Ηπρόσφατη στρατιωτική αναµέτρηση Ισραήλ-Ιράν, που ήδη αποκαλείται «Πόλεµος των ∆ώδεκα Ηµερών», ανέδειξε για ακόµα µία φορά την εύθραυστη ισορροπία ισχύος στη Μέση Ανατολή. Παρά τον περιορισµένο χρόνο και την ελεγχόµενη κλιµάκωση, οι συνέπειες αυτού του επεισοδίου είναι πιθανό να αποδειχθούν πολύ βαθύτερες και µεγαλύτερης διάρκειας από όσο δείχνει η επιφανειακή επιστροφή στην ηρεµία. Το Ιράν, µολονότι επλήγη στρατιωτικά από στοχευµένα πλήγµατα (κυρίως σε υποδοµές και στρατιωτικές βάσεις), απέφυγε να απαντήσει µε τρόπο που θα οδηγούσε σε γενικευµένο πόλεµο. Αντίθετα, µε έναν συνδυασµό ρητορικής έντασης και προσεκτικά µετρηµένων κινήσεων, κατόρθωσε να διατηρήσει το προφίλ της αποτρεπτικής δύναµης, χωρίς να ρισκάρει την πλήρη αναµέτρηση µε το Ισραήλ ή τις ΗΠΑ. Η προαναγγελθείσα πυραυλική επίθεση στην αµερικανική βάση στο Κατάρ, χωρίς απώλειες, ήταν ενδεικτική της τακτικής αυτής.

Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ επιδίωξε να ανακόψει την επιρροή της Τεχεράνης και να µεταφέρει τη σύγκρουση από τη Γάζα σε ένα ευρύτερο γεωστρατηγικό επίπεδο. Ωστόσο, η επιχείρηση αυτή δεν φαίνεται να απέδωσε τα προσδοκώµενα. Η διεθνής κοινότητα, ακόµα και οι παραδοσιακοί σύµµαχοι του Ισραήλ, όπως οι ΗΠΑ, έδειξαν απροθυµία για άµεση εµπλοκή, περιοριζόµενοι σε διπλωµατικούς ελιγµούς και επιλεκτικές επιχειρήσεις, περισσότερο για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης παρά στρατηγικής αλλαγής ισορροπιών. Το πιο ανησυχητικό αποτέλεσµα του πολέµου αυτού δεν είναι τα άµεσα πλήγµατα, αλλά το µήνυµα που στέλνεται στην ευρύτερη περιοχή: ότι η κατοχή ή η επιδίωξη πυρηνικής αποτροπής αποτελεί µονόδροµο επιβίωσης. Η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος µη διάδοσης (NPT) είναι πλέον ένα ορατό σενάριο, µε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία να επανεξετάζουν τη θέση τους. Η Τουρκία, παρακολουθώντας τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τη θέση της ως περιφερειακής δύναµης µε διαµεσολαβητικό ρόλο, χωρίς να διαρρήξει τις λεπτές ισορροπίες στις σχέσεις της τόσο µε τη ∆ύση όσο και µε τον µουσουλµανικό κόσµο. Η Αγκυρα ανησυχεί ιδιαίτερα για τη διάχυση της κρίσης προς τα δυτικά της σύνορα και τον αντίκτυπο που µπορεί να έχει σε κουρδικές οργανώσεις ή προσφυγικές ροές. Παράλληλα, η ένταση στην περιοχή ενισχύει την τουρκική φιλοδοξία για πυρηνική ενεργειακή αυτάρκεια και δυνητικά για την ανάπτυξη αποτρεπτικής ισχύος, καθώς η Αγκυρα παρακολουθεί µε σκεπτικισµό την ασάφεια του διεθνούς καθεστώτος ασφαλείας και την αποδυνάµωση του δόγµατος µη διάδοσης.

Παράλληλα, στο εσωτερικό του Ιράν διαµορφώνεται µια κρίσιµη συγκυρία. Η αναµενόµενη διαδοχή του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη, Αλί Χαµενεΐ, λόγω µεγάλης ηλικίας, ανοίγει ένα παράθυρο αλλαγών, όχι απαραίτητα εκδηµοκρατισµού, αλλά πιθανής µετατόπισης ισορροπιών µεταξύ πολιτικής εξουσίας και των πανίσχυρων Φρουρών της Επανάστασης. Τελικά, ο «Πόλεµος των ∆ώδεκα Ηµερών» δεν φαίνεται να έφερε λύση. Αντίθετα, ενίσχυσε τη δυναµική αβεβαιότητας, µε την περιοχή να βαδίζει σε µια περίοδο µεταβατικής, αλλά και εξαιρετικά εύφλεκτης σταθερότητας. Η διεθνής κοινότητα θα κληθεί να απαντήσει σε ένα δίληµµα: αποµόνωση και κυρώσεις ή διάλογος και νέα συµφωνία µε αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις και µε άρση κυρώσεων; Η Ιστορία µάς διδάσκει ότι η στασιµότητα σε περιοχές κρίσης σπανίως ισοδυναµεί µε ειρήνη. Αν δεν υπάρξει νέα στρατηγική πρωτοβουλία, όχι απλώς διπλωµατική, αλλά και πολιτική, η επόµενη αναµέτρηση ίσως να µην είναι ούτε περιορισµένη ούτε θεατρική. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα ορθώς πράττει και προβαίνει σε µεγάλες αλλαγές στις Ενοπλες ∆υνάµεις µε την «Ατζέντα 2030», την οποία υλοποιεί ο υπουργός Εθνικής Αµυνας, Νίκος ∆ένδιας, αξιοποιώντας και τα διδάγµατα των πρόσφατων συγκρούσεων.

Είναι πασιφανές ότι η χώρα µας χρειάζεται όντως µια νέα ολιστική προσέγγιση στην άµυνά της, µε τις νέες, µεγάλων δυνατοτήτων πλατφόρµες στον αέρα και τη θάλασσα (µαχητικά αεροσκάφη F-35, φρεγάτες FDI), τη νέα δοµή δυνάµεων στην ξηρά, τη συστηµατική αντιµετώπιση των µη επανδρωµένων µέσων, την «Ασπίδα του Αχιλλέα», την ανάπτυξη της καινοτοµίας και της τεχνολογίας µε το ΕΛΚΑΚ κ.ά.

*αντιπτεράρχου (Ι) ε.α., επίτιµου διοικητή ∆ΑΥ, επίτιµου προέδρου Ενωσης Αποστράτων Αξιωµατικών Αεροπορίας, αµυντικού αναλυτή

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά