Στις 27 Ιουνίου 2024 πραγματοποιήθηκε το φετινό διαβουλευτικό σεμινάριο - ανοιχτή συζήτηση με τίτλο «Λόμπινγκ Πολιτών και Δημοκρατία στην Ευρώπη 2024» του Προγράμματος Jean Monnet Module «Λόμπινγκ Πολιτών και Αλλαγή Πολιτικής στην Ευρώπη» 2023-2025, με τη συμμετοχή σημαντικών ακαδημαϊκών, ακτιβιστών, δημοσιογράφων και οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Κομισιόν και υλοποιείται από το ΕΚΠΑ.
Στο πρώτο πάνελ «Επιστοκρατία στην ΕΕ: εμπόδιο ή εργαλείο αλλαγής πολιτικής» η Ε. Κοντού, Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας παρουσίασε τους βασικούς άξονες στρατηγικών υπεράσπισης και συνηγορίας του οργανισμού εμμένοντας στην σημασία της ενεργούς συμμετοχής σε μια εποχή όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται αντικείμενο αμφισβήτησης. Επισήμανε ότι για να είναι αποτελεσματικές οι συμμετοχικές πρακτικές συνηγορίας και ακτιβισμού αλλά και οι πρακτικές διακυβέρνησης και εκπαίδευσης είναι απαραίτητο οι δράσεις της οργάνωσης να στηρίζονται σε γνωσιακό κεφάλαιο και εξειδικευμένη γνώση. Απέναντι στην κατάφωρη παραβίαση κανόνων από κυβερνητικά όργανα και εταιρικά συμφέροντα, η ενεργοποίηση της επιστημικής κοινότητας μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις ισχύος προς όφελος των ομάδων και ατόμων που μπαίνουν στο στόχαστρο επιθέσεων.
Ο Χ. Κουρτέλης, Επίκ. Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο εστίασε στο ρόλο της επιστημονικής γνώσης και των επιστημικών κοινοτήτων στην περίπτωση της πολιτικής Γειτονίας στην ΕΕ. Διέκρινε τρεις βασικούς ρόλους της επιστημικής κοινότητας στην παραγωγή και χρήση της επιστημονικής γνώσης στο πλαίσιο της διαμόρφωσης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας. Οι επιστημικές κοινότητες μπορούν να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές για τη διαμόρφωση της εν λόγω πολιτικής, ως εκπαιδευτές και τέλος ως ειδικοί χρησιμοποιώντας την γνώση ως ‘πολιτικό’ εργαλείο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν τα στοιχεία που παρέθεσε για την παραγωγή γνώσης και εξέλιξης των μελών των επιστημικών κοινοτήτων ανάλογα με το φύλο καταδεικνύοντας έντονες ανισότητες εις βάρος του γυναικείου φύλου.
Η Φ. Χατζησταύρου, Επίκ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ και ακαδημαϊκή υπεύθυνη του προγράμματος, παρουσίασε συνοπτικά το ρόλο της εμπειρογνωμοσύνης και του γνωσιακού κεφαλαίου στην περίπτωση της εφαρμογής των πολιτικών οικονομικής προσαρμογής στην περίπτωση της Ελλάδας. Εστίασε από τη μια στα σώματα που αναβαθμίστηκαν ή δημιουργήθηκαν την εν λόγω περίοδο (ΑΑΔΕ, ΕΛΣΤΑΤ, Οργανισμός διαχείρισης δημόσιου χρέους, ΤΑΙΠΕΔ, Ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας κτλ.) τα οποίο στελεχώθηκαν από ανεξάρτητους ή ανεξαρτοποιημένους μάνατζερς του δημόσιου χρέους και των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Από την άλλη, περιέγραψε το ρόλο που έπαιξαν μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες (BCG, Blackrock κτλ.) συμβουλεύοντας τις ελληνικές κυβερνήσεις ως οιονεί διαμορφωτές πολιτικής σε συνεργασία με νέες οργανωτικές δομές εταιρικών συμφερόντων (Ελληνικό Συμβούλιο εταιρικής διακυβέρνησης, Ελλην. Σύνδεσμος διαχείρισης ταμείων και περιουσιακών στοιχείων κτλ.).
