Ο Ισλάμ Καρίμοφ, ο ηγέτης του Ουζμπεκιστάν επί ένα τέταρτο του αιώνα, απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 78 ετών, έπειτα από αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη την περασμένη εβδομάδα.

Ο Καρίμοφ, άλλοτε απαράτσικ του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ήταν ο ηγέτης της πολυπληθέστερης χώρας της Κεντρικής Ασίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά τη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Ισλάμ Αμπντουγκανίεβιτς Καρίμοφ γεννήθηκε το 1938 στη Σαμαρκάνδη. Μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο και σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο Κεντρικής Ασίας και οικονομικά στο Ινστιτούτο Εθνικής Οικονομίας της Τασκένδης.Ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία ως εργοδηγός στη βιομηχανία αγροτικών μηχανημάτων της Τασκένδης και κατόπιν εργάστηκε ως μηχανικός και διευθυντικό στέλεχος του τμήματος σχεδιασμού της αεροναυπηγικής βιομηχανίας της Τασκένδης, η οποία υπήρξε ο κύριος κατασκευαστής μεταγωγικών αεροσκαφών της πρώην ΕΣΣΔ.

Το 1964 εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) στο οποίο παρέμεινε ως μέλος μέχρι το 1991. Μεταξύ 1983-86 ήταν υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Ουζμπεκιστάν, ενώ το 1989 ανέλαβε πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚ του Ουζμπεκιστάν.Στις 24 Μαρτίου 1990 εξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας από το Ανώτατο Σοβιέτ του Ουζμπεκιστάν, ενώ στις πρώτες πανεθνικές προεδρικές εκλογές, τον επόμενο χρόνο, συγκέντρωσε ποσοστό μεγαλύτερο του 86%.

Το 1995 η θητεία του ανανεώθηκε με δημοψήφισμα μέχρι το 2000. Στις 16 Φεβρουαρίου 1999 γλίτωσε από βομβιστική επίθεση στο κέντρο της Τασκένδης, από την οποία σκοτώθηκαν 15 και τραυματίστηκαν 150 άνθρωποι.

Στις προεδρικές εκλογές του 2000, του 2007 και του 2014 εξελέγη πρόεδρος με ποσοστά άνω του 88%. Να σημειωθεί ωστόσο ότι μέχρι σήμερα οι Δυτικοί παρατηρητές δεν έχουν χαρακτηρίσει "ελεύθερη και δίκαιη" καμία εκλογική διαδικασία στο Ουζμπεκιστάν. Στις τελευταίες προεδρικές εκλογές δεν είχε επιτραπεί η συμμετοχή ανεξάρτητων υποψηφίων. Οι άλλοι τρεις υποψήφιοι προέρχονταν από κόμματα πιστά στον ίδιο τον πρόεδρο.

Οι σχέσεις της κυβέρνησης του Καρίμοφ με τη Δύση είχαν επιδεινωθεί ραγδαία μετά την αιματηρή καταστολή μιας εξέγερσης στην ανατολική πόλη Αντιτζάν το 2005, όταν είχαν χάσει τη ζωή τους εκατοντάδες διαδηλωτές.

Όμως οι σχέσεις του Ουζμπεκιστάν με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση αναθερμάνθηκαν όταν η χώρα έγινε σημαντική δίοδος για τις ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις στο γειτονικό Αφγανιστάν. Το ΝΑΤΟ μάλιστα ίδρυσε ένα γραφείο για την Κεντρική Ασία στην πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν, την Τασκένδη. Ο Καρίμοφ ήταν παντρεμένος με την Τατιάνα Ακμπάροβνα και είχε αποκτήσει δύο κόρες.

Ξεκινάει η συζήτηση για τη διαδοχή

Παρά τις επίμονες φήμες για την εύθραυστη υγεία του, ο Ισλάμ Καρίμοφ δεν είχε ορίσει κανέναν διάδοχο για την προεδρία του Ουζμπεκιστάν, μιας χώρας που συνορεύει με το Αφγανιστάν και είναι από τις σημαντικότερες εξαγωγούς βάμβακος στον κόσμο.

Η μεγαλύτερη κόρη του, η Γκουλνάρα, που κάποτε ήταν η ευνοούμενή του και οι περισσότεροι την θεωρούσαν πιθανότερη διάδοχό του, έπεσε σε δυσμένεια αφού συνέκρινε τον πατέρα της με τον Στάλιν. Η Γκουλνάρα, που εκτός από τη διπλωματική καριέρα της ασχολήθηκε με το τραγούδι και τις επιχειρήσεις, φέρεται ότι τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό από το 2014 και χωρίς εκείνην στο προσκήνιο, με τον θάνατο του Καρίμοφ ενδέχεται να ξεκινήσει μια διαμάχη για την εξουσία, επισημαίνουν διπλωματικές πηγές. Η μικρότερη αδελφή της, η Λόλα Καρίμοβα-Τιλιάγεβα, είναι σήμερα η εκπρόσωπος του Ουζμπεκιστάν στην UNESCO.

"Ακόμη και αν υπάρχει κάποιο σχέδιο διαδοχής, θα το τηρήσουν οι διεκδικητές; Δεδομένης της κατάστασης και καθώς δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στο Ουζμπεκιστάν στα 25 χρόνια από την ανεξαρτησία του, κανείς δεν ξέρει αν οι επίδοξοι διάδοχοι θα τηρήσουν τους κανόνες απόντος του διαιτητή", σχολίασε ο Σκοτ Ράντνιτς, του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, που είναι ειδικός σε θέματα που αφορούν το Ουζμπεκιστάν.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο πρόεδρος της Γερουσίας αναλαμβάνει προσωρινά καθήκοντα προέδρου στην περίπτωση αδυναμίας του τελευταίου να κυβερνήσει.

Ως πιθανότεροι διάδοχοι του Καρίμοφ φέρονται ο πρωθυπουργός Σαβκάτ Μιρζιόγεφ και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ρουστάν Αζίμοφ, που θεωρούνται πολιτικοί αντίπαλοι. Την εξουσία θα μπορούσε να διεκδικήσει και ο Ρουστάμ Ινογιάτοφ, 72 ετών, ο οποίος θεωρείται υπεύθυνος για τον θάνατο 300-500 διαδηλωτών στο Αντιτζάν το 2005, σε μια κινητοποίηση που πνίγηκε στο αίμα από την επέμβαση των δυνάμεων ασφαλείας.

Όπως και οι πρόεδροι των γειτονικών χωρών, του Καζακστάν και του Τατζικιστάν, ο Καρίμοφ ανησυχούσε ιδιαίτερα για την άνοδο του ριζοσπαστικού ισλάμ στη χώρα του, όπου δρούσε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 το Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν (ΜΙΟ), μια οργάνωση που συνδεόταν με την Αλ Κάιντα. Σήμερα, οι αρχές ανησυχούν περισσότερο για την επιστροφή όσων έφυγαν για να πολεμήσουν στη Συρία και στο Ιράκ. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας περισσότεροι από 500 Ουζμπέκοι έφυγαν από την πατρίδα τους τα τελευταία χρόνια για να ενταχθούν στις τάξεις των τζιχαντιστών.