Ο εικοστός δεύτερος τόμος καλύπτει τους τελευταίους δύο αιώνες ζωής του ελληνικού χριστιανικού κράτους. Ο Ελληνισμός κατά την Υστεροβυζαντινή περίοδο, η δυναστεία των Παλαιολόγων, η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η βυζαντινή Αναγέννηση και η ακμή στη Φιλοσοφία, στην Πολιτική, στο Δίκαιο, στην Τέχνη και στην Λογοτεχνία. Αρχικά η περίοδος των Παλαιολόγων 1261-1453, η οποία ακολουθεί μετά από μια εποχή πολιτικής ακμής, χαρακτηρίζεται από αποδυνάμωση και μείωση της εδαφικής εκτάσεως της αυτοκρατορίας. Αιτία ήταν οι κατακτήσεις των οθωμανών Τούρκων στη Μικρά Ασία πρώτα και στη συνέχεια μετά το 1354, στη χερσόνησο του Αίμου. Συγχρόνως, την ίδια περίοδο, σε μεγάλα τμήματα του Ελληνισμού συνεχίζεται η λατινοκρατία, ενώ στα δύο άκρα του βυζαντινού κόσμου, την Ήπειρο και την Τραπεζούντα, διατηρούνται ανεξάρτητα από την Κωνσταντινούπολη ελληνικά κράτη. Ωστόσο, η περίοδος αυτής της εδαφικής συρρίκνωσης του Βυζαντίου χαρακτηρίζεται από μία νέα ακμή στα γράμματα και στις τέχνες με κύρια κέντρα την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και τη νεοïδρυμένη πρωτεύουσα της Πελοποννήσου, τον Μυστρά. Έτσι η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 δεν θα σημάνει μόνο το τέλος του βυζαντινού ελληνισμού, αλλά και τη γένεση του νεότερου ελληνισμού, που θα μπορέσει να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί με βάση τα, πνευματικά κυρίως, εφόδια που του κληροδότησε το Βυζάντιο.



Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» είναι έργο ενιαίο, γενικό και αδιάσπαστο από την αυγή του Ελληνισμού έως τον εικοστό αιώνα. Από την αρχή, την απώτερη ιστορία, διαμέσου των αρχαϊκών χρόνων, περνάει στους κορυφαίους αιώνες της κλασικής, αλεξανδρινής και ελληνιστικής εποχής, συνεχίζει στον χριστιανικό ελληνισμό της ακμής του Βυζαντίου, στους αιώνες του οθωμανικού ζυγού και στην εθνική αναγέννηση, περνώντας πλέον στη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού. Ο ελληνικός χώρος υπήρξε μικρός, το πνεύμα του όμως τον κατέστησε κέντρο της Οικουμένης. Γιατί σε αυτόν τον τόπο καθιερώθηκε το πρωτείο του πνεύματος. Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο αλλά το ελληνικό πνεύμα κατέκτησε την Ρώμη. Στους αιώνες της τουρκοκρατίας το ελληνικό πνεύμα ήταν αυτό που οδήγησε στον ξεσηκωμό του Γένους και οδήγησε στην ελληνική επανάσταση και στην ελευθερία του έθνους. Για τους ξένους λαούς η γνώση της ελληνικής ιστορίας αποτελεί μία άμεση επικοινωνία με τις ρίζες του πολιτισμού, με τη μακραίωνη συνέχεια και την πορεία του κόσμου. Επειδή πιστεύουμε ότι τίποτα δεν είναι αποκομμένο, αλλά ότι η ιστορία έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, θελήσαμε να παρουσιάσουμε αυτή τη συνέχεια με συνέπεια. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, τα Παραπολιτικά προσφέρουν σε όλους τους αναγνώστες το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών έργο «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», της Εκδοτικής Αθηνών, σε μια ανανεωμένη σειρά σκληρόδετων τόμων. Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους είναι ένα μεγαλειώδες και αξεπέραστο έργο, πολύπλευρο, πολυεδρικό, που δεν περιορίζεται στην καθιερωμένη εξιστόρηση των πολιτικών και των στρατιωτικών γεγονότων κάθε εποχής, αλλά συνθέτει μια καθολική εικόνα του Ελληνισμού διαμέσου των αιώνων. Οι τόμοι της σειράς, εκτός από τα εξαιρετικά κείμενα, εμπλουτίζονται με χιλιάδες εικόνες, πίνακες, προσωπογραφίες, χάρτες και γκραβούρες εποχής, από τα σπουδαιότερα ελληνικά και ξένα μουσεία του κόσμου. Η σειρά συνθέτει τα ιστορικά γεγονότα με την ερμηνεία τους, όπως επιβάλλει η επιστημονική έρευνα. Δεν είναι έργο ενός προσώπου ώστε να υπάρχει το μειονέκτημα της ατομικής θεώρησης. Είναι καρπός πολύμοχθης συλλογικής προσπάθειας από ειδικούς επιστήμονες κάθε κλάδου της Ιστορίας που έχουν ήδη δώσει την εξαιρετική προσφορά τους στην ιστορική έρευνα, στη συγγραφή, στη διδασκαλία από τις πανεπιστημιακές έδρες, έχουν αποδείξει την επιστημονική τους ακεραιότητα και το πνευματικό τους ήθος. Οι κορυφαίοι καθηγητές: Κωνσταντίνος Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Μανόλης Ανδρόνικος, Ιωάννης Κακριδής, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ Θάνος Βερέμης, Βασίλης Φίλιας, Απόστολος Βακαλόπουλος, Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι μόνο κάποια ονόματα, από τα πολλά, που υπήρξαν συγγραφείς και υπεύθυνοι της ύλης της σειράς. Τριακόσιοι ακόμα ακαδημαϊκοί, καθηγητές Πανεπιστημίου και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, υπό την εποπτεία επιτροπής καταξιωμένων ανθρώπων του πνεύματος και με τη συμπαράσταση ειδικών συμβούλων για κάθε ιστορική περίοδο, αφοσιώθηκαν στη συγγραφή του μνημειώδους αυτού έργου της Εκδοτικής Αθηνών.