Στο δεύτερο πάνελ «Ευρωπαϊκός καπιταλισμός και προσοδοθηρία: Πως σπάμε τα συμπλέγματα», η Ι. Λυκουριώτη, Αναπλ. Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας περιέγραψε ποιες είναι οι βασικές ανακατατάξεις στην αναδιανομή των πόρων μέσα από νέες πολιτικές διανομής και χρήσεων της δημόσιας γης στην μετα-κρισιακή Ελλάδα. Επεσήμανε το ζήτημα της επανασυγκέντρωσης σε νέες μεγάλες ιδιωτικές ιδιοκτησίες μέσω της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων κτημάτων ή των κτημάτων εκτός συναλλαγών. Με τις παραχωρήσεις της δημόσιας γης και με τη δημόσια χρηματοδότηση οι νέοι στρατηγικοί επενδυτές προχωρούν τόσο στην εγχώρια κατασκευή υποδομών για τις δικές τους ανάγκες, όσο και στην εξαγωγή φυσικών πόρων και σχετικών κερδών. Έδωσε έμφαση τόσο στη σημασία των γνωσιακών κοινών και πως αυτά απειλούνται από την επέκταση του κούφιου κράτους (hollowstate), όσο και στο ρόλο που έχει αναλάβει η Ελλάδα ως ‘πίσω αυλή’ (backyard) της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα εξήγησε ότι η χώρα έχει καταστεί πεδίο υφαρπαγής γης, κοινών και δημόσιων υποδομών, αλλά και πεδίο εξόρυξης φυσικών πόρων και εργασίας. Στο πλαίσιο των γεωπολιτικών οξύνσεων παρέπεμψε στην σημασία της χρηματοπιστωτικής και εξορυκτικής παγκοσμιοποίησης ως βασικό θύλακα των πολιτικών απορρύθμισης της παραγωγικότητας και της αύξησης της κοινωνικο-οικονομικής καταστολής.
Η Φ. Χατζησταύρου περιέγραψε το ρόλο των κυβερνήσεων όταν αναπτύσσεται ο καπιταλισμός της προσοδοθηρίας εστιάζοντας και σε συγκεκριμένες πρακτικές οριζόντιας πολιτικοποίησης (χώρες που χασομερούν, laggards) πρακτικές κάθετης πολιτικοποίησης που ενεργοποιούν τις υπερδομές (συγκεκριμένες ιδέες, μοτίβα ανάγνωσης των πεπραγμένων κτλ.) ώστε να νομιμοποιείται ο νέος καταμερισμός εργασίας. Σημείωσε πως το φαινόμενο της ‘άνισης ανάπτυξης’ πέρα από καίριο ζήτημα στην πολιτική οικονομία, είναι ένα πολιτικό εργαλείο μεγάλης σημασίας για την υποτίμηση της εργασίας και την συσσώρευση πλούτου. Επεσήμανε ότι στην περίπτωση της Γαλλίας στην παρούσα συγκυρία, η κυριαρχία της άκρας δεξιάς μπορεί να εξηγηθεί μέσα από την παρακμή των υπερδομών της βιομηχανικής μεγέθυνσης που για τους ψηφοφόρους της Εθνικής Συσπείρωσης δεν φέρνει (πια) κοινωνική ανάπτυξη.
Στο τρίτο πάνελ «Πολιτική προσφορά, κόμματα και οικονομικά συμφέροντα:Επανεφευρίσκοντας την Πολιτική », η συζήτηση επικεντρώθηκε στο ρόλο των κομμάτων και της πολιτικής κοινωνίας. Ο Γ. Βαρουφάκης, Καθ. ΕΚΠΑ, σημείωσε ότι ο έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Ενεργές οργανώσεις και άλλες κινηματικές δράσεις αυτό που σίγουρα πετυχαίνουν είναι να εξαναγκάζουν τα κόμματα να προτείνουν κάποιες ‘ερμηνείες’ για τη διαδρομή του πολιτικού χρήματος. Έδωσε βάρος σε αυτή τη διαπίστωση θυμίζοντας ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα πάντα είχε ως βασικό στόχο την νομιμοποίηση της υπάρχουσας διευθέτησης συμφερόντων με υποβόσκουσες δομές εξουσίας μέσω του δικομματισμού. Ανέφερε τρεις ιστορικές στιγμές όπου ο δικομματισμός υπέστη διάρρηξη δημιουργώντας ανοίγματα στην αστική δημοκρατία για λαϊκά αιτήματα (ανένδοτος αγώνας, άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην πρώιμη μεταπολίτευση, άνοδος του Σύριζα την περίοδο της κρίσης). Όταν η πάλη των τάξεων ανακτά δυνάμεις αυτό σημαίνει μια περιοδική υποχώρηση του δικομματικού πλαισίου. Περιέγραψε τις τρέχουσες εξελίξεις στην ελληνική κομματική σκηνή ως μια προσπάθεια για νέες συγκολλήσεις ώστε να φτιαχτεί ένας δεύτερος πυλώνας- κομματικό μόρφωμα που θα μπορεί να λειτουργήσει ως η εναλλακτική πολιτική πρόταση. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι ότι καλύτερο για να τραφεί ο φασισμός.
