Τιμ Μάρσαλ: Ο δημοσιογράφος που έχει γράψει μερικά από τα πιο σημαντικά βιβλία Γεωπολιτικής

Ο Τιμ Μάρσαλ έχει περάσει διάφορα στη ζωή του: Τον έχουν πυροβολήσει στο Κάιρο, τον έχουν ξυλοκοπήσει στην Τεχεράνη, τον έχουν συλλάβει οι σέρβικες μυστικές υπηρεσίες και οι αρχές στη Δαμασκό, έχει κηρυχτεί persona non grata στην Κροατία, επέζησε από τους βομβαρδισμούς στο Βελιγράδι και έχει εισπνεύσει δακρυγόνα σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου.

Όλα τα παραπάνω συνέβησαν επειδή ο Τιμ Μάρσαλ είναι δημοσιογράφος με εξειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις και την εξωτερική πολιτική εδώ και τριάντα χρόνια, ενώ υπήρξε και πολεμικός ανταποκριτής, κυρίως στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Έχει αρθρογραφήσει σε όλες τις μεγάλες εφημερίδες της Βρετανίας, όπως οι Times και η Guardian, ενώ τον καλούν συχνά στο BBC για να σχολιάσει όσα συμβαίνουν στον κόσμο.

Πέρα από όλα αυτά, όμως, έχει γράψει και μερικά από τα σημαντικότερα βιβλία γεωπολιτικής των τελευταίων ετών, με την άτυπη «τριλογία» του να ξεχωρίζει και να διδάσκεται σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, αλλά και της Ελλάδας. Και μιλάμε για βιβλία τα οποία, παρά το κύρος και την αξία τους, διαβάζονται εύκολα, έχουν πλατιά απήχηση και –το σημαντικότερο– αλλάζουν την οπτική γωνία αυτών που τα διαβάζουν.

Μα αλήθεια, είναι ώρα τώρα να ασχοληθούμε με τη Γεωπολιτική; Εδώ έχουμε πανδημίες και οικονομική κρίση. Τι σημαντικό έχουν τα ποτάμια, οι θάλασσες και τα βουνά; Τι μας νοιάζει αν διαδοχικά οι τσάροι, ο Στάλιν και ο Πούτιν είχαν να αντιμετωπίσουν ακριβώς τις ίδιες προκλήσεις πάνω στον παγκόσμιο χάρτη; Τι μας νοιάζει αν η Κίνα θέλει να εξελιχθεί σε παγκόσμια ναυτική δύναμη; Και, ειλικρινά, έχει καμία σχέση με όσα συμβαίνουν σήμερα το πώς χωρίστηκαν τα κράτη στη Μέση Ανατολή όταν κατέρρευσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία; Η απάντηση είναι ΝΑΙ.


Οι Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας έχουν γίνει best seller σε πάρα πολλές χώρες, γεγονός που μαρτυρά πόσο πολύ το έχουν αγκαλιάσει οι μη ειδικοί αναγνώστες. Αποδεικνύει ότι η Γεωγραφία διαμορφώνει όχι μόνο την Ιστορία, αλλά και το πεπρωμένο ενός έθνους. Και δίνει πολύτιμα μαθήματα και για την επικίνδυνη θέση της Ελλάδας στον χάρτη.

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο σοβαρός κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε ως χώρα από την Ανατολή δεν είναι τυχαίος, ούτε οφείλεται στις ευκαιριακές ορέξεις ενός ηγέτη. Υπάρχει προϊστορία και υπάρχει και μέλλον που οραματίζεται η άλλη πλευρά. Και οι δικές μας κινήσεις στη σκακιέρα επηρεάζουν και επηρεάζονται από τις κινήσεις όλων των υπόλοιπων παιχτών στην περιοχή.


Υψώνοντας Τείχη

Ο εθνικισμός και η πολιτική των ταυτοτήτων βρίσκονται και πάλι σε άνοδο. Φράχτες χιλιάδων χιλιομέτρων έχουν υψωθεί την τελευταία δεκαετία σε όλον τον κόσμο.

Το τείχος του Τραμπ καταδεικνύει τόσο το διχασμένο παρελθόν της Αμερικής όσο και το αβέβαιο μέλλον της. Το Σινικό Τείχος στην Κίνα διαχωρίζει «εμάς» από «εκείνους» και αντικατοπτρίζει την ανάγκη του Κόμματος να περιορίσει τις «κακές» επιρροές του καπιταλισμού. Στην ευρωπαϊκή γειτονιά μας, ο εκρηκτικός συνδυασμός πολιτικής και μετανάστευσης απειλεί την ίδια την έννοια της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η κατανόηση αυτών που μας χωρίζουν είναι ουσιαστικής σημασίας για να αντιληφθούμε τι συμβαίνει σήμερα στον κόσμο.


Για μια σημαία

Tι αισθάνεσαι όταν βλέπεις την ελληνική σημαία να κυματίζει; Εδώ και χιλιάδες χρόνια οι σημαίες, τα εμβλήματα, τα φλάμπουρα και τα λάβαρα αντιπροσωπεύουν ελπίδες και όνειρα. Τα υψώνουμε. Τα καίμε. Παρελαύνουμε υπό τα χρώματά τους. Και ακόμα και στον 21ο αιώνα πεθαίνουμε γι’ αυτά.

Αντιπροσωπεύουν την πολιτική των ισχυρών, αλλά και του όχλου. Από την ανανεωμένη αντίληψη περί εθνικισμού στην Κίνα μέχρι την κρίση ταυτότητας στην Ευρώπη και στην Αμερική και την τρομακτική άνοδο του Ισλάμ, ο κόσμος είναι πλέον ένα χαοτικό μέρος που προκαλεί σύγχυση και εύκολα προσφέρει τροφή για θεωρίες συνωμοσίας.

Είναι πραγματικά σημαντικό να καταλάβουμε τους συμβολισμούς –νέους και παλιούς– για τους οποίους αγωνίζονται οι άνθρωποι. Πώς αυτοί επηρεάζουν τη σκέψη μας, άρα διαμορφώνουν την ψυχολογία μας, και μακροσκοπικά διαμορφώνουν την ταυτότητα του έθνους.