Σαν σήμερα ο Ελληνισμός σε όλο τον κόσμο γιορτάζει την 61η επέτειο του θανάτου και της ιερής Μνήμης του Ήρωος, Νεομάρτυρος και κορυφαίου αγωνιστή της «Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών» (ΕΟΚΑ), του απελευθερωτικού αγώνος του 1955-1959 εναντίον της αγγλικής αποικιοκρατίας στο νησί, Γρηγόρη Αυξεντίου (ή «Ζήδρου»)!

Συμφώνως με τα στοιχεία από το www.el.wikipedia.org ο Γρηγόρης Πιέρης Αυξεντίου (1928-1957), Κύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ, ήταν δεύτερος στην ιεραρχία της οργανώσεως μετά τον Κύπριο Συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού Γέωργιο Γρίβα («Διγενή»), και σκοτώθηκε σε μάχη με τους Άγγλους σε μάχη που δόθηκε κοντά στο Μοναστήρι του Μαχαιρά. Στη διάρκεια του αγώνος ήταν κυρίως γνωστός με το αγωνιστικό ψευδώνυμο «Ζήδρος», ενώ μεταθανατίως έγινε γνωστός ως ο «Σταυραετός του Μαχαιρά».

Ο Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1928 στο χωριό Λύση, που βρίσκεται ανάμεσα στη Λευκωσία και στην Αμμόχωστο. Γονείς του ήταν ο Πιερής και η Αντωνία Αυξεντίου, και είχε μία μικρότερη αδελφή, την Χρυστάλα. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και κατόπιν στο Γυμνάσιο της Αμμοχώστου, το πλησιέστερο προς τη Λύση. Μετά την αποφοίτησή του από το εξατάξιο Γυμνάσιο έφτασε στην Ελλάδα, με σκοπό να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όμως στις εξετάσεις δεν κατάφερε να εισαχθεί.

Τότε κατατάχθηκε για να υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού, ενώ παράλληλα μελετούσε για να δώσει εξετάσεις για τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών.

Απολύθηκε από το Ελληνικό Στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού, υπηρετώντας στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, προτού επιστρέψει το 1952 στην Κύπρο, όπου εργάστηκε μαζί με τον πατέρα του και αρραβωνιάστηκε.

Με βοήθεια του Γρηγόρη Γρηγορά από την Λύση, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που μυήθηκαν στον αγώνα της ΕΟΚΑ γνωστού και ως «Νταβέλη», εξάδελφου του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 20 Ιανουαρίου 1955, έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γρίβα, ο οποίος ήταν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, στον οποίο έδωσε τον λόγο της Στρατιωτικής του Τιμής, αντί του καθιερωμένου όρκου της Οργανώσεως, εισερχόμενος έτσι στον αγώνα κατά των Άγγλων και χρησιμοποιώντας διαδοχικώς τα ψευδώνυμα: «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος». Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ, υπηρετώντας ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων στις αρχές του αντιαποικιοκρατικού αγώνος.

Από την 1η Απριλίου 1955 αναζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον Αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κερύνειας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι τις 3 Μαρτίου του 1957, ημέρα κατά την οποία έπεσε ηρωικώς μαχόμενος κατά των Άγγλων.

Ένα από τα σημαντικότερα κρησφύγετα που χρησιμοποίησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου τον καιρό του αγώνα βρισκόταν στην καρδιά του Παλαιχωρίου, δίπλα από

την Εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπαντάνασσας, στο υπόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή. Αυτό το κρυσφήγετο χτίστηκε, με υπόδειξη του ιδίου του Αυξεντίου, το καλοκαίρι του 1956 (μετά από διαταγή του Διγενή για κατασκευή κρησφυγέτων και σε σπίτια, εκτός εκείνων που υπήρχαν στις ορεινές περιοχές), από τους αντάρτες του Γεώργιο Μάτση, Λεωνίδα Στεφανίδη και Αντώνη Παπαδόπουλο σε συνεργασία με τον Ανδρέα Καραολή και την τεχνική βοήθεια του Σπύρου Μιχαηλίδη.

Στις 3 Μαρτίου 1957, οι Άγγλοι, ύστερα από προδοσία, πληροφορήθηκαν το κρησφύγετό του κοντά στο Μαχαιρά. Το περικύκλωσαν με αυτοκίνητα και ελικόπτερα, μετά από πολύωρη μάχη και αρκετούς νεκρούς Άγγλους έριξαν βενζίνη στο κρησφύγετο και τον έκαψαν ζωντανό. Το καμένο σώμα του μεταφέρθηκε και θάφτηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα Φυλακισμένα Μνήματα» από τους Άγγλους στρατιώτες από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων.

Ο τότε ανταποκριτής του “Associated Press” στην Κύπρο Άλεξ Ευθυβούλου μετέδωσε μεταξύ άλλων ότι η μάχη άρχισε 4.30΄ π.μ και έληξε στις 2.00΄ μ.μ., με τη μάχη να διεξάγεται υπό καταρρακτώδη βροχή και πριν φονευθεί ο Γρηγόρης Αυξεντίου έρριψε περί τις 1000 σφαίρες και αρκετές χειροβομβίδες φονεύοντας 47 στρατιώτες. Την διεύθυνση της μάχης από αγγλικής πλευράς είχε ο Υπολοχαγός Τζων Μίντλεντον. Πολλοί Έλληνες και ξένοι ποιητές εμπνεύστηκαν από τον αγώνα και το θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου και έγραψαν ποιήματα προς τιμήν του, όπως ο Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης και ο Γιάννης Ρίτσος με το ποίημα «Ο Αποχαιρετισμός».

Στην Κύπρο θεωρείται εθνικός ήρωας, και τιμάται κάθε χρόνο με μνημόσυνο στο Μοναστήρι του Μαχαιρά, σε ημερομηνία που πλησιάζει εκείνην του θανάτου του. Τον Οκτώβριο του 2016, o Έλληνας ΥΕΘΑ Πάνος Καμμένος με απόφασή του αποδίδει τιμητικώς και μεταθανατίως στον Ήρωα τον βαθμό του αντιστρατήγου.

Το «Κέντρο Ανάδειξης της Λαογραφικής και Ιστορικής Ενότητας Θράκης- Κύπρου "Γρηγόρης Αυξεντίου"» ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Κυπρίων Νομού Ξάνθης και το Δήμο Βιστωνίδας με την βοήθεια και στήριξη του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959. Το Κέντρο είναι στον οικισμό Αυξέντιο 10 χλμ περίπου από Ξάνθη, οικισμό ο οποίος μετονομάστηκε από Νέο Κατράμιο σε Αυξέντιο, προς τιμή του Γρηγόρη Αυξεντίου, μετά από αίτημα των κατοίκων του το 1960. Ο οικισμός ιδρύθηκε το 1924 από Μικρασιάτες πρόσφυγες.

Με τον ηρωικό του θάνατο ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο «Σταυραετός του Μαχαιρά» πέρασε για πάντα στο Πάνθεον των Ηρώων του Ελληνισμού.