Η πράσινη μετάβαση των λιμανιών στην Ελλάδα από το ΤΑΙΠΕΔ
Το έργο του πράσινου μετασχηματισμού των περιφερειακών λιμένων της χώρας ξεκίνησε το ΤΑΙΠΕΔ, με στόχο τα ελληνικά λιμάνια να καταστούν βιώσιμα και με επάρκεια ενεργειακών πόρων, φιλικών προς το περιβάλλον. Ο μοναδικός μέτοχος σε αρκετά λιμάνια της χώρας, το ΤΑΙΠΕΔ, έχοντας εξασφαλίσει και κοινοτικούς πόρους 10 εκατ. ευρώ, επιδιώκει τώρα, σε συνεργασία με το υπ. Ναυτιλίας, το ΕΜΠ και με την υποστήριξη εξωτερικού εξειδικευμένου συμβούλου, την εκπόνηση Μελέτης Σκοπιμότητας σε εθνικό επίπεδο για την ηλεκτροδότηση ελλιμενιζόμενων πλοίων στους λιμένες της χώρας.
Η πρωτοβουλία αυτή βασίζεται στην υποχρέωση που ανέλαβαν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, στο πλαίσιο της Δέσμης Μέτρων Προσαρμογής 55% (Fit for 55), με την οποία οι λιμένες πρέπει ως το 2030 να προετοιμαστούν για την παροχή από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας στα ελλιμενιζόμενα πλοία.
Η μελέτη θα προσδιορίσει τις ενεργειακές ανάγκες και τις απαιτούμενες θέσεις ηλεκτροδότησης πλοίων ανά λιμένα, θα εκτιμήσει το κόστος των εν λόγω υποδομών ενώ θα γίνει και ανάλυση κόστους οφέλους των προτάσεων λαμβάνοντας υπ’ όψιν περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια. Τέλος, θα προταθεί σε ποιους λιμένες θα δοθεί προτεραιότητα για την ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων και θα προσδιοριστούν εναλλακτικά σενάρια χρηματοδότησης.
Η μελέτη αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος Σεπτεμβρίου 2024 και γίνεται με την υποστήριξη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) και της εταιρείας Gates. Οι βασικοί στόχοι της είναι:
η αποτύπωση των υφιστάμενων σταθμών φόρτισης στους λιμένες και τον προσδιορισμό των μοντέλων λειτουργίας των μονάδων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων σε χώρους στάθμευσης, εντός χερσαίας λιμενικής ζώνης στους ελληνικούς λιμένες
η σύνταξη ενός οδηγού εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών ηλεκτρικής φόρτισης για τους λιμένες, καθώς και ενός οδηγού υποστήριξης των λιμένων στην αξιολόγηση σχετικών προσφορών από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα και
η ανάπτυξη δύο πιλοτικών εφαρμογών για την αδειοδότηση και την εγκατάσταση φορτιστών σε δύο λιμένες του χαρτοφυλακίου του ΤΑΙΠΕΔ (Ραφήνα και Κέρκυρα).
Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζεται ότι το ΤΑΙΠΕΔ οργάνωσε σε κοινή πρόταση τη συμμετοχή τεσσάρων λιμένων του χαρτοφυλακίου του, τα οποία έλαβαν χρηματοδότηση 10 εκατ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό CEF για την ανάπτυξη υποδομών παροχής από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πλοία. Πρόκειται για τα λιμάνια του Λαυρίου, της Ραφήνας, της Κέρκυρας και της Καβάλα. Το έργο που υπέβαλε και έλαβε τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει τίτλο «Decompress» και προβλέπει:
την κατασκευή 4 θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων σε 4 θέσεις εξυπηρέτησης ακτοπλοΐας του λιμένα Ραφήνας και
τεχνικές μελέτες για 9 θέσεις ηλεκτροδότησης στο λιμένα Λαυρίου, 11 θέσεις στο λιμένα της Κέρκυρας και 9 στο λιμένα Καβάλας.
