Τάκης Παππάς στο συνέδριο της ΝΔ: Η ελληνική εμπειρία μας διδάσκει πολλά για τον λαϊκισμό
Εισήγηση στο Συνέδριο της ΝΔ πραγματοποίησε το Σάββατο ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Τάκης Παππάς. Η εισήγησή του καταχειροκροτήθηκε στο 13ο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας που θα ολοκληρωθεί την Κυριακή με ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη.
«Μερικές φορές όταν δίνω διαλέξεις για το λαϊκισμό στο εξωτερικό, συνηθίζω να κάνω μία ερώτηση. Αυτή είναι, αν τυχόν το ακροατήριο γνωρίζει σε ποια χώρα και σε ποια χρονιά στη μεταπολεμική Ευρώπη πρωτοήρθε ο λαϊκισμός στην εξουσία. Πολλές φορές δεν γνωρίζουν» είπε ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Τάκης Παππάς .
«Η απάντηση φυσικά είναι ότι αυτό συνέβη στην Ελλάδα, η χώρα η Ελλάδα και η χρονιά είναι το 1981. Αυτό και μόνο κάνει την Ελλάδα μία από τις πλέον σημαντικές χώρες για τη μελέτη του λαϊκισμού, ένα φαινόμενο το οποίο εγώ μελετώ. Αλλά, δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και το γεγονός όταν μιλάμε για την Ελλάδα , ότι ο λαϊκισμός σε αυτή τη χώρα έχει ήδη ηττηθεί, όχι μία, αλλά δύο φορές.
Με αυτά τα εισαγωγικά έχω ήδη φτάσει στον τίτλο της δικής μου εισήγησης για το λαϊκισμό και την πλούσια εμπειρία που έχει η Ελλάδα και τα μαθήματα που έχει να προσφέρει όχι μόνο σε εμάς, στην παρούσα κυβέρνηση δηλαδή, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως και σε χώρες πέραν του Ατλαντικού, μία από τις οποίες ετοιμάζεται, μπαίνει σε προεκλογική περίοδο.
Αυτό λοιπόν που θα κάνω στα 14 λεπτά που μου απομένουν, είναι να μιλήσω για την Ελλάδα στο τέλος, αφού πρώτα απαντήσω σε τρία ερωτήματα. Τρία βασικά ερωτήματα στη μελέτη του λαϊκισμού. Τι είναι ο λαϊκισμός επιτέλους; Και θα πω ότι είναι κάτι εξαιρετικά απλό να το καταλάβουμε. Που βρίσκεται ο λαϊκισμός. Πως κυβερνά στις χώρες που βρίσκεται και στο τέλος φτάνουμε στην Ελλάδα.
Τι είναι λοιπόν ο λαϊκισμός είναι το πρώτο μου ερώτημα. Θα είμαι πάρα πολύ σύντομος. Υπάρχουν πάρα πολλοί ορισμοί. Προτείνω να σκεφτούμε με ένα πολύ απλό τρόπο ότι ο λαϊκισμός είναι ένας συνδυασμός δημοκρατίας, εκλογικής δημοκρατίας. Είναι ένα σύστημα δηλαδή στο οποίο έχουμε εκλογές. Τα κόμματα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν στην εξουσία. Παρόλα αυτά, αυτή η δημοκρατία είναι μια μη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ας καταλάβουμε λοιπόν το λαϊκισμό σαν δημοκρατικό μη φιλελευθερισμό. Στα Αγγλικά αυτό λέγεται Democratic liberalism.
Τι είναι όμως ακριβώς αυτό το πράγμα; Πως το καταλαβαίνουμε; Πως καταλαβαίνουμε ένα λαϊκιστή ηγέτη ή ένα λαϊκίστικό κόμμα, όταν το βλέπουμε μπροστά μας.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από άλλα μη λαϊκίστικα κόμματα; Υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά λοιπόν και το λαϊκίστικο κόμμα ή ο ηγέτης για να είναι τέτοιος ή τέτοιο, πρέπει να έχει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά:
Να πιστεύει ότι η κοινωνία διαιρείται από μία όνο διαιρετική τομή, ότι στην κοινωνία υπάρχει μόνο μία διαίρεση ανάμεσα στους πολλούς, στο λαό και στις ελίτ, ακριβώς επειδή υπάρχει μόνο μία διαιρετική τομή, συνεπώς η οποία δεν μπορεί να γεφυρωθεί. Όλη η πολιτική περιστρέφεται γύρω από μία αντιπαλότητα, μια εχθροπάθεια, πόλωση και στο τέλος ποιος κερδίζει, το τρίτο χαρακτηριστικό, προφανώς η πλειοψηφία η οποία έχει και τους αριθμούς, τα νούμερα, την πλειοψηφία. Οπότε καταλήγουμε σε μία τυραννία της πλειοψηφίας.
Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα τι ακριβώς είναι αυτό, να το αντιπαραθέσω με τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με αυτό που ξέρουμε από την εποχή του Τζον Στιούαρτ.
Τι είναι ο πολιτικός φιλελευθερισμός; Είναι ακριβώς το αντίθετο. Πάρτε έναν καθρέφτη και βάλτε τον απέναντι από τα τρία χαρακτηριστικά που σας έλεγα προηγουμένως και θα βρείτε τους φιλελευθέρους ηγέτες και τα φιλελεύθερα κόμματα. Δηλαδή, εκείνους που έχουν την αντίληψη ότι η κοινωνία δεν διαιρείται δεν από μία διαιρετική τομή, από μία τομή, αλλά από πολλές, οι οποίες είναι τεμνόμενες, όπως φύλο, ηλικίας, κοινωνικής τάξης, θρησκείας, γλώσσας και λοιπά.
Συνεπώς επειδή στην κοινωνία υπάρχουν πολλές διαιρετικές τομές και επειδή η κοινωνία αυτή πρέπει να συμβιώσει, επειδή όλοι αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να συμβιώσουν μεταξύ τους, η επιδίωξη της πολιτικής, της φιλελεύθερης πολιτικής, είναι το πολιτικό μέτρο, οι συγκλίσεις, το θετικό αντί του μηδενικού αθροίσματος. Πως επιτυγχάνεται αυτό; Επιτυγχάνεται πολύ απλά με την τήρηση των νόμων και του συντάγματος, την προστασία της συνταγματικά κατοχυρωμένης προστασίας των μειονοτήτων.
«Μερικές φορές όταν δίνω διαλέξεις για το λαϊκισμό στο εξωτερικό, συνηθίζω να κάνω μία ερώτηση. Αυτή είναι, αν τυχόν το ακροατήριο γνωρίζει σε ποια χώρα και σε ποια χρονιά στη μεταπολεμική Ευρώπη πρωτοήρθε ο λαϊκισμός στην εξουσία. Πολλές φορές δεν γνωρίζουν» είπε ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Τάκης Παππάς .
«Η απάντηση φυσικά είναι ότι αυτό συνέβη στην Ελλάδα, η χώρα η Ελλάδα και η χρονιά είναι το 1981. Αυτό και μόνο κάνει την Ελλάδα μία από τις πλέον σημαντικές χώρες για τη μελέτη του λαϊκισμού, ένα φαινόμενο το οποίο εγώ μελετώ. Αλλά, δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και το γεγονός όταν μιλάμε για την Ελλάδα , ότι ο λαϊκισμός σε αυτή τη χώρα έχει ήδη ηττηθεί, όχι μία, αλλά δύο φορές.
Με αυτά τα εισαγωγικά έχω ήδη φτάσει στον τίτλο της δικής μου εισήγησης για το λαϊκισμό και την πλούσια εμπειρία που έχει η Ελλάδα και τα μαθήματα που έχει να προσφέρει όχι μόνο σε εμάς, στην παρούσα κυβέρνηση δηλαδή, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως και σε χώρες πέραν του Ατλαντικού, μία από τις οποίες ετοιμάζεται, μπαίνει σε προεκλογική περίοδο.
