Πριγκοζίν: Ο σεφ του Πούτιν, το πρότζεκτ Σέξπιρ και οι δυτικές κυρώσεις
Από άσημος πωλητής χοτ-ντογκ στους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης, ο Ρώσος Γεβγκένι Πριγκόζιν μεταλλάχθηκε σε επικεφαλής μίας από τις πιο θηριώδεις μισθοφορικές ομάδες του πλανήτη και σε υπ’ αριθμόν έναν στόχο των κυρώσεων των δυτικών κυβερνήσεων. Για να συνεχίσει τις δραστηριότητές του, ανέπτυξε μία πολυεπίπεδη νομική εκστρατεία με το μάλλον εκκεντρικό όνομα «πρότζεκτ Σέξπιρ» και πληθώρα από εταιρείες κελύφη, προκειμένου να συνεχίσει να δρα ανενόχλητος ανά τον πλανήτη.
Η τύχη του πάντως φαίνεται πως γύρισε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οπότε το εύρος των δυτικών κυρώσεων αλλά και οι εκκλήσεις για διαφάνεια έκαναν τις νομικές εταιρείες της Βρετανίας, που τον εκπροσωπούσαν, να αρχίσουν να νίπτουν τας χείρας τους, ξεσκεπάζοντας τα κενά στο νομικό σύστημα της Γηραιάς Αλβιώνας που επέτρεπαν σε αυτόν -και άλλους, λιγότερο αιμοσταγείς, πλην βρώμικους ολιγάρχες- να συνεχίζουν τις αδιαφανείς μπίζνες τους σε όλη την υφήλιο.
Τον Απρίλιο του 2020, μία εμπορική πτήση από το Διεθνές Αεροδρόμιο Ζουκόφσκι της Μόσχας αναχώρησε με προορισμό το Χαρτούμ, μεταφέροντας φορτίο με 28.000 κιλά μπισκότα τζίντζερ. Το φορτίο έστελνε στη σουδανική πρωτεύουσα η εταιρεία της Αγίας Πετρούπολης RN Trading και όπως απέδειξε έρευνα των Financial Times, είχε προορισμό μία εταιρεία του Χαρτούμ με το όνομα Meroe For Agricultural & Animal Production, που μοιράζεται την ίδια διεύθυνση με την Meroe Gold, μία εταιρεία που βρίσκεται στη λίστα των δυτικών κυρώσεων.
Αν κα δεν μπορεί να αποδειχθεί τι ακριβώς περιείχε το φορτίο, περυσινή έρευνα του CNN είχε αποδείξει πως Σουδανοί αξιωματικοί είχαν ανακαλύψει μπάρες χρυσού σε αεροπλάνο με προορισμό τη Ρωσία, που εμφανιζόταν να μεταφέρει μπισκότα.
Το Σουδάν, όπως και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και άλλες αφρικανικές χώρες, είναι το κατ’εξοχήν πεδίο δράσης του Wagner Group, της μισθοφορικής ομάδας που δρα εδώ και χρόνια σχεδόν ανενόχλητη αν και έχει ερευνηθεί από τον ΟΗΕ για πλήθος θηριωδιών.
Μεταξύ αυτών, επιθεωρητές του ΟΗΕ κατέγραψαν πώς οι μισθοφόροι της ρωσικής παραστρατιωτικής ομάδας διενήργησαν βασανιστήρια, ήταν υπεύθυνοι για εξαφανίσεις, εκτελέσεις και βιασμούς. Το 2019, Σουδανοί παραστρατιωτικοί, εκπαιδευμένοι από την ομάδα Wagner, σκότωσαν περισσότερους από 100 διαδηλωτές στο Χαρτούμ. Ένα βίντεο από την εμπόλεμη Συρία απεικόνιζε έναν Σύριο να δολοφονείται από Ρωσόφωνους μισθοφόρους με μία βαριοπούλα, προτού τον αποκεφαλίσουν και βάλουν φωτιά στο διαμελισμένο σώμα, ενώ παρακολουθούσαν το φρικιαστικό θέαμα γελώντας. Στη συνέχεια οι ίδιοι άνθρωποι, τους οποίους η ρωσική Novaya Gazeta αναγνώρισε ως μισθοφόρους του Wagner Group, χρησιμοποίησαν το κεφάλι ως… μπάλα ποδοσφαίρου.
