Απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Θοδωρή Πελαγίδη: O Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και η οικονομία
Το νέο βιβλίο του Θοδωρή Πελαγρίδη με τίτλο «O Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και η οικονομία» είναι βασισμένο σε μια συνέντευξη που είχε πάρει από τον πρώην πρωθυπουργό για την οικονομία μέσα στη θύελλα της οικονομικής κρίσης του 2012.
Διαβάστε ένα απόσπασμα της συνέντευξης από το νέο βιβλίο του Θοδωρή Πελαγίδη (εκδόσεις Παπαζήση)
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μας δεχόταν οικογενειακώς, αδιαλείπτως από το 2010, κάθε καλοκαίρι στο σπίτι του στο Ακρωτήρι Χανίων. Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, η συζήτηση μαζί του ήταν πάντα συναρπαστική. Τα θέματα περιστρέφονταν συνήθως γύρω από την πολιτική και την οικονομία. Μέσα στη θύελλα της οικονομικής κρίσης, το 2012, ένα πρωί ανηφόρισα προς το φιλόξενο σπίτι για ένα καφέ και μια συνέντευξη που θα αφορούσε την οικονομία, στο πλαίσιο ενός βιβλίου για την ελληνική οικονομία που ετοίμαζα για το Brookings Institution στην Ουάσινγκτον. Η εντολή που είχα τότε ήταν, μεταξύ των άλλων, να προσπαθήσω να ρίξω φως στα αίτια της πολύ δυσάρεστης οικονομικής κατάστασης στην οποία είχε βρεθεί η Ελλάς, αίτια που έπρεπε οπωσδήποτε να αναζητηθούν στο παρελθόν. Ιδίως από τη στιγμή της απόφασης που είχε ληφθεί να βαδίσει η χώρα προς την κατεύθυνση του ευρώ, επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη 1990-1993. Αυτή τη φορά λοιπόν είχα μαζί μου κι ένα μικρό recorder για τις ανάγκες της ηχογράφησης της σχετικής συνέντευξης που του είχα ζητήσει.
Ο Πρόεδρος με υποδέχτηκε όπως πάντα καθισμένος στο γραφείο του, λες και ήταν μια κανονική ημέρα εργασίας κι όχι διακοπές. Φυσικά χωρίς κλιματισμό παρά τη ζέστη, για την οποία μάλιστα έκανα κι ένα τυπικό σχόλιο. "Τι θέλετε, κ. Πελαγίδη;", μου απήντησε, "...καλοκαίρι είναι. Πιείτε και μια πορτοκαλάδα, κάνει καλό…". Η αίσθηση που αποκόμιζα πάντα από τις συναντήσεις μας ήταν η αίσθηση ενός ανθρώπου λιτού, κάπως αυστηρού, ρεαλιστή και φυσικά πειθαρχημένου. Εννοώ και πάνω στην συζήτηση. Όλα τα ζητήματα ήταν σοβαρά και ως τέτοια έπρεπε πάντα να αντιμετωπίζονται. Δε χρειάζεται φυσικά να αναφερθώ στην αστική ευγένεια του ανδρός. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που δυστυχώς εκλείπει στο σημερινό μας κόσμο. Του ζήτησα την άδεια της ηχογράφησης της συζήτησης και την έκανε αμέσως και ευχαρίστως αποδεκτή. Μάλιστα, κάποιες στιγμές του έλεγα ότι «... αυτά θα τα σβήσω....» αλλά εκείνος πάντα επέμενε να γράφονται όλα, όπως ακριβώς τα λέει. Άλλωστε, λίγα "γαλλικά" είναι ενίοτε αναγκαία για να αποτυπώνονται με ακρίβεια πρόσωπα και πράγματα.
Πέρασαν οκτώ χρόνια από τότε και πιστεύω πως ήρθε η κατάλληλη στιγμή αυτή η συνέντευξη, η οποία τονίζω ξανά αφορά την οικονομία, να δει το φως της δημοσιότητας. Ιδίως όταν πρόκειται για ένα κείμενο όπου όλα τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους, χωρίς περιστροφές, χωρίς τη συνήθη στρογγυλοποίηση που απαιτεί η πολιτική πρακτική, η πολιτική συγκυρία, η πολιτική ανάγκη. Επέλεξα μόνο στο κείμενο να τονίσω με έντονα γράμματα τα σημεία που εγώ βρήκα πως είναι κάπως περισσότερο ενδιαφέροντα ή που η συζήτηση έχει κάποιο κρεσέντο. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του αναγνώστη αλλά και του ιστορικού της οικονομίας ο όποιος ενδεχομένως να δει και να βρει περισσότερα κρίσιμα σημεία από τα λίγα που επεσήμανα εγώ.
Στο τέλος, πάντως, περισσότερη σημασία έχει μια τέτοια συνέντευξη για την εθνική αυτογνωσία. Τι κάναμε και τι δεν κάναμε σωστά και τι πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα.
ΚΜ: Ο Αντρέας έκανε δύο πράγματα: πρώτον έκανε πολιτική –υπέρ των- ελλειμμάτων και δεύτερον αύξησε κατά τρόπο τραγικό το κατώτατο ημερομίσθιο. Το οποίο αυτό το τελευταίο είναι δίδαγμα και για τα σημερινά. Πράγματι στην Ελλάδα ήταν πολύ χαμηλό. Εγώ τότε ήμουν και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας στην αντιπολίτευση, αρχηγός. Έκανα παρατήρηση στην Βουλή ότι δεν σκέφτεται τις συνέπειες. Η απάντηση ήτανε, «…μα δεν είναι σωστό να γίνει; δεν πρέπει να ανέβει; το χρειάζεται κι ο κόσμος». Το χρειάζεται, αλλά η οικονομία δεν το αντέχει. Αυτά τα δύο οδήγησαν ουσιαστικά την Ελλάδα σε πτώχευση. Το 1985 η Ελλάς είχε πτωχεύσει. Όταν κάνει τις εκλογές ο Αντρέας, τις έκανε ολίγον πρόωρες, υπάρχει η πιθανότης να κερδίσω εγώ τις εκλογές. Αυτό το φοβάται, με φοβάται και δεν θέλει να μου δώσει περιθώριο για να κερδίσω τις εκλογές. Επιβάλλει και τη λίστα. Ένα μυστήριο το οποίο κανένας δεν ερεύνησε ιστορικός. Τη λίστα την επέβαλε ο Αντρέας και την κατήργησε την επόμενη. Την κράτησε για μία εκλογή μόνο, για να με φέρει εμένα σε μεγάλη δυσκολία. Ήταν πράγματι πάρα πολύ δύσκολο καθώς δεν είχα ακόμα την επιβολή –στο κόμμα- που χρειάζεται ένας αρχηγός. Λοιπόν, κάνει εκλογές και την επομένη των εκλογών ο Αντρέας αλλάζει ρότα για την οικονομία. Ταυτόχρονα, ήταν και άνθρωπος ο οποίος ήταν ικανός και για το καλό και το κακό. Εξήγγειλε, είπε τότε, και μια φράση, ότι το τέρας του πληθωρισμού θα μας σκοτώσει και φώναξε τον Σημίτη να το καταπολεμήσει.
ΘΠ: Και τον Σπράο
ΚΜ: Και τον Σπράο
ΘΠ: Πολύ καλός
ΚΜ: Ο οποίος έκανε τότε την έκθεση, τον είχε φωνάξει ο Σημίτης, βασικά, να σχεδιάσει την περιοριστική πολιτική. Ο άνθρωπος άρχισε να κάνει τη δουλειά του, αλλά δεν τον άφησε ο Αντρέας και επανήλθε στη γνώριμη λογική των ελλειμμάτων και έγραψε τότε ο Σημίτης ότι η οικονομία εκδικείται.
ΘΠ: Δεν ήτανε πάντως περιοριστική η πολιτική του Σπράου, δεν ήταν αντικεϋνσιανή, έκανε δημόσιες δαπάνες με σκοπό την τόνωση της ζήτησης για επενδύσεις.