Αυτό λοιπόν που θα κάνω στα 14 λεπτά που μου απομένουν, είναι να μιλήσω για την Ελλάδα στο τέλος, αφού πρώτα απαντήσω σε τρία ερωτήματα. Τρία βασικά ερωτήματα στη μελέτη του λαϊκισμού. Τι είναι ο λαϊκισμός επιτέλους; Και θα πω ότι είναι κάτι εξαιρετικά απλό να το καταλάβουμε. Που βρίσκεται ο λαϊκισμός. Πως κυβερνά στις χώρες που βρίσκεται και στο τέλος φτάνουμε στην Ελλάδα.
Τι είναι λοιπόν ο λαϊκισμός είναι το πρώτο μου ερώτημα. Θα είμαι πάρα πολύ σύντομος. Υπάρχουν πάρα πολλοί ορισμοί. Προτείνω να σκεφτούμε με ένα πολύ απλό τρόπο ότι ο λαϊκισμός είναι ένας συνδυασμός δημοκρατίας, εκλογικής δημοκρατίας. Είναι ένα σύστημα δηλαδή στο οποίο έχουμε εκλογές. Τα κόμματα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν στην εξουσία. Παρόλα αυτά, αυτή η δημοκρατία είναι μια μη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ας καταλάβουμε λοιπόν το λαϊκισμό σαν δημοκρατικό μη φιλελευθερισμό. Στα Αγγλικά αυτό λέγεται Democratic liberalism.
Τι είναι όμως ακριβώς αυτό το πράγμα; Πως το καταλαβαίνουμε; Πως καταλαβαίνουμε ένα λαϊκιστή ηγέτη ή ένα λαϊκίστικό κόμμα, όταν το βλέπουμε μπροστά μας.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από άλλα μη λαϊκίστικα κόμματα; Υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά λοιπόν και το λαϊκίστικο κόμμα ή ο ηγέτης για να είναι τέτοιος ή τέτοιο, πρέπει να έχει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά:
Να πιστεύει ότι η κοινωνία διαιρείται από μία όνο διαιρετική τομή, ότι στην κοινωνία υπάρχει μόνο μία διαίρεση ανάμεσα στους πολλούς, στο λαό και στις ελίτ, ακριβώς επειδή υπάρχει μόνο μία διαιρετική τομή, συνεπώς η οποία δεν μπορεί να γεφυρωθεί. Όλη η πολιτική περιστρέφεται γύρω από μία αντιπαλότητα, μια εχθροπάθεια, πόλωση και στο τέλος ποιος κερδίζει, το τρίτο χαρακτηριστικό, προφανώς η πλειοψηφία η οποία έχει και τους αριθμούς, τα νούμερα, την πλειοψηφία. Οπότε καταλήγουμε σε μία τυραννία της πλειοψηφίας.
Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα τι ακριβώς είναι αυτό, να το αντιπαραθέσω με τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με αυτό που ξέρουμε από την εποχή του Τζον Στιούαρτ.
Τι είναι ο πολιτικός φιλελευθερισμός; Είναι ακριβώς το αντίθετο. Πάρτε έναν καθρέφτη και βάλτε τον απέναντι από τα τρία χαρακτηριστικά που σας έλεγα προηγουμένως και θα βρείτε τους φιλελευθέρους ηγέτες και τα φιλελεύθερα κόμματα. Δηλαδή, εκείνους που έχουν την αντίληψη ότι η κοινωνία δεν διαιρείται δεν από μία διαιρετική τομή, από μία τομή, αλλά από πολλές, οι οποίες είναι τεμνόμενες, όπως φύλο, ηλικίας, κοινωνικής τάξης, θρησκείας, γλώσσας και λοιπά.
Συνεπώς επειδή στην κοινωνία υπάρχουν πολλές διαιρετικές τομές και επειδή η κοινωνία αυτή πρέπει να συμβιώσει, επειδή όλοι αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να συμβιώσουν μεταξύ τους, η επιδίωξη της πολιτικής, της φιλελεύθερης πολιτικής, είναι το πολιτικό μέτρο, οι συγκλίσεις, το θετικό αντί του μηδενικού αθροίσματος. Πως επιτυγχάνεται αυτό; Επιτυγχάνεται πολύ απλά με την τήρηση των νόμων και του συντάγματος, την προστασία της συνταγματικά κατοχυρωμένης προστασίας των μειονοτήτων.
