Την εμπιστοσύνη των καταθετών στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, μαζί με την ανάγκη για υψηλότερες αποδόσεις, σηματοδοτεί η αύξηση των προθεσμιακών καταθέσεων από τις αρχές του έτους. Τα υπόλοιπα των προθεσμιακών καταθέσεων κινούνται τους τελευταίους μήνες αυξητικά, ενώ γενικότερα οι καταθέσεις υποχωρούν, καθώς ο πληθωρισμός «ροκανίζει» το διαθέσιμο εισόδημα. Όπως δείχνουν στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής), οι προθεσμιακές καταθέσεις έπειτα από τριάμισι χρόνια άρχισαν να έχουν θετικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής τον περασμένο Φεβρουάριο. Κι αυτό αφορά τις καταθέσεις προθεσμίας τόσο των νοικοκυριών όσο και των επιχειρήσεων.

Ειδικά οι καταθέσεις προθεσμίας των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 6,9 δισ. ευρώ μέσα στο πρώτο τετράμηνο του έτους. Πρόκειται για αύξηση που, όπως αναφέρουν στελέχη τραπεζών, είναι προφανώς αποτέλεσμα της αναζήτησης υψηλότερων αποδόσεων σε σχέση με αυτές του ταμιευτηρίου, αλλά και ενδεικτική της σιγουριάς των καταθετών για την ασφάλεια της ελληνικής οικονομίας και των ελληνικών τραπεζών εν μέσω του διεθνούς κλίματος αβεβαιότητας. Σημειώνεται ότι η στροφή στις προθεσμιακές καταθέσεις έγινε ενώ σημειώθηκε γενικά υποχώρηση των καταθέσεων εξαιτίας κυρίως του πληθωρισμού, ενώ ο κύριος όγκος της καταθετικής βάσης των τραπεζών εξακολουθεί να απαρτίζεται από ρευστά διαθέσιμα που τηρούνται σε λογαριασμούς διάρκειας μίας ημέρας (76% των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα).

Όπως αναφέρεται στην Εκθεση Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΕ, κατά το πρώτο τετράμηνο του έτους οι τραπεζικές καταθέσεις του εγχώριου ιδιωτικού τομέα κατέγραψαν σωρευτική υποχώρηση κατά 3,7 δισ. ευρώ, η οποία ήταν εντονότερη από την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Οι καταθέσεις των νοικοκυριών σημείωσαν περιορισμένη αύξηση κατά 0,2 δισ. Ευρώ την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2023 (έναντι αύξησης 0,7 δισ. ευρώ το ίδιο διάστημα πέρυσι) και ο ετήσιος ρυθμός ανόδου τους συνέχισε να επιβραδύνεται (Απρίλιος 2023: 3,7%, Δεκέμβριος 2022: 4,4%).

Στην αποκλιμάκωση της ανόδου των καταθέσεων των νοικοκυριών συνέβαλε η σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος στη διάρκεια του 2022, καθώς και οι αυξημένες καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών, δεδομένου και του υψηλού δομικού πληθωρισμού. Επιπρόσθετα, η μετακύλιση της ανόδου των επιτοκίων της ΕΚΤ συντελέστηκε με περιορισμένο ρυθμό στην άνοδο του μεσοσταθμικού επιτοκίου για το σύνολο των καταθέσεων. Έτσι, το πραγματικό επιτόκιο καταθέσεων παρέμεινε αρνητικό, με αποτέλεσμα να μην ενισχυθεί το κίνητρο των νοικοκυριών για αποταμίευση.

Όπως αναφέρει η ΤτΕ, οι εισοδηματικές ενισχύσεις που καταβλήθηκαν προς τα φυσικά πρόσωπα εξαιτίας των ανατιμήσεων συνέχισαν να λειτουργούν υποστηρικτικά για τις καταθέσεις των νοικοκυριών, αν και ήταν μικρότερης έκτασης το α’ τετράμηνο του 2023 σε σύγκριση με το προηγούμενο. Μάλιστα, εφόσον ληφθεί υπόψη η εξέλιξη του πληθωρισμού, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων των νοικοκυριών σε πραγματικούς όρους από τον Φεβρουάριο του 2022 λαμβάνει αρνητικές τιμές (Απρίλιος 2023: -0,8%).

Η ανθεκτικότητα των επιχειρηματικών καταθέσεων

Όσον αφορά τις επιχειρηματικές καταθέσεις, μειώθηκαν κατά 3,8 δισ. ευρώ τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2023, έναντι υποχώρησης κατά 3,5 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των επιχειρηματικών καταθέσεων εξακολούθησε γενικά να επιβραδύνεται μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023, αλλά στη συνέχεια ανέκαμψε και τον Απρίλιο κυμάνθηκε στο ίδιο επίπεδο με τα τέλη του 2022 (Απρίλιος 2023: 8,5%, Δεκέμβριος 2022: 8,5%). Η σχετική ανθεκτικότητα των επιχειρηματικών καταθέσεων αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τη διατήρηση αξιόλογων ρυθμών πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις το 2022 και τους πρώτους μήνες του 2023, ενώ η αισθητή ανάκαμψη του κύκλου εργασιών και των ταξιδιωτικών εισπράξεων το προηγούμενο έτος, που διατηρήθηκε και τους πρώτους μήνες του 2023, ενίσχυσε τα ταμειακά διαθέσιμα των επιχειρήσεων.

Σημειώνεται ότι η επιβράδυνση της ανόδου των ιδιωτικών καταθέσεων τους πρώτους μήνες του έτους προήλθε από τις καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας. Αντίθετα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων με συμφωνημένη διάρκεια (προθεσμίας) έγινε ξανά θετικός τον Φεβρουάριο του 2023, έπειτα από τριάμισι έτη, και στη συνέχεια επιταχύνθηκε, αντανακλώντας κυρίως την πορεία των καταθέσεων προθεσμίας των νοικοκυριών (Απρίλιος 2023: 21,1%, Δεκέμβριος 2022: -11,9%).

Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων προθεσμίας των (μη χρηματοπιστωτικών) επιχειρήσεων παραμένει θετικός από τον Οκτώβριο του 2022 και τους τελευταίους μήνες ήταν ιδιαίτερα υψηλός (Απρίλιος 2023: 91,3%, Δεκέμβριος 2022: 80,7%). Οι μεταβολές αυτές είναι ενδεικτικές της υπό εξέλιξη αναδιάρθρωσης των ρευστών διαθεσίμων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών προς καταθετικούς λογαριασμούς προθεσμίας με χαμηλότερη ρευστότητα, ιδίως όσον αφορά καταθέσεις με διάρκεια μεγαλύτερη από ένα έτος. Συγκεκριμένα, οι καταθέσεις προθεσμίας των νοικοκυριών παρουσίασαν αύξηση κατά 6,9 δισ. ευρώ, η οποία έλαβε χώρα σχεδόν εξ ολοκλήρου κατά το πρώτο τετράμηνο του έτους.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» το Σάββατο 8 Ιουλίου 2023