Ο Γιώργος Μπαµπινιώτης θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Ελληνες γλωσσολόγους. Ο πανεπιστηµιακός καθηγητής µιλάει αποκλειστικά στα «Π» για το νέο του λεξικό, τη µόδα των «greeklish», τα παιδικά του χρόνια, την απώλεια του πατέρα του, αλλά και τις εικόνες που τον έχουν συγκλονίσει.
Μιλήστε µας για το νέο σας εκδοτικό εγχείρηµα.
Αυτή τη στιγµή δουλεύω και τελειώνει το δέκατο παιδί µου, το δέκατο λεξικό,
ένα λεξικό κύριων ονοµάτων. ∆ηλαδή, των τοπωνυµίων και των ανθρωπωνυµίων. Είναι κάτι που έχει σχέση µε ονόµατα, όχι µόνο ελληνικά, αλλά και ξένα. Οχι µόνο σύγχρονα, αλλά και αρχαία. Σε κάθε όνοµα έχω την ετυµολογία, την προέλευση του ονόµατος και σχόλια ανάλογα για κάθε λήµµα. Ας πούµε, όταν µιλάµε για τη Μαριούπολη, λέµε πως είναι προς τιµήν της αυτοκράτειρας, αλλά έχει σχέση και µε τη Μαρία την Παναγία, γιατί αυτοί που πήγαν εκεί πήγαν από µια περιοχή όπου είχαν την εικόνα της Παρθένου Μαρίας.
Πότε αναµένεται να κυκλοφορήσει;
Θα βγει εντός του χρόνου. Τους επόµενους µήνες. Εχει τελειώσει και δουλεύουµε το στήσιµο. Είναι ένα λεξικό που ανοίγεις και διαβάζεις τα πάντα, που έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. Μπορεί, δηλαδή, να σου δίνει το όνοµα ενός νησιού του Ειρηνικού Ωκεανού και µετά να σου δίνει κάτι ελληνικό, οτιδήποτε. Από τον Ααρών, που τον ξέρουµε από την Αγία Γραφή, πηγαίνει στην Αβάνα και µετά στα Αβδηρα…
Παρακολουθώντας τηλεόραση ή ραδιόφωνο, τελικά µιλάµε καλά ελληνικά οι Ελληνες;
Για να µη γενικεύουµε, και µάλιστα υπεργενικεύουµε,
υπάρχουν άνθρωποι που είναι πολύ καλά συγκροτηµένοι και στον γραπτό τους λόγο, δηµοσιογράφοι και σχολιαστές στην τηλεόραση που έχουν µια συγκρότηση γενικότερη. Αυτοί έχουν και έναν πολύ καλό λόγο. Από εκεί και πέρα, σε νεότερα παιδιά που κάνουν ρεπορτάζ και έχουν την πίεση του χρόνου µπορεί να φύγουν και λάθη και διάφορα πράγµατα. Πάντως, γενικότερα, θα σας έλεγα ότι υπάρχει µια ακηδεία, αφροντισιά δηλαδή, σε σχέση µε τη γλώσσα µας. Ενώ
παλαιότερα όχι µόνο οι δηµοσιογράφοι και οι συγγραφείς, αλλά και οι απλοί άνθρωποι, όταν έγραφαν µια επιστολή, έδιναν πολύ µεγάλο βάρος στη γλώσσα, και σε αυτό που έλεγαν και σε αυτό που έγραφαν. ∆εν δίνουµε πια µεγάλο βάρος στη γλώσσα, δεν τη θεωρούµε αξία. Παλαιότερα πίστευαν ότι η γλώσσα είναι πολύ µεγάλη υπόθεση. Τώρα αυτό έχει περάσει σε δεύτερη µοίρα. Πηγαίνουν γονείς στα σχολεία και ρωτάνε πώς πάει το παιδί τους στα αγγλικά και όχι στα ελληνικά. Αυτό κάτι δείχνει…
Ποια είναι η γνώµη σας για τη µόδα των «greeklish»;
Θεωρώ ότι είναι κάτι πάρα πολύ αρνητικό γλωσσικά, µε την εξής έννοια:
Αν κάποιος κάνει µεγάλη χρήση των «greeklish», αποµακρύνεται, αποξενώνεται από την εικόνα της λέξης. Η εικόνα της λέξης είναι πάρα πολύ σηµαντική, γιατί η ορθογραφία της µου δίνει πληροφορία για την προέλευσή της, για την οικογένεια στην οποία ανήκει και για τη σηµασία της. Ολες αυτές οι πληροφορίες χάνονται σιγά-σιγά, γιατί αποξενώνοµαι από την εικόνα της λέξης. Αυτό είναι το κακό των «greeklish», χωρίς να µε διευκολύνουν και πολύ. Τώρα είναι και πιο δύσκολο όταν γράφεις στα greekglish, µε την έννοια ότι, όταν θέλεις να γράψεις το χ και το φ, πώς θα τα γράψεις; Πας να γράψεις µε ευκολία και στην πραγµατικότητα έχεις µεγαλύτερα προβλήµατα. Κάθε απώλεια ή έκπτωση στη γλώσσα είναι απώλεια ή έκπτωση σιγάσιγά στη λειτουργία της σκέψης µας. Γι’ αυτό η γλώσσα είναι αξία. Είναι η Ιστορία µου, ο πολιτισµός µου, η ταυτότητά µου.
Εσείς πόσες λέξεις ξέρετε;
Εξ ανάγκης, ως γλωσσολόγος, είµαι υποχρεωµένος να έχω µεγάλο λεξιλόγιο. Το µεγάλο λεξικό που έχω κάνει έχει περίπου 150.000 λέξεις και φράσεις. Οπως καταλαβαίνετε, τις πέρασα µία-µία. Το κυριότερο δεν είναι πόσες λέξεις έχουµε, αλλά πόση σηµασία έχουν αυτές. Μία λέξη µπορεί να έχει 40 σηµασίες.
Μικρός τι θέλατε να γίνετε;
Ενώ ο πατέρας µου ήταν γιατρός, δεν µε πίεσε. Εγώ ήθελα να γίνω φιλόλογος. Κάτι που να έχει σχέση µε τη γλώσσα. ∆εν ήξερα τότε, µικρός, πως υπάρχει Γλωσσολογία. Την ανακάλυψα στο πανεπιστήµιο.
Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, θυµάστε δυσκολίες;
Εχασα τον πατέρα µου όταν ήµουν 16 ετών κι αυτό µε συγκλόνισε. Και βεβαίως µε έχει συγκλονίσει, γιατί το θυµάµαι ακόµη, το να βλέπω στους δρόµους πτώµατα. Εχω γεννηθεί το ’39, έχω δει τον Εµφύλιο και έχω δει ανθρώπους να πεθαίνουν από την πείνα. Παιδιά στον δρόµο.