Ο Στέφανος Λουκόπουλος, ιδρυτής και διευθυντής του Vouliwatch, αρχικά περιέγραψε το έργο και τις δράσεις αυτού του σημαντικού μη κερδοσκοπικού εγχειρήματος, με γνώμονα την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στα πλαίσια της δημοκρατικής συμμετοχής, τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Αναφερόμενος στην μείωση της εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα, περιέγραψε το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της διαδικασίας οικονομικού ελέγχου των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, με έμφαση στις αδυναμίες του νόμου ως προς την πλήρη καταγραφή δωρεών (φυσικών και νομικών προσώπων), αναλύοντας τα φαινόμενα πλασματικών ή ελλειπών δεδομένων. Επίσης, τόνισε τις αδυναμίες και τις αστοχίες της διαδικασίας του πόθεν έσχες των πολιτικών προσώπων, κάνοντας αναφορά και στο ομώνυμο διαδικτυακό εργαλείο που το vouliwatch έχει δημιουργήσει ψηφιακά (βλ. https://pothenesxes.vouliwatch.gr/). Στο επίπεδο της επικοινωνίας και των ευρωπαϊκών δικτύων, αναφέρθηκε στο ευρύ δίκτυο συμμαχιών που το vouliwatch έχει συνάψει πανευρωπαϊκά, μαζί με άλλα watchdogs και φορείς της κοινωνίας των πολιτών.
Ο Σ. Στεφανάκος, μέλος του κινήματος για την μη ιδιωτικοποίηση του νερού και για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, σημείωσε ότι η σύγκλιση δράσεων είναι καίριας σημασίας θυμίζοντας για παράδειγμα ότι οι οργανώσεις στις οποίες είναι μέλος δουλεύουν σε διάφορα πεδία με το Vouliwatch. Επεσήμανε ότι χωρίς διαχωρισμός των εξουσιών δεν μπορεί να γίνει οικονομικός έλεγχος των κομμάτων. Περιέγραψε τη δημοκρατία ως ένα ζωντανό-επαναστατικό πολίτευμα που προϋποθέτει πολιτική ανυπακοή. Η πολιτική ανυπακοή έχει προσωπική ευθύνη. Περιέγραψε τρεις τρόπους δημόσιας και κινηματικής δράσης. Η πρώτη είναι η στήριξη/διαφύλαξη υπάρχοντος θεσμικού αποτελέσματος (αρ. 16 Σ). Η δεύτερη είναι η άρση νόμου που προσβάλλει κεκτημένα (ΣτΕ για το νερό). Η τρίτη είναι οι νέες μορφές θέσμισης που θα μπορούσαν να προχωρήσουν με νομοσχέδια πρωτοβουλίας πολίτων, αλλά εδώ το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ακόμα εφαρμοστικός νόμος. Η κοινωνία μπορεί να ανοίξει δρόμους μέσω του άτυπου κοινωνικού ελέγχου, ο οποίος είναι διαφορετικός από τον τυπικό κοινωνικό έλεγχο για την εξέλιξη των θεσμών. Ανέφερε μια σειρά από επιτυχίες των κινηματικών δράσεων(όπως το νερό με την επιστροφή μετοχών στην ΕΥΔΑΠ, οι δράσεις κατά της καταστολής, το κίνημα των καλλιτεχνών κ.α.).
Τον συντονισμό της συζήτησης διαχειρίστηκε ο δημοσιογράφος - πολιτικός επιστήμονας και αρχισυντάκης του parapolitika.gr, Μάνος Ανθουλάκης. Την αφίσα της εκδήλωσης επιμελήθηκε ο γραφίστας Παναγιώτης Κορκόβελος, ενώ την διοικητική οργάνωση και επιμέλεια είχε ο πολιτικός επιστήμονας Θεοφάνης Κοτσώνης. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων, με μεγάλη συμμετοχή των φοιτητών/φοιτητριών του προγράμματος, νέων ανθρώπων και επιστημόνων, αλλά και του ευρύ κοινού.
