Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως όργανο κεντρικής θέσεως της ΕΕ, βρίσκεται στο επίκεντρο των αποφάσεων που παίρνει η Ένωση. Oι αρμοδιότητες που έχει είναι καίριας φύσεως για τη θεσμική λειτουργία της, όντας ένας θεσμός με διευρυμένη έκταση στις αποφάσεις του.

Σύμφωνα με τον Nugent, παρά τη βαρύνουσα θέση που έχει, δεν λειτουργεί με πλήρη ελευθερία κινήσεων νομοθετικά. Δηλαδή, «η νομοθετική πρωτοβουλία … λαμβάνει χώρα σε διάφορα επίπεδα»1, με αποτέλεσμα να εμπλέκονται άμεσα στη διαδικασία δρώντες όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο Υπουργών κ.α., ενώ σύμφωνα με τον Rauh «οι διαδοχικές ρυθμίσεις των συνθηκών προκάλεσαν περισσότερους διαδικαστικούς περιορισμούς, ενισχύοντας τις νομοθετικές εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου». Έτσι, ο Nugent φέρνει στη συζήτηση την υπόθεση «παρακμής» της Επιτροπής, γεγονός που όπως θα αναδειχθεί παρακάτω δεν υφίσταται.

Η Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα υποβολής προτάσεων νομοθεσίας,αλλά και πολιτικής, καθορίζοντας την ατζέντα. Ως «θεματοφύλακας των Συνθηκών» (νομικού πλαισίου), σύμφωνα με τη «ρήτρα γενικής ισχύος» του αρ. 352 της ΣΛΕΕ (Συνθήκη της Λισαβόνας), μπορεί να προτείνει νόμους για την επίτευξη των στόχων που ορίζονται στις συνθήκες. Η Επιτροπή έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να προτείνει μέτρα για την προώθηση της ανάπτυξης της ΕΕ, «πλην προτάσεων για τις οποίες οι Συνθήκες ορίζουν άλλως», έχοντας χρέος να εμπλέκεται στη διατύπωση και ανάπτυξη πολιτικής. Η κατάρτιση του σχεδίου προϋπολογισμού από την Επιτροπή και η κατάθεσή της σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναδεικνύει τον σημαίνοντά της ρόλο.

Παράλληλα, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι εκτελεστικές λειτουργίες της, που αφορούν την «παρακολούθηση και τον συντονισμό των εξελίξεων», λαμβάνοντας υπ’όψιν τις εξωτερικές φωνές και προτάσεις» στο πολτιικό σκέλος για να υπάρξει ευρεία υποστήριξη προς αυτήν και να πετύχει συναίνεση. Παράλληλα, οι εξουσίες θέσπισης κανόνων, η διαχείριση των οικονομικών της ΕΕ, η εποπτεία της «πρώτης γραμμής» υλοποίησης των πολιτικών, το σύστημα επιτροπών υλοποίησης, παγιώνουν και αναδεικνύουν τον θεσμικό της ρόλο. Ως εκπρόσωπος και διαπραγματευτής στο εξωτερικό, είναι αρμόδια για την διαπραγμάτευση διεθνών συμφωνιών, αποδεικνύοντας πως ως διαμεσολαβητής αλλά και κύριος (όχι μοναδικός) δρων, διαθέτει μεγάλη επιρροή.

Εξέχοντα ρόλο, παρά ταύτα, διαδραματίζουν οι νομοθετικές αρμοδιότητες της Επιτροπής και η ισχύς που την καθιστούν ως σημαντικό actor. Ομολογουμένως, οι αρμοδιότητές της μπορεί να διασπάστηκαν σε Ε.Κ. και Ε.Σ., αυτό όμως δεν την αποδυνάμωσε. Όντας το όργανο με το «μονοπώλιο» της δρομολόγησης και κατάρτισης νομοθετικών προτάσεων, οι δύο προαναφερόμενοι θεσμοί δύνανται να ζητήσουν από την Επιτροπή τη σύνταξη προτάσεων, «αλλά όχι τη σχετική πρωτοβουλία να καταρτίσουν τα ίδια νομοσχέδια», ενώ παράλληλα, μπορεί να διατηρεί σημαντικό βαθμό ελέγχου σε αυτές, καθώς είναι δύσκολο για το Ε.Σ. ή το Ε.Κ. να τροποποιήσει τη σύμβαση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη τους. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει πως παρά την αιτίαση περί «κατάρρευσης» της Επιτροπής, η δυναμική της τόσο στο πολιτικό αλλά δη στο νομοθετικό σκέλος, την καθιστά ισχυρή.

Η αύξηση των εξουσιών σε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρ. Συμβούλιο και Συμβούλιο Υπουργών, έθεσε το ζήτημα κατάρρευσης της Επιτροπής. Με το εύρος των πολιτικών και τη διάσπαση των εξουσιών στους άνωθεν θεσμούς, γίνεται αντιληπτό πως η αποκέντρωση του ελέγχου προς επίρρωση μίας ομαλής λειτουργίας της ΕΕ, δε σημαίνει κατάρρευση. Αντίθετα, με την διατήρηση των νομικών, πολιτικών και θεσμικών της λετουργιών σχεδόν ακέραιη, η Επιτροπή διατηρεί τη δυναμική της, θέτοντας υπό περαιτέρω διερεύνηση στους ερευνητές της το επιχείρημα περί «αποδυνάμωσης».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Nugent, N. (2012) Πολιτική και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιστορία, Θεσμοί, Πολιτικές, Αθήνα: Σαββάλας

Mussa, G. (2022) H Ευρωπαϊκή Επιτροπή https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/el/FTU_1.3.8.pdf

Nugent, N., and Rhinard, M. (2016) Is the European Commission Really in Decline?. JCMS: Journal of Common Market Studies, 54: 1199– 1215. doi: 10.1111/jcms.12358.

Rauh, C. (2018) An agenta center in Decline? Legislative activity of the European Commision 1985-2016, Vienna, «Conference: Annual Conference of the European Political Science Association (EPSA) 2018».