ΚΜ: Ο Σπράος είχε λογική, και αυτά που είπε ήταν σωστά. Τώρα βέβαια αυτό το πράγμα για εκείνη την εποχή ήταν βλασφημία. Εφτάσαμε τότε στο αποκορύφωμα του «Τσοβόλα δώστα όλα». Ο Αντρέας αρρώστησε, δεν έδινε καμία σημασία και όταν φτάσαμε σε εκλογές έκανε αυτό τον άθλιο νόμο, μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά, ο όποιος έδινε στο πρώτο κόμμα με 47% 150 βουλευτές. Και οδήγησε σε τρεις απανωτές εκλογές με αυτές οι δυσκολίες που είχαμε τότε, διότι ο Αντρέας φοβόταν μήπως πάρει η Νέα Δημοκρατία εξαρχής την εξουσία, φοβόταν την εκκαθάριση που θα κάναμε. Κέρδισα … με το γεγονός ότι η Ελλάς ήταν πτωχευμένη, επιβεβαιώνεται πλήρως, διότι στην κυβέρνηση Ζολώτα είναι γνωστό ότι είχαμε πρόβλημα να καλύψουμε τις δαπάνες μισθοδοσίας. Είχαμε δεν είχαμε, να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις…
ΘΠ: Υπήρχε και μια προειδοποίηση του Ντελόρ εκείνη την εποχή.
ΚΜ: Πρόσεξε, πρόσεξε, θα σου πω μετά για τον Ντελόρ. Έχει σημασία να δούμε τη στάση που τήρησε η Ευρώπη. Ο Ντελόρ ήταν μεγάλος άντρας, είχε εξαιρετικές ικανότητες αλλά ήταν Γάλλος και καθολικός και είχε όλα τα ελαττώματα του Γάλλου αλλά και τα προσόντα του Γάλλου. Εγώ βλέποντας τα χάλια της οικονομίας τότε, ήδη, προτού αναλάβω την κυβέρνηση, στις αρχές του 1989, επήγα στις Βρυξέλλες μία φορά όλη κι όλη, να δω τι κάνει η Ευρώπη και πως αντιμετωπίζει τα χάλια της Ελλάδος. Είχε αναλάβει να κάνει το ραντεβού ο Χριστοδούλου οποίος ήταν επίτροπος της Ελλάδος, και πήγα στη συνάντηση με τον Χριστοδούλου. Έχει σημασία να σου περιγράψει ακόμα και ο ίδιος την σκηνή της συνάντησης μας. Δεν έχω δει στη ζωή μου πιο αντιπαθητικό άνθρωπο, ήτανε τόσο αντιπαθής όσο μόνο ένας διάβολος μπορεί να είναι. Με άκουσε με πολύ ψυχρότητα. Ήταν σοσιαλιστής και είχε στηρίξει και τον Αντρέα και του είπα «…ήθελα να σας ρωτήσω κύριε Ντελόρ αν ξέρετε πώς πάει η –ελληνική– οικονομία».
Διαβάστε ένα απόσπασμα της συνέντευξης από το νέο βιβλίο του Θοδωρή Πελαγίδη (εκδόσεις Παπαζήση)
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μας δεχόταν οικογενειακώς, αδιαλείπτως από το 2010, κάθε καλοκαίρι στο σπίτι του στο Ακρωτήρι Χανίων. Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, η συζήτηση μαζί του ήταν πάντα συναρπαστική. Τα θέματα περιστρέφονταν συνήθως γύρω από την πολιτική και την οικονομία. Μέσα στη θύελλα της οικονομικής κρίσης, το 2012, ένα πρωί ανηφόρισα προς το φιλόξενο σπίτι για ένα καφέ και μια συνέντευξη που θα αφορούσε την οικονομία, στο πλαίσιο ενός βιβλίου για την ελληνική οικονομία που ετοίμαζα για το Brookings Institution στην Ουάσινγκτον. Η εντολή που είχα τότε ήταν, μεταξύ των άλλων, να προσπαθήσω να ρίξω φως στα αίτια της πολύ δυσάρεστης οικονομικής κατάστασης στην οποία είχε βρεθεί η Ελλάς, αίτια που έπρεπε οπωσδήποτε να αναζητηθούν στο παρελθόν. Ιδίως από τη στιγμή της απόφασης που είχε ληφθεί να βαδίσει η χώρα προς την κατεύθυνση του ευρώ, επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη 1990-1993. Αυτή τη φορά λοιπόν είχα μαζί μου κι ένα μικρό recorder για τις ανάγκες της ηχογράφησης της σχετικής συνέντευξης που του είχα ζητήσει.