Πρότυπο λιμάνι το Λαύριο
Ειδικά για το λιμάνι του Λαυρίου, το ΤΑΙΠΕΔ έχει ξεκινήσει ένα σχέδιο μετασχηματισμού του σε πρότυπο βιώσιμο λιμάνι, που θα συμβάλει στο ολιστικό μετασχηματισμό, όχι μόνο του ίδιου του λιμένα, αλλά ολόκληρης της περιοχής. Συγκεκριμένα, αρχής γενομένης από το 2023, υλοποιήθηκαν σε στενή συνεργασία με τον Οργανισμό Λιμένος Λαυρίου, την ευρωπαϊκή υπηρεσία EIT Climate KIC και το Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ τα εξής:
Χαρτογράφηση περίπου 100 ενδιαφερόμενων μερών που σχετίζονται με τη βιώσιμη μετάβαση του λιμένα Λαυρίου και της γύρω περιοχής.
Συναντήσεις και δομημένες συνεντεύξεις με βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, όπως π.χ. τη διοίκηση του Οργανισμού Λιμένος Λαυρίου, τον Δήμαρχο Λαυρεωτικής, τοπικούς φορείς και το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, για τη διαμόρφωση ενός “κοινού οράματος” για το λιμάνι.
Καταγραφή διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων για την υποστήριξη αυτού του οράματος
Διαμόρφωση ενός «οδηγού βιώσιμης μετάβασης λιμένων» που μπορεί να αξιοποιηθεί από όλα τα λιμάνια.
Επιπλέον, εντός του 2024 εκπονήθηκε, σε συνεργασία με εξειδικευμένο εξωτερικό συνεργάτη, σχέδιο βελτιστοποίησης της ενεργειακής επίδοσης του λιμένα με σκοπό τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και κοστολογημένης πρότασης για την ενεργειακή του μετάβαση. Ειδικότερα:
Συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν οι τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας: Από το σημερινό επίπεδο των 1.500 MWh ανά έτος, εκτιμάται ότι η μελλοντική κατανάλωση θα ξεπεράσει τις 26.000 MWh/έτος σε βάθος 10ετίας, και θα ανέλθει στις 35.000 MWh/έτος έως το 2050.
Προσδιορίστηκαν οι ανάγκες για χρήση ΑΠΕ και προτάθηκαν συγκεκριμένες διαθέσιμες εκτάσεις για εγκατάσταση τοπικών συστημάτων ΑΠΕ. Στο λιμάνι μπορεί να τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά ισχύος περίπου 1.450kW, διεσπαρμένα σε μικρότερα συστήματα. Η ισχύς αυτή είναι ικανή να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος της επένδυσης εκτιμάται στο 1,2 εκατ. ευρώ και η απόσβεση αναμένεται στα 5 έτη.
Προτάθηκαν επιπλέον παρεμβάσεις, όπως η ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροκίνησης στις εγκαταστάσεις του λιμένα με τη δημιουργία 150 σημείων ταχείας φόρτισης (AC 22kW) και 4 σημείων υπερταχείας φόρτισης (DC 150kW) και η εγκατάσταση περίπου 60 έξυπνων πίλαρ ηλεκτροδότησης και υδροδότησης των ελλιμενισμένων σκαφών.
Σε προτεραιότητα η Γαλάζια Οικονομία
Σύμφωνα με παράγοντες του ΤΑΙΠΕΔ, το Ταμείο Αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, θα συνδράμει καταλυτικά στη μετάβαση των ελληνικών λιμένων σε μια νέα εποχή βιωσιμότητας, ώστε τα επόμενα χρόνια να αποτελέσουν έναν ισχυρό πυλώνα της βιώσιμης Γαλάζιας Οικονομίας της Ελλάδας. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει δημιουργήσει στο εσωτερικό του την Διεύθυνση Βιώσιμης Ανάπτυξης, ESG και Κλιματικής Αλλαγής και λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, έχει διαμορφώσει μια στέρεη στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης που διέπει όλες τις λειτουργίες του Ταμείου, με βασικό άξονα τη μετάβαση των λιμένων στην κλιματική ουδετερότητα.