Ο σεφ του Πούτιν
Ο αλλοτινός πλανόδιος πωλητής χοτ-ντογκ της δεκαετίας του ’90, βρέθηκε στη φυλακή όταν επιχείρησε να κλέψει την τσάντα μίας γυναίκας υπό την απειλή μαχαιριού. Λίγα χρόνια αργότερα και έχοντας αποφυλακιστεί, ίδρυσε αλυσίδα εστιατορίων σε μία Ρωσία που μετασχηματιζόταν με γοργούς ρυθμούς. Γνωρίστηκε με τον Πούτιν και άρχισε να αναλαμβάνει το κέτερινγκ επίσημων δείπνων σε ξένους ηγέτες, μεταξύ άλλων τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ. Η εταιρεία του υπέγραψε επικερδή συμβόλαια με το ρωσικό κράτος και ο ίδιος απέκτησε το παρατσούκλι «ο σεφ του Πούτιν», αλλά σύντομα επέκτεινε την επιχειρηματική του δράση στις μισθοφορικές υπηρεσίες. Η ομάδα Wagner ιδρύθηκε το 2014 και μέχρι πρόσφατα, ο Πριγκοζίν αρνιόταν πως βρισκόταν πίσω από αυτήν.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έβγαλε ένταλμα σε βάρος του το 2018 για τη χρηματοδότηση εταιρειών που φέρονταν να επιχειρούν ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές του 2018. Την ίδια χρονιά, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις σε εταιρεία του Πριγκοζίν που ανέλαβε πετρελαϊκό συμβόλαιο στη Συρία και το 2020 έβαλε στο στόχαστρο το αφρικανικό δίκτυό του, καθώς ο αρχι-μισθοφόρος αμειβόταν για τις υπηρεσίες τους κερδίζοντας επικερδή συμβόλαια για την εκμετάλλευση του αφρικανικού ορυκτού πλούτου. Σιγά σιγά και άλλες δυτικές κυβερνήσεις άρχισαν να βάζουν στο στόχαστρο τις δραστηριότητές του, με αποτέλεσμα να αρχίσει να αναπτύσσει ένα νομικό δίκτυο για να παρακάμψει τις κυρώσεις.
Στο επίκεντρο αυτής της νομικής εκπροσώπησης η ρωσική εταιρεία Capital Legal Services (CLS), που ανέπτυξε ειδικό σέρβερ για να συντονίζει με διακριτικότητα τη δράση της, την οποία είχε ήδη βαπτίσει «πρότζεκτ Σέξπιρ». Των σχετικών ερευνών για την αποκάλυψη του δικτύου ηγήθηκε η Distributed Denial of Secrets (DDoSecrets), η πλατφόρμα δημοσίευσης απορρήτων πληροφοριών που θεωρείται διάδοχος των Wikileaks.
Η CLS εμφάνιζε ως πελάτη της την εταιρεία Profit Group με δραστηριότητες στην εξόρυξη πετρελαίου και μεταλλευμάτων και την Astrea, νομική εταιρεία που ανήκε στον Πριγκοζίν και έχει την ίδια διεύθυνση με την Velada LLC, μία εταιρεία που πήρε πετρελαϊκές άδειες από το καθεστώς Άσαντ στη Συρία και βρίσκεται από το 2022 στη λίστα κυρώσεων της Βρετανίας.
«Πρότζεκτ Άμλετ»
Η CLS επικεντρώθηκε στην προσπάθεια να αποδείξει πως ο Πριγκοζίν δεν συνδέεται με τις μισθοφορικές δραστηριότητες της ομάδας Wagner. Το νέο πρότζεκτ βαπτίστηκε με το όνομα του Άμλετ και σε αυτό φέρονται να συμμετέχουν η διεθνής νομική εταιρεία Reed Smith και η βρετανική Phillips Lewis Smith, δια μέσου της οποίας ο Πριγκοζίν επιχείρησε να ανατρέψει τις κυρώσεις σε βάρος του στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στο στόχαστρο του Πριγκοζίν βρέθηκαν και οι δημοσιογράφοι. Το 2021, η CLS επικοινώνησε με τον Ρότζερ Γκέρσον, Βρετανό δικηγόρο που εκπροσωπούσε πλούσιους Ρώσους, για μία μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση σε βάρος του Έλιοτ Χίγκινς, ιδρυτή του ερευνητικού δικτύου Bellingcat. Εκείνο το διάστημα, εξέταζε το ενδεχόμενο να μηνύσει και το BBC, κάτι πάντως το οποίο δεν προχώρησε.
Κάτι αλλάζει με τον πόλεμο στην Ουκρανία
Το κλίμα ωστόσο, μεταβλήθηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε έναν πόλεμο όπου επίσης συμμετέχει η ομάδα Wagner. Τον Μάρτιο η Discreet Law, η νομική εταιρεία που είχε μηνύσει τον Χίγκινς, ανακοίνωσε πως παραιτείται από τη νομική εκπροσώπηση του Πριγκοζίν.
Το Μάιο, ειδική επιτροπή του βρετανικού κοινοβουλίου ζήτησε από πλήθος δικηγόρων να καταθέσουν στοιχεία, προκειμένου να εξεταστεί αν ο βρετανικός νόμος για τη συκοφαντική δυσφήμιση χρήζει αναμόρφωσης.
Τέσσερις μήνες αργότερα, ο ίδιος ο Πριγκοζίν εμφανίστηκε σε βίντεο, στο οποίο παραδέχεται πως εκπροσωπεί ιδιωτική εταιρεία μισθοφόρων.
Η τύχη του πάντως φαίνεται πως γύρισε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οπότε το εύρος των δυτικών κυρώσεων αλλά και οι εκκλήσεις για διαφάνεια έκαναν τις νομικές εταιρείες της Βρετανίας, που τον εκπροσωπούσαν, να αρχίσουν να νίπτουν τας χείρας τους, ξεσκεπάζοντας τα κενά στο νομικό σύστημα της Γηραιάς Αλβιώνας που επέτρεπαν σε αυτόν -και άλλους, λιγότερο αιμοσταγείς, πλην βρώμικους ολιγάρχες- να συνεχίζουν τις αδιαφανείς μπίζνες τους σε όλη την υφήλιο.
Τον Απρίλιο του 2020, μία εμπορική πτήση από το Διεθνές Αεροδρόμιο Ζουκόφσκι της Μόσχας αναχώρησε με προορισμό το Χαρτούμ, μεταφέροντας φορτίο με 28.000 κιλά μπισκότα τζίντζερ. Το φορτίο έστελνε στη σουδανική πρωτεύουσα η εταιρεία της Αγίας Πετρούπολης RN Trading και όπως απέδειξε έρευνα των Financial Times, είχε προορισμό μία εταιρεία του Χαρτούμ με το όνομα Meroe For Agricultural & Animal Production, που μοιράζεται την ίδια διεύθυνση με την Meroe Gold, μία εταιρεία που βρίσκεται στη λίστα των δυτικών κυρώσεων.
Αν κα δεν μπορεί να αποδειχθεί τι ακριβώς περιείχε το φορτίο, περυσινή έρευνα του CNN είχε αποδείξει πως Σουδανοί αξιωματικοί είχαν ανακαλύψει μπάρες χρυσού σε αεροπλάνο με προορισμό τη Ρωσία, που εμφανιζόταν να μεταφέρει μπισκότα.
Το Σουδάν, όπως και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και άλλες αφρικανικές χώρες, είναι το κατ’εξοχήν πεδίο δράσης του Wagner Group, της μισθοφορικής ομάδας που δρα εδώ και χρόνια σχεδόν ανενόχλητη αν και έχει ερευνηθεί από τον ΟΗΕ για πλήθος θηριωδιών.
Μεταξύ αυτών, επιθεωρητές του ΟΗΕ κατέγραψαν πώς οι μισθοφόροι της ρωσικής παραστρατιωτικής ομάδας διενήργησαν βασανιστήρια, ήταν υπεύθυνοι για εξαφανίσεις, εκτελέσεις και βιασμούς. Το 2019, Σουδανοί παραστρατιωτικοί, εκπαιδευμένοι από την ομάδα Wagner, σκότωσαν περισσότερους από 100 διαδηλωτές στο Χαρτούμ. Ένα βίντεο από την εμπόλεμη Συρία απεικόνιζε έναν Σύριο να δολοφονείται από Ρωσόφωνους μισθοφόρους με μία βαριοπούλα, προτού τον αποκεφαλίσουν και βάλουν φωτιά στο διαμελισμένο σώμα, ενώ παρακολουθούσαν το φρικιαστικό θέαμα γελώντας. Στη συνέχεια οι ίδιοι άνθρωποι, τους οποίους η ρωσική Novaya Gazeta αναγνώρισε ως μισθοφόρους του Wagner Group, χρησιμοποίησαν το κεφάλι ως… μπάλα ποδοσφαίρου.
Ο σεφ του Πούτιν
Ο αλλοτινός πλανόδιος πωλητής χοτ-ντογκ της δεκαετίας του ’90, βρέθηκε στη φυλακή όταν επιχείρησε να κλέψει την τσάντα μίας γυναίκας υπό την απειλή μαχαιριού. Λίγα χρόνια αργότερα και έχοντας αποφυλακιστεί, ίδρυσε αλυσίδα εστιατορίων σε μία Ρωσία που μετασχηματιζόταν με γοργούς ρυθμούς. Γνωρίστηκε με τον Πούτιν και άρχισε να αναλαμβάνει το κέτερινγκ επίσημων δείπνων σε ξένους ηγέτες, μεταξύ άλλων τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ. Η εταιρεία του υπέγραψε επικερδή συμβόλαια με το ρωσικό κράτος και ο ίδιος απέκτησε το παρατσούκλι «ο σεφ του Πούτιν», αλλά σύντομα επέκτεινε την επιχειρηματική του δράση στις μισθοφορικές υπηρεσίες. Η ομάδα Wagner ιδρύθηκε το 2014 και μέχρι πρόσφατα, ο Πριγκοζίν αρνιόταν πως βρισκόταν πίσω από αυτήν.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έβγαλε ένταλμα σε βάρος του το 2018 για τη χρηματοδότηση εταιρειών που φέρονταν να επιχειρούν ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές του 2018. Την ίδια χρονιά, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις σε εταιρεία του Πριγκοζίν που ανέλαβε πετρελαϊκό συμβόλαιο στη Συρία και το 2020 έβαλε στο στόχαστρο το αφρικανικό δίκτυό του, καθώς ο αρχι-μισθοφόρος αμειβόταν για τις υπηρεσίες τους κερδίζοντας επικερδή συμβόλαια για την εκμετάλλευση του αφρικανικού ορυκτού πλούτου. Σιγά σιγά και άλλες δυτικές κυβερνήσεις άρχισαν να βάζουν στο στόχαστρο τις δραστηριότητές του, με αποτέλεσμα να αρχίσει να αναπτύσσει ένα νομικό δίκτυο για να παρακάμψει τις κυρώσεις.
Στο επίκεντρο αυτής της νομικής εκπροσώπησης η ρωσική εταιρεία Capital Legal Services (CLS), που ανέπτυξε ειδικό σέρβερ για να συντονίζει με διακριτικότητα τη δράση της, την οποία είχε ήδη βαπτίσει «πρότζεκτ Σέξπιρ». Των σχετικών ερευνών για την αποκάλυψη του δικτύου ηγήθηκε η Distributed Denial of Secrets (DDoSecrets), η πλατφόρμα δημοσίευσης απορρήτων πληροφοριών που θεωρείται διάδοχος των Wikileaks.
Η CLS εμφάνιζε ως πελάτη της την εταιρεία Profit Group με δραστηριότητες στην εξόρυξη πετρελαίου και μεταλλευμάτων και την Astrea, νομική εταιρεία που ανήκε στον Πριγκοζίν και έχει την ίδια διεύθυνση με την Velada LLC, μία εταιρεία που πήρε πετρελαϊκές άδειες από το καθεστώς Άσαντ στη Συρία και βρίσκεται από το 2022 στη λίστα κυρώσεων της Βρετανίας.
«Πρότζεκτ Άμλετ»
Η CLS επικεντρώθηκε στην προσπάθεια να αποδείξει πως ο Πριγκοζίν δεν συνδέεται με τις μισθοφορικές δραστηριότητες της ομάδας Wagner. Το νέο πρότζεκτ βαπτίστηκε με το όνομα του Άμλετ και σε αυτό φέρονται να συμμετέχουν η διεθνής νομική εταιρεία Reed Smith και η βρετανική Phillips Lewis Smith, δια μέσου της οποίας ο Πριγκοζίν επιχείρησε να ανατρέψει τις κυρώσεις σε βάρος του στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στο στόχαστρο του Πριγκοζίν βρέθηκαν και οι δημοσιογράφοι. Το 2021, η CLS επικοινώνησε με τον Ρότζερ Γκέρσον, Βρετανό δικηγόρο που εκπροσωπούσε πλούσιους Ρώσους, για μία μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση σε βάρος του Έλιοτ Χίγκινς, ιδρυτή του ερευνητικού δικτύου Bellingcat. Εκείνο το διάστημα, εξέταζε το ενδεχόμενο να μηνύσει και το BBC, κάτι πάντως το οποίο δεν προχώρησε.
Κάτι αλλάζει με τον πόλεμο στην Ουκρανία
Το κλίμα ωστόσο, μεταβλήθηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε έναν πόλεμο όπου επίσης συμμετέχει η ομάδα Wagner. Τον Μάρτιο η Discreet Law, η νομική εταιρεία που είχε μηνύσει τον Χίγκινς, ανακοίνωσε πως παραιτείται από τη νομική εκπροσώπηση του Πριγκοζίν.
Το Μάιο, ειδική επιτροπή του βρετανικού κοινοβουλίου ζήτησε από πλήθος δικηγόρων να καταθέσουν στοιχεία, προκειμένου να εξεταστεί αν ο βρετανικός νόμος για τη συκοφαντική δυσφήμιση χρήζει αναμόρφωσης.
Τέσσερις μήνες αργότερα, ο ίδιος ο Πριγκοζίν εμφανίστηκε σε βίντεο, στο οποίο παραδέχεται πως εκπροσωπεί ιδιωτική εταιρεία μισθοφόρων.
