Νέες εντάσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου ξέσπασαν αυτό το Σαββατοκύριακο, μετά την επιδρομή της αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου σε περιοχές όπου κυριαρχούν οι Σέρβοι στο βόρειο τμήμα της επαρχίας και κατέλαβαν κτίρια του δήμου.

Οι βίαιες συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου και των ειρηνευτικών δυνάμεων υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ από τη μία πλευρά και των ντόπιων Σέρβων από την άλλη είχαν ως αποτέλεσμα δεκάδες τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Περισσότεροι από 30 στρατιώτες της αποστολής της Δύναμης του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο (KFOR) τραυματίστηκαν σε συγκρούσεις με Σέρβους, ενώ σημειώθηκαν εκτεταμένα επεισόδια.

Η βία οδήγησε τη Σερβία να αυξήσει την ετοιμότητα μάχης των στρατευμάτων της που σταθμεύουν κοντά στα σύνορα και προειδοποίησε ότι δεν θα μείνει αδιάφορη εάν οι Σέρβοι στο Κοσσυφοπέδιο δεχθούν ξανά επίθεση. Η κατάσταση τροφοδότησε εκ νέου φόβους για αναζωπύρωση της σύγκρουσης του 1998-99 στο Κοσσυφοπέδιο που στοίχισε πάνω από 10.000 ζωές και άφησε περισσότερους από 1 εκατομμύριο άστεγους.

Γιατί η Σερβία και το Κόσοβο βρίσκονται σε αντιπαράθεση;

Το Κοσσυφοπέδιο είναι μια περιοχή που κατοικείται κυρίως από Αλβανούς, η οποία στο παρελθόν ήταν επαρχία της Σερβίας. Διακήρυξε την ανεξαρτησία της το 2008. Η Σερβία αρνήθηκε να αναγνωρίσει το κράτος του Κοσσυφοπεδίου και εξακολουθεί να το θεωρεί μέρος της Σερβίας, παρόλο που δεν έχει επίσημο έλεγχο εκεί. Η ανεξαρτησία του Κοσόβου έχει αναγνωριστεί από περίπου 100 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας, ενώ πέντε κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τάχθηκαν στο πλευρό της Σερβίας. Το αδιέξοδο οδηγεί συχνά σε νέες εθνοτικές εντάσεις με την παραμικρή αφορμή ενώ εμποδίζει την πλήρη σταθεροποίηση της περιοχής των Βαλκανίων μετά τους αιματηρούς πολέμους της δεκαετίας του 1990.

Τι προκάλεσε την πρόσφατη έξαρση;

Αφού οι Σέρβοι μποϊκόταραν τις τοπικές εκλογές του περασμένου μήνα στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο - όπου εκπροσωπούν την πλειοψηφία - οι νεοεκλεχθέντες Αλβανοί δήμαρχοι χρειάστηκαν τη βοήθεια της αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου για να μεταβούν στα γραφεία τους την περασμένη Παρασκευή (27/5). Οι Σέρβοι προσπάθησαν να τους εμποδίσουν να καταλάβουν τις εγκαταστάσεις, αλλά η αστυνομία έκανε χρήση δακρυγόνων για να τους διαλύσει.

Τη Δευτέρα, οι Σέρβοι πραγματοποίησαν διαμαρτυρία μπροστά από τα κτίρια του δήμου, προκαλώντας τεταμένη αντιπαράθεση που οδήγησε σε άγριες συγκρούσεις μεταξύ των Σέρβων και της τοπικής αστυνομίας και τις ειρηνευτικές δυνάμεις του Κοσσυφοπεδίου. Το εκλογικό μποϊκοτάζ σημειώθηκε μετά από μία συλλογική παραίτηση τον Νοέμβριο από Σέρβους αξιωματούχους στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων διοικητικού προσωπικού, δικαστών και αστυνομικών.

Πόσο βαθιά είναι η εθνοτική σύγκρουση στο Κοσσυφοπέδιο;

Η διαμάχη για το Κοσσυφοπέδιο μαίνεται εδώ και αιώνες. Η Σερβία θεωρεί την περιοχή ως την καρδιά του κράτους και της θρησκείας της. Πολλά μεσαιωνικά σερβικά ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια βρίσκονται στο Κοσσυφοπέδιο. Οι Σέρβοι εθνικιστές βλέπουν μια μάχη του 1389 εναντίον των Οθωμανών Τούρκων εκεί ως σύμβολο του εθνικού τους αγώνα. Η πλειοψηφία των Αλβανών στο Κοσσυφοπέδιο θεωρούν το Κοσσυφοπέδιο ως τη χώρα τους και κατηγορούν τη Σερβία για κατοχή και καταστολή. Οι Αλβανοί αντάρτες ξεκίνησαν μια εξέγερση το 1998 για να απαλλάξουν τη χώρα από τη σερβική κυριαρχία. Η βάναυση απάντηση του Βελιγραδίου προκάλεσε μια επέμβαση του ΝΑΤΟ το 1999, η οποία ανάγκασε τη Σερβία να αποχωρήσει και να παραχωρήσει τον έλεγχο σε διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις.

Ποια είναι η κατάσταση σε τοπικό επίπεδο;

Υπάρχουν συνεχείς εντάσεις μεταξύ της κυβέρνησης του Κοσσυφοπεδίου και των Σέρβων που ζουν κυρίως στο βόρειο τμήμα της χώρας και διατηρούν στενούς δεσμούς με το Βελιγράδι. Οι προσπάθειες της κεντρικής κυβέρνησης να επιβάλει περισσότερο έλεγχο στον σερβοκρατούμενο βορρά αντιμετωπίζονται συνήθως με αντίσταση από τους Σέρβους. Η Μιτρόβιτσα, η κύρια πόλη στο βόρειο τμήμα, έχει ουσιαστικά χωριστεί σε ένα τμήμα της εθνοτικής Αλβανίας και ένα τμήμα που ελέγχεται από τους Σέρβους, και οι δύο πλευρές σπάνια αναμιγνύονται. Υπάρχουν επίσης μικρότεροι σερβικοί θύλακες στα νότια του Κοσσυφοπεδίου, ενώ δεκάδες χιλιάδες Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου ζουν στην κεντρική Σερβία, όπου διέφυγαν μαζί με τα σερβικά στρατεύματα που αποσύρθηκαν το 1999.

Έχουν γίνει προσπάθειες επίλυσης της διαφοράς;

Υπήρξαν διαρκώς διεθνείς προσπάθειες για να βρεθεί κοινό έδαφος μεταξύ των δύο πρώην εχθρών εν καιρώ πολέμου, αλλά δεν υπήρξε τελική συνολική συμφωνία. Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν μεσολαβήσει σε διαπραγματεύσεις που αποσκοπούν στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Πολλές συμφωνίες έχουν επιτευχθεί κατά τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων, αλλά σπάνια εφαρμόστηκαν στο πεδίο. Σε ορισμένους τομείς υπήρξαν αποτελέσματα, όπως η καθιέρωση ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της χώρας.

Έχει διατυπωθεί μια ιδέα για αλλαγές συνόρων και ανταλλαγές εδαφών, αλλά αυτό απορρίφθηκε από πολλές χώρες της ΕΕ υπό το φόβο ότι θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε άλλες εθνικά μικτές περιοχές στα Βαλκάνια και να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα σε μία περιοχή που βίωσε αιματηρούς πολέμους τη δεκαετία του 1990.

Ποιοι είναι οι βασικοί παίκτες;

Τόσο το Κοσσυφοπέδιο όσο και η Σερβία καθοδηγούνται από εθνικιστές ηγέτες που δεν έχουν δείξει ετοιμότητα για συμβιβασμό. Στο Κοσσυφοπέδιο, ο Αλμπίν Κούρτι, πρώην αρχηγός φοιτητικών διαδηλώσεων και πολιτικός κρατούμενος στη Σερβία, ηγείται της κυβέρνησης και είναι ο κύριος διαπραγματευτής στις συνομιλίες με τη μεσολάβηση της ΕΕ. Ήταν επίσης γνωστός ως σκληρός υποστηρικτής της ένωσης του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία και είναι ενάντια σε κάθε συμβιβασμό με τη Σερβία. Η Σερβία διευθύνεται από τον λαϊκιστή Πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος ήταν υπουργός Πληροφοριών κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο. Ο πρώην υπερεθνικιστής επιμένει ότι οποιαδήποτε λύση πρέπει να είναι συμβιβασμός που θα διαρκέσει και λέει ότι η Σερβία δεν θα συνθηκολογήσει αν δεν κερδίσει κάτι.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια;

Διεθνείς αξιωματούχοι ελπίζουν να επιταχύνουν τις διαπραγματεύσεις και να καταλήξουν σε λύση τους επόμενους μήνες. Και τα δύο έθνη πρέπει να εξομαλύνουν τους δεσμούς τους εάν θέλουν να προχωρήσουν προς την ένταξη στην ΕΕ. Καμία σημαντική πρόοδος δεν μπορεί να επιτευχθεί με παρατεταμένη αστάθεια, οικονομική παρακμή και διαρκή απειλή βίας. Οποιαδήποτε σερβική στρατιωτική επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο θα σήμαινε σύγκρουση με τις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ που βρίσκονται εκεί. Το Βελιγράδι ελέγχει τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου και το Κοσσυφοπέδιο δεν μπορεί να γίνει μέλος του ΟΗΕ και λειτουργικό κράτος χωρίς να επιλύσει τη διαφορά με τη Σερβία.