Σημειώνεται ότι το ΤΑΙΠΕΔ αποτελεί μοναδικό μέτοχο σε πολλά λιμάνια της χώρας και συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο με μειοψηφικό ποσοστό σε αρκετά ακόμα. Επίσης ενεργεί ως Αρχή Σχεδιασμού Λιμένων για τους Οργανισμούς Λιμένων Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και για 16 ακόμα περιφερειακούς λιμένες και συνδράμει στην εκπόνηση Στρατηγικών Σχεδίων Ανάπτυξης (Master Plan) και των αντίστοιχων ΣΜΠΕ (Ραφήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη κ.ά.). Τέλος, μέσω της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (ΜΣΣΣ) ωριμάζει και δημοπρατεί έργα αναβάθμισης των λιμενικών υποδομών της χώρας (π.χ. Αλεξανδρούπολη).
Η πρωτοβουλία αυτή βασίζεται στην υποχρέωση που ανέλαβαν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, στο πλαίσιο της Δέσμης Μέτρων Προσαρμογής 55% (Fit for 55), με την οποία οι λιμένες πρέπει ως το 2030 να προετοιμαστούν για την παροχή από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας στα ελλιμενιζόμενα πλοία.
Η μελέτη θα προσδιορίσει τις ενεργειακές ανάγκες και τις απαιτούμενες θέσεις ηλεκτροδότησης πλοίων ανά λιμένα, θα εκτιμήσει το κόστος των εν λόγω υποδομών ενώ θα γίνει και ανάλυση κόστους οφέλους των προτάσεων λαμβάνοντας υπ’ όψιν περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια. Τέλος, θα προταθεί σε ποιους λιμένες θα δοθεί προτεραιότητα για την ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων και θα προσδιοριστούν εναλλακτικά σενάρια χρηματοδότησης.
Η μελέτη αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος Σεπτεμβρίου 2024 και γίνεται με την υποστήριξη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) και της εταιρείας Gates. Οι βασικοί στόχοι της είναι:
η αποτύπωση των υφιστάμενων σταθμών φόρτισης στους λιμένες και τον προσδιορισμό των μοντέλων λειτουργίας των μονάδων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων σε χώρους στάθμευσης, εντός χερσαίας λιμενικής ζώνης στους ελληνικούς λιμένες
η σύνταξη ενός οδηγού εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών ηλεκτρικής φόρτισης για τους λιμένες, καθώς και ενός οδηγού υποστήριξης των λιμένων στην αξιολόγηση σχετικών προσφορών από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα και
η ανάπτυξη δύο πιλοτικών εφαρμογών για την αδειοδότηση και την εγκατάσταση φορτιστών σε δύο λιμένες του χαρτοφυλακίου του ΤΑΙΠΕΔ (Ραφήνα και Κέρκυρα).
Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζεται ότι το ΤΑΙΠΕΔ οργάνωσε σε κοινή πρόταση τη συμμετοχή τεσσάρων λιμένων του χαρτοφυλακίου του, τα οποία έλαβαν χρηματοδότηση 10 εκατ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό CEF για την ανάπτυξη υποδομών παροχής από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πλοία. Πρόκειται για τα λιμάνια του Λαυρίου, της Ραφήνας, της Κέρκυρας και της Καβάλα. Το έργο που υπέβαλε και έλαβε τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει τίτλο «Decompress» και προβλέπει:
την κατασκευή 4 θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων σε 4 θέσεις εξυπηρέτησης ακτοπλοΐας του λιμένα Ραφήνας και
τεχνικές μελέτες για 9 θέσεις ηλεκτροδότησης στο λιμένα Λαυρίου, 11 θέσεις στο λιμένα της Κέρκυρας και 9 στο λιμένα Καβάλας.
Πρότυπο λιμάνι το Λαύριο
Ειδικά για το λιμάνι του Λαυρίου, το ΤΑΙΠΕΔ έχει ξεκινήσει ένα σχέδιο μετασχηματισμού του σε πρότυπο βιώσιμο λιμάνι, που θα συμβάλει στο ολιστικό μετασχηματισμό, όχι μόνο του ίδιου του λιμένα, αλλά ολόκληρης της περιοχής. Συγκεκριμένα, αρχής γενομένης από το 2023, υλοποιήθηκαν σε στενή συνεργασία με τον Οργανισμό Λιμένος Λαυρίου, την ευρωπαϊκή υπηρεσία EIT Climate KIC και το Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ τα εξής:
Χαρτογράφηση περίπου 100 ενδιαφερόμενων μερών που σχετίζονται με τη βιώσιμη μετάβαση του λιμένα Λαυρίου και της γύρω περιοχής.
