Φιλελευθερισµός, σοσιαλδηµοκρατία, σοσιαλισµός: Ένα ελληνικό ''παράδοξο''
Άρθρο γνώμης
Η ανθεκτικότητα των όρων με περισσότερο αριστερό πρόσημο στη συνείδηση της πλειονότητας των πολιτών μπορεί να αποτελέσει το χαλί για μια νεκρανάσταση της Κεντροαριστεράς
Δ∆ύο φαινοµενικά ασύµβατες τάσεις καταγράφονται στο τρίτο µέρος της έρευνας της διαΝΕΟσις και της METRON ANALYSIS, σχετικά µε τις ιδεολογικές ταυτότητες των Ελλήνων εν έτει 2024. Οπως αναφέρει στην ανάλυσή του ο καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής του Πάντειου Πανεπιστηµίου, Γεράσιµος Μοσχονάς, «είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το 2024 το σύνολο των ιδεολογικών προτιµήσεων που εντάσσονται στην ευρεία Κεντροαριστερά/Αριστερά υπερέχει σηµαντικά εκείνων που εντάσσονται στην Κεντροδεξιά/∆εξιά (45,1%, έναντι 39,1% αντιστοίχως). Αυτή η κατανοµή ιδεολογικής επιρροής δεν συνάδει ούτε διαισθητικά ούτε αριθµητικά µε την κυριαρχία των κοµµάτων κεντροδεξιού και δεξιού φάσµατος, όπως αυτή προέκυψε από τις δύο βουλευτικές αναµετρήσεις του 2023.
Το ιδεολογικό κέντρο βάρους της ελληνικής κοινωνίας εξακολουθεί να κλίνει προς την ευρύτερη Κεντροαριστερά/Αριστερά, περίπου ένα έτος µετά το εξόχως αρνητικό εκλογικό αποτέλεσµα γι’ αυτή την τελευταία». Στην ίδια έρευνα καταγράφεται πως οι προτιµήσεις των ερωτηθέντων για τους ιδεολογικούς χαρακτηρισµούς που τους ταιριάζουν περισσότερο, η έννοια «σοσιαλδηµοκρατία» συγκεντρώνει το 20,5% των προτιµήσεων, παίρνοντας κεφάλι από τον «φιλελευθερισµό» (19,3%), ενώ στην τρίτη θέση, αρκετά χαµηλά, βρίσκεται ο όρος «σοσιαλισµός» µε 13,8%. Οι άλλοι, πιο ακραίοι -πλην της οικολογίας- όροι, στις προτιµήσεις για τους πολιτικούς χαρακτηρισµούς βρίσκονται χαµηλά: ο «νεοφιλελευθερισµός» (8,7%), η «οικολογία» (6,7%), ο «συντηρητισµός» (6,2%), ο «εθνικισµός» (4,9%) και ο «κοµµουνισµός» (4,1%).
Με βάση αυτήν την εικόνα, το παράδοξο είναι πως η Ν.∆. εµφανίζει όχι µόνο διευρυµένη επιρροή, αλλά πέρσι κέρδισε καθαρά µια διπλή εκλογική αναµέτρηση, την ώρα που τα κόµµατα της Κεντροαριστεράς έχαναν ποσοστά και δυναµική, καθηλωµένα σε δραµατικά χαµηλές επιδόσεις. Πώς γίνεται αυτό; ∆ύο είναι οι απαντήσεις και πολλές οι προβλέψεις για το µέλλον.
∆ιαπίστωση πρώτη: Στην ίδια έρευνα γίνεται µια άλλη προσέγγιση των ιδεολογικών και πολιτικών προτιµήσεων των πολιτών, µε βάση την πολιτική αυτοτοποθέτηση των ερωτώµενων στον άξονα ∆εξιά-Αριστερά. Σε αυτήν τη µέτρηση η Αριστερά συνολικά βρίσκεται στο 31,4% φέτος, έναντι 29,7% το 2016. Οµως το αθροιστικό ποσοστό της ∆εξιάς είναι 32,3% το 2024, έναντι 25,7% το 2016. Αρα, στη µέτρηση του πολιτικού φάσµατος η ∆εξιά προηγείται της Αριστεράς. Κι αυτό γιατί έχει βελτιώσει σηµαντικά την επιρροή της στην κατεύθυνση προς το Κέντρο. «Ιδεολογική µετατόπιση έχει συνεπώς υπάρξει. Η δε µέτρηση µε κριτήριο την πολιτική-ιδεολογική αυτοτοποθέτηση είναι περισσότερο συµβατή µε τις εκλογικές τάσεις της περιόδου», σηµειώνει ο κ. Μοσχονάς.
∆ιαπίστωση δεύτερη: Επεκτείνοντας τον συλλογισµό για το εύρος της επιρροής της ∆εξιάς, που προαναφέραµε, η έρευνα αναδεικνύει τον πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα του εκλογικού σώµατος της Ν.∆., µιλώντας για τις επιλογές ταυτότητας των εκλογέων, αλλά και παίρνοντας υπόψη τις προτιµήσεις τους. Ετσι, στους ψηφοφόρους της ταιριάζουν περισσότερο οι ιδεολογικοί χαρακτηρισµοί «φιλελευθερισµός» (38,4%), «νεοφιλελευθερισµός» (17,3%) και «σοσιαλδηµοκρατία» (15,6%), ενώ η επιλογή του «συντηρητισµού» (10,6%), παρότι υψηλότερη από τον εθνικό µέσο όρο, κρίνεται περιορισµένη. Ο «εθνικισµός» κινείται σε χαµηλά ποσοστά (3,4%). Αλλά αυτό που ξεχωρίζει σε ό,τι αφορά την πολυσυλλεκτικότητα είναι η έλξη που ασκούν στο εκλογικό της σώµα ιδεολογικές «ταυτότητες» µε περισσότερο αριστερό πρόσηµο («σοσιαλδηµοκρατία»: 15,6%, «οικολογία»: 4%, «σοσιαλισµός» 3% - αθροιστικά ένα όχι ευκαταφρόνητο και εξαιρετικά κρίσιµο 22,6%). Με βάση αυτά τα στοιχεία, επιβεβαιώνεται ότι η Ν.∆. συντηρεί το πιο διαφοροποιηµένο και πολυσυλλεκτικό προφίλ από κάθε άλλο πολιτικό σχηµατισµό στο σηµερινό πολιτικό φάσµα.
Βέβαια, όπως είδαµε και στην περίπτωση του γάµου των οµόφυλων ζευγαριών, οι εσωτερικές πολυσυλλεκτικές ισορροπίες εντός της Ν.∆. µπορούν έντονα να διαταραχθούν και να υπογραµµίσουν ότι τίποτα δεν είναι στάσιµο και δεδοµένο. Αλλα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι µόλις ένα χρόνο µετά τη νίκη της Ν.∆. στις εκλογές, το άνοιγµα προς το Κέντρο γίνεται ολοένα και δυσκολότερο. Αίφνης, στην ίδια µέτρηση, η κοινή γνώµη «ψηφίζει» µεγαλύτερη παρέµβαση του κράτους στην οικονοµία -πλήρης ανατροπή σε σχέση µε το 2016-, εµφανίζει έντονο προβληµατισµό για τις αποκρατικοποιήσεις (43% οι θετικές γνώµες σήµερα, έναντι 57% την περίοδο 2026-19), ακόµα και για τον συνδικαλισµό (46,1% θετικές γνώµες σήµερα, έναντι 40,5% το 2022). Είναι αυτά τα στοιχεία που ενισχύουν τις θετικές κρίσεις για τον χαρακτηρισµό «σοσιαλδηµοκρατία» έστω και οριακά έναντι του «φιλελευθερισµού».
Ορισµένοι υποστηρίζουν πως αυτή η αριστερόστροφη τάση χαρακτήριζε την εποχή της Μεταπολίτευσης και εκδηλώθηκε ιδιαίτερα στην περίοδο της βαθιάς δεκαετούς κρίσης. