικές συμπεριφορές «Στην ουσία, αυτή η συμπεριφορά δείχνει ανασφάλεια. Άνθρωποι που δεν αισθάνονται ικανοί, που δεν εμπιστεύονται τις γνώσεις τους και φοβούνται ότι μπορεί να εκτεθούν, χρησιμοποιούν την εξουσία σαν ασπίδα. Αυτό που εξωτερικά φαίνεται ως αυστηρότητα ή έλεγχος, εσωτερικά είναι φόβος. Δεν είναι δύναμη. Είναι φόβος μεταμφιεσμένος. Στον πυρήνα της, αυτή η στάση είναι αποτυχία αυτορρύθμισης. Κάποιος που δεν αντέχει την αμφιβολία ή την πιθανότητα να μην είναι ο πιο «ικανός» στον χώρο, καταλήγει να χρησιμοποιεί την επιθετικότητα για να καλύψει την εσωτερική του ανεπάρκεια. Και όταν το εργασιακό περιβάλλον δεν καλλιεργεί ενσυναίσθηση, αυτογνωσία και υπεύθυνη ηγεσία, αυτή η στάση δεν βρίσκει αντίσταση. Με τον χρόνο θεωρείται φυσιολογική. Τι δείχνει αυτό για όσους συμπεριφέρονται έτσι; Ότι δεν έχουν σταθερή αίσθηση αξίας. Ότι δεν μπορούν να στηριχτούν πραγματικά στις ικανότητές τους και προσπαθούν να σταθούν όρθιοι πατώντας πάνω σε άλλους. Όσο πιο έντονη είναι η ανάγκη επιβολής, τόσο πιο εύθραυστη είναι η προσωπικότητα. Αυτή είναι η αλήθεια που οι ίδιοι δύσκολα παραδέχονται».Όσον αφορά στο φύλο των θιγομένων εργαζόμενων, επί του συνόλου των καταγγελιών για το 2024, το 66% ήταν γυναίκες και το 34% άντρες. Αντεστραμμένα συνεχίζουν να εμφανίζονται τα ποσοστά αναφορικά με το φύλο του καταγγελλομένου προσώπου, όπου την πρώτη θέση κατέχουν οι άντρες, σε ποσοστό 70%. Το αυξημένο σε ετήσια βάση ποσοστό, εμφάνισης των αντρών ως τα πρόσωπα που προκαλούν παρενοχλητικές συμπεριφορές, υποδηλώνει ότι, σε ορισμένους χώρους εργασίας, συνεχίζουν να αποτελούν εργασιακή πραγματικότητα παραδοσιακές νοοτροπίες περί υπεροχής του αντρικού φύλου. «Ο κόσμος μιλάει περισσότερο γιατί πλέον μπορεί να αναγνωρίσει αυτό που παλιότερα δεν είχε όνομα για χρόνια» μας εξηγεί η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου «…Συμπεριφορές που ήταν ξεκάθαρα κακοποιητικές παρουσιάζονταν ως αυστηρότητα, ως επαγγελματισμός ή ως μέρος της δουλειάς. Σήμερα η ψυχολογία είναι πιο προσβάσιμη, η γλώσσα έχει αλλάξει και οι άνθρωποι έχουν τα εργαλεία να περιγράψουν αυτό που νιώθουν. Όταν κάτι αποκτά όνομα, παύει να είναι αόρατο. Και όταν παύει να είναι αόρατο, παύει να γίνεται ανεκτό. Ναι, η νέα γενιά έχει μεγαλύτερη δυναμική. Δεν φοβάται να εκτεθεί, δεν δέχεται εύκολα την αδικία και έχει μεγαλώσει σε μια κουλτούρα που της επιτρέπει να μιλάει. Αλλά δεν είναι μόνο θέμα γενιάς. Είναι θέμα εποχής. Υπάρχουν πια πλατφόρμες, κοινωνικός λόγος και μια συλλογική επίγνωση ότι η σιωπή δεν προστατεύει. Η σιωπή επιτρέπει στο φαινόμενο να συνεχίζεται. Γι’ αυτό και βλέπουμε αυτήν τη στροφή. Ο κόσμος δεν μιλάει επειδή έγινε πιο αντιδραστικός. Μιλάει επειδή έγινε πιο συνειδητός».
Και μπορεί να περιμέναμε κάποια πράγματα να αλλάξουν εφόσον τη σκυτάλη παίρνει σιγά- σιγά η νέα γενιά, ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχουν θεαματικές αλλαγές. Η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου μας εξηγεί γιατι δεν θα αλλάξει τίποτα στα επόμενα χρόνια «Η νέα γενιά έχει μεγαλύτερη επίγνωση και μιλάει πιο εύκολα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει απαλλαγεί από παλιές συμπεριφορές εξουσίας. Οι αντιδράσεις που βλέπουμε σε θέσεις εξουσίας δεν καθορίζονται από την εποχή, αλλά από την προσωπική ωριμότητα και την ανασφάλεια του κάθε ανθρώπου. Σήμερα οι νέοι πιέζονται περισσότερο, συγκρίνονται διαρκώς και νιώθουν ότι πρέπει να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους. Αυτό το άγχος πολλές φορές μεταφράζεται σε αυστηρότητα ή έλεγχο όταν αποκτούν ρόλο ευθύνης. Άρα ναι, βλέπουμε και στη νέα γενιά τέτοιες συμπεριφορές. Γιατί δεν είναι θέμα ηλικίας ή εποχής. Είναι θέμα εσωτερικής σταθερότητας».
Σύμφωνα με την Γεωργία Βαζάκη, προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία φαίνεται πως τα τελευταία δύο χρόνια από το κάθετο mobbing έχουμε περάσει στο οριζόντιο. Δηλαδή ακόμα και εκείνοι που έχουν μικρότερη εξουσία εκδηλώνουν παρενοχλητικές συμπεριφορές.
«Όντως, τα τελευταία δύο χρόνια βαίνει μειούμενο το ποσοστό παρενοχλητικών συμπεριφορών από προϊστάμενο ή εργοδότη προς τους υφιστάμενους (κάθετο mobbing), σε σχέση με το διαρκώς αυξανόμενο οριζόντιο mobbing, όπου συνάδελφοι παρενοχλούν ο ένας τον άλλο. Η διαπίστωση αυτή, βέβαια, δύναται να εσωκλείει την αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας των εργοδοτών, προς την κατεύθυνση της επίδειξης μηδενικής ανοχής σε τέτοιου είδους παρενοχλητικές συμπεριφορές και της πραγματικής διάθεσής τους για την αποτελεσματική εφαρμογή των σχετικών προστατευτικών διατάξεων. Αυτές (άρθρο 12 ν. 4808/2201) δίνουν στους εργοδότες αυξημένες δυνατότητες άσκησης του διευθυντικού τους δικαιώματος, επί παραβίασης της απαγόρευσης βίας και παρενόχλησης από άλλον απασχολούμενο, καθώς υποχρεούνται να λαμβάνουν συγκεκριμένα πρόσφορα και ανάλογα μέτρα σε βάρος του καταγγελλόμενου (από σύσταση έως αλλαγή θέσης, ωραρίου, τόπου ή τρόπου παροχής εργασίας ακόμη και την καταγγελία της σχέσης εργασίας του), προκειμένου να εμποδιστεί η επανάληψη παρόμοιου περιστατικού. Ενώ, σε περίπτωση μη λήψης από τον εργοδότη των πρόσφορων και ανάλογων ανά περίπτωση μέτρων και όταν η υπόθεση αχθεί ενώπιον της αρμόδιας υπηρεσίας της Επιθεώρησης Εργασίας, εφαρμόζεται ισχυρό προστατευτικό πλαίσιο επιβολής διοικητικών κυρώσεων και ειδικών διοικητικών μέτρων με απώτερο στόχο την παύση της παρενοχλησικής συμπεριφοράς και την αποκατάσταση της εργασιακής ειρηνής».
Τελικά πώς θα πρέπει να το αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι; Ποια είναι η λιγότερο επώδυνη πρακτική για τους ανθρώπους που υφίστανται όλο αυτό; Πώς θα λειτουργούν με το λιγότερο δυνατό συναισθηματικό κόστος για τους ίδιους;
Η γνώμη του ειδικού έχει να κάνει με τη συναισθηματική αποστασιοποίηση. Η Χριστίνα - Μαρία Μπρόζου μας συμβουλεύει «Η λιγότερο επώδυνη πρακτική είναι η συναισθηματική αποστασιοποίηση. Όχι η υποταγή και όχι η σύγκρουση. Η σύγκρουση συνήθως δυναμώνει τον προϊστάμενο που έχει ανάγκη την επιβολή για να σταθεί. Και η υποταγή τον επιβεβαιώνει και τον καθησυχάζει . Αυτό που πραγματικά αποδυναμώνει μια τέτοια συμπεριφορά είναι η ψυχρή, επαγγελματική στάση χωρίς φόρτιση. Το να απαντάς μόνο στα απαραίτητα, να μη μπαίνεις στο παιχνίδι της πρόκλησης και να μην προσπαθείς να αποδείξεις τίποτα.Χρειάζεται επίσης καταγραφή γεγονότων, ώστε ο εργαζόμενος να έχει τεκμηρίωση αν χρειαστεί να απευθυνθεί σε ανώτερη βαθμίδα ή στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό δεν είναι επιθετική κίνηση. Είναι προστασία.
Το ίδιο ισχύει και για τις γραπτές διευκρινίσεις. Όταν η επικοινωνία γίνεται γραπτώς, μειώνονται οι παρερμηνείες και ο εργαζόμενος προστατεύεται από αυθαίρετες κατηγορίες ή διαστρεβλώσεις.
Όμως το πιο σημαντικό είναι ένα: να μην αφήνει κανείς τη συμπεριφορά αυτή να διεισδύσει στην αυτοεκτίμησή του. Να τη βλέπει ως απόδειξη της ανασφάλειας του άλλου, όχι της δικής του αξίας. Και όταν διαπιστώνει ότι η κατάσταση δεν αλλάζει, τότε η πιο ώριμη επιλογή είναι να αναζητήσει περιβάλλον που σέβεται την ψυχολογική ασφάλεια. Γιατί καμία δουλειά δεν αξίζει να γίνεται εις βάρος της αξιοπρέπειας».