Συναντήσεις και δομημένες συνεντεύξεις με βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, όπως π.χ. τη διοίκηση του Οργανισμού Λιμένος Λαυρίου, τον Δήμαρχο Λαυρεωτικής, τοπικούς φορείς και το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, για τη διαμόρφωση ενός “κοινού οράματος” για το λιμάνι.
Καταγραφή διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων για την υποστήριξη αυτού του οράματος
Διαμόρφωση ενός «οδηγού βιώσιμης μετάβασης λιμένων» που μπορεί να αξιοποιηθεί από όλα τα λιμάνια.
Επιπλέον, εντός του 2024 εκπονήθηκε, σε συνεργασία με εξειδικευμένο εξωτερικό συνεργάτη, σχέδιο βελτιστοποίησης της ενεργειακής επίδοσης του λιμένα με σκοπό τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και κοστολογημένης πρότασης για την ενεργειακή του μετάβαση. Ειδικότερα:
Συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν οι τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας: Από το σημερινό επίπεδο των 1.500 MWh ανά έτος, εκτιμάται ότι η μελλοντική κατανάλωση θα ξεπεράσει τις 26.000 MWh/έτος σε βάθος 10ετίας, και θα ανέλθει στις 35.000 MWh/έτος έως το 2050.
Προσδιορίστηκαν οι ανάγκες για χρήση ΑΠΕ και προτάθηκαν συγκεκριμένες διαθέσιμες εκτάσεις για εγκατάσταση τοπικών συστημάτων ΑΠΕ. Στο λιμάνι μπορεί να τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά ισχύος περίπου 1.450kW, διεσπαρμένα σε μικρότερα συστήματα. Η ισχύς αυτή είναι ικανή να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος της επένδυσης εκτιμάται στο 1,2 εκατ. ευρώ και η απόσβεση αναμένεται στα 5 έτη.
Προτάθηκαν επιπλέον παρεμβάσεις, όπως η ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροκίνησης στις εγκαταστάσεις του λιμένα με τη δημιουργία 150 σημείων ταχείας φόρτισης (AC 22kW) και 4 σημείων υπερταχείας φόρτισης (DC 150kW) και η εγκατάσταση περίπου 60 έξυπνων πίλαρ ηλεκτροδότησης και υδροδότησης των ελλιμενισμένων σκαφών.
Σε προτεραιότητα η Γαλάζια Οικονομία
Σύμφωνα με παράγοντες του ΤΑΙΠΕΔ, το Ταμείο Αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, θα συνδράμει καταλυτικά στη μετάβαση των ελληνικών λιμένων σε μια νέα εποχή βιωσιμότητας, ώστε τα επόμενα χρόνια να αποτελέσουν έναν ισχυρό πυλώνα της βιώσιμης Γαλάζιας Οικονομίας της Ελλάδας. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει δημιουργήσει στο εσωτερικό του την Διεύθυνση Βιώσιμης Ανάπτυξης, ESG και Κλιματικής Αλλαγής και λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, έχει διαμορφώσει μια στέρεη στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης που διέπει όλες τις λειτουργίες του Ταμείου, με βασικό άξονα τη μετάβαση των λιμένων στην κλιματική ουδετερότητα.
Σημειώνεται ότι το ΤΑΙΠΕΔ αποτελεί μοναδικό μέτοχο σε πολλά λιμάνια της χώρας και συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο με μειοψηφικό ποσοστό σε αρκετά ακόμα. Επίσης ενεργεί ως Αρχή Σχεδιασμού Λιμένων για τους Οργανισμούς Λιμένων Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και για 16 ακόμα περιφερειακούς λιμένες και συνδράμει στην εκπόνηση Στρατηγικών Σχεδίων Ανάπτυξης (Master Plan) και των αντίστοιχων ΣΜΠΕ (Ραφήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη κ.ά.). Τέλος, μέσω της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (ΜΣΣΣ) ωριμάζει και δημοπρατεί έργα αναβάθμισης των λιμενικών υποδομών της χώρας (π.χ. Αλεξανδρούπολη).