Ο Πρόεδρος με υποδέχτηκε όπως πάντα καθισμένος στο γραφείο του, λες και ήταν μια κανονική ημέρα εργασίας κι όχι διακοπές. Φυσικά χωρίς κλιματισμό παρά τη ζέστη, για την οποία μάλιστα έκανα κι ένα τυπικό σχόλιο. "Τι θέλετε, κ. Πελαγίδη;", μου απήντησε, "...καλοκαίρι είναι. Πιείτε και μια πορτοκαλάδα, κάνει καλό…". Η αίσθηση που αποκόμιζα πάντα από τις συναντήσεις μας ήταν η αίσθηση ενός ανθρώπου λιτού, κάπως αυστηρού, ρεαλιστή και φυσικά πειθαρχημένου. Εννοώ και πάνω στην συζήτηση. Όλα τα ζητήματα ήταν σοβαρά και ως τέτοια έπρεπε πάντα να αντιμετωπίζονται. Δε χρειάζεται φυσικά να αναφερθώ στην αστική ευγένεια του ανδρός. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που δυστυχώς εκλείπει στο σημερινό μας κόσμο. Του ζήτησα την άδεια της ηχογράφησης της συζήτησης και την έκανε αμέσως και ευχαρίστως αποδεκτή. Μάλιστα, κάποιες στιγμές του έλεγα ότι «... αυτά θα τα σβήσω....» αλλά εκείνος πάντα επέμενε να γράφονται όλα, όπως ακριβώς τα λέει. Άλλωστε, λίγα "γαλλικά" είναι ενίοτε αναγκαία για να αποτυπώνονται με ακρίβεια πρόσωπα και πράγματα.
Πέρασαν οκτώ χρόνια από τότε και πιστεύω πως ήρθε η κατάλληλη στιγμή αυτή η συνέντευξη, η οποία τονίζω ξανά αφορά την οικονομία, να δει το φως της δημοσιότητας. Ιδίως όταν πρόκειται για ένα κείμενο όπου όλα τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους, χωρίς περιστροφές, χωρίς τη συνήθη στρογγυλοποίηση που απαιτεί η πολιτική πρακτική, η πολιτική συγκυρία, η πολιτική ανάγκη. Επέλεξα μόνο στο κείμενο να τονίσω με έντονα γράμματα τα σημεία που εγώ βρήκα πως είναι κάπως περισσότερο ενδιαφέροντα ή που η συζήτηση έχει κάποιο κρεσέντο. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του αναγνώστη αλλά και του ιστορικού της οικονομίας ο όποιος ενδεχομένως να δει και να βρει περισσότερα κρίσιμα σημεία από τα λίγα που επεσήμανα εγώ.
Στο τέλος, πάντως, περισσότερη σημασία έχει μια τέτοια συνέντευξη για την εθνική αυτογνωσία. Τι κάναμε και τι δεν κάναμε σωστά και τι πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα.
ΚΜ: Ο Αντρέας έκανε δύο πράγματα: πρώτον έκανε πολιτική –υπέρ των- ελλειμμάτων και δεύτερον αύξησε κατά τρόπο τραγικό το κατώτατο ημερομίσθιο. Το οποίο αυτό το τελευταίο είναι δίδαγμα και για τα σημερινά. Πράγματι στην Ελλάδα ήταν πολύ χαμηλό. Εγώ τότε ήμουν και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας στην αντιπολίτευση, αρχηγός. Έκανα παρατήρηση στην Βουλή ότι δεν σκέφτεται τις συνέπειες. Η απάντηση ήτανε, «…μα δεν είναι σωστό να γίνει; δεν πρέπει να ανέβει; το χρειάζεται κι ο κόσμος». Το χρειάζεται, αλλά η οικονομία δεν το αντέχει. Αυτά τα δύο οδήγησαν ουσιαστικά την Ελλάδα σε πτώχευση. Το 1985 η Ελλάς είχε πτωχεύσει. Όταν κάνει τις εκλογές ο Αντρέας, τις έκανε ολίγον πρόωρες, υπάρχει η πιθανότης να κερδίσω εγώ τις εκλογές. Αυτό το φοβάται, με φοβάται και δεν θέλει να μου δώσει περιθώριο για να κερδίσω τις εκλογές. Επιβάλλει και τη λίστα. Ένα μυστήριο το οποίο κανένας δεν ερεύνησε ιστορικός. Τη λίστα την επέβαλε ο Αντρέας και την κατήργησε την επόμενη. Την κράτησε για μία εκλογή μόνο, για να με φέρει εμένα σε μεγάλη δυσκολία. Ήταν πράγματι πάρα πολύ δύσκολο καθώς δεν είχα ακόμα την επιβολή –στο κόμμα- που χρειάζεται ένας αρχηγός. Λοιπόν, κάνει εκλογές και την επομένη των εκλογών ο Αντρέας αλλάζει ρότα για την οικονομία. Ταυτόχρονα, ήταν και άνθρωπος ο οποίος ήταν ικανός και για το καλό και το κακό. Εξήγγειλε, είπε τότε, και μια φράση, ότι το τέρας του πληθωρισμού θα μας σκοτώσει και φώναξε τον Σημίτη να το καταπολεμήσει.
ΘΠ: Και τον Σπράο
ΚΜ: Και τον Σπράο
ΘΠ: Πολύ καλός
ΚΜ: Ο οποίος έκανε τότε την έκθεση, τον είχε φωνάξει ο Σημίτης, βασικά, να σχεδιάσει την περιοριστική πολιτική. Ο άνθρωπος άρχισε να κάνει τη δουλειά του, αλλά δεν τον άφησε ο Αντρέας και επανήλθε στη γνώριμη λογική των ελλειμμάτων και έγραψε τότε ο Σημίτης ότι η οικονομία εκδικείται.
ΘΠ: Δεν ήτανε πάντως περιοριστική η πολιτική του Σπράου, δεν ήταν αντικεϋνσιανή, έκανε δημόσιες δαπάνες με σκοπό την τόνωση της ζήτησης για επενδύσεις.
ΚΜ: Ο Σπράος είχε λογική, και αυτά που είπε ήταν σωστά. Τώρα βέβαια αυτό το πράγμα για εκείνη την εποχή ήταν βλασφημία. Εφτάσαμε τότε στο αποκορύφωμα του «Τσοβόλα δώστα όλα». Ο Αντρέας αρρώστησε, δεν έδινε καμία σημασία και όταν φτάσαμε σε εκλογές έκανε αυτό τον άθλιο νόμο, μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά, ο όποιος έδινε στο πρώτο κόμμα με 47% 150 βουλευτές. Και οδήγησε σε τρεις απανωτές εκλογές με αυτές οι δυσκολίες που είχαμε τότε, διότι ο Αντρέας φοβόταν μήπως πάρει η Νέα Δημοκρατία εξαρχής την εξουσία, φοβόταν την εκκαθάριση που θα κάναμε. Κέρδισα … με το γεγονός ότι η Ελλάς ήταν πτωχευμένη, επιβεβαιώνεται πλήρως, διότι στην κυβέρνηση Ζολώτα είναι γνωστό ότι είχαμε πρόβλημα να καλύψουμε τις δαπάνες μισθοδοσίας. Είχαμε δεν είχαμε, να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις…
ΘΠ: Υπήρχε και μια προειδοποίηση του Ντελόρ εκείνη την εποχή.
ΚΜ: Πρόσεξε, πρόσεξε, θα σου πω μετά για τον Ντελόρ. Έχει σημασία να δούμε τη στάση που τήρησε η Ευρώπη. Ο Ντελόρ ήταν μεγάλος άντρας, είχε εξαιρετικές ικανότητες αλλά ήταν Γάλλος και καθολικός και είχε όλα τα ελαττώματα του Γάλλου αλλά και τα προσόντα του Γάλλου. Εγώ βλέποντας τα χάλια της οικονομίας τότε, ήδη, προτού αναλάβω την κυβέρνηση, στις αρχές του 1989, επήγα στις Βρυξέλλες μία φορά όλη κι όλη, να δω τι κάνει η Ευρώπη και πως αντιμετωπίζει τα χάλια της Ελλάδος. Είχε αναλάβει να κάνει το ραντεβού ο Χριστοδούλου οποίος ήταν επίτροπος της Ελλάδος, και πήγα στη συνάντηση με τον Χριστοδούλου. Έχει σημασία να σου περιγράψει ακόμα και ο ίδιος την σκηνή της συνάντησης μας. Δεν έχω δει στη ζωή μου πιο αντιπαθητικό άνθρωπο, ήτανε τόσο αντιπαθής όσο μόνο ένας διάβολος μπορεί να είναι. Με άκουσε με πολύ ψυχρότητα. Ήταν σοσιαλιστής και είχε στηρίξει και τον Αντρέα και του είπα «…ήθελα να σας ρωτήσω κύριε Ντελόρ αν ξέρετε πώς πάει η –ελληνική– οικονομία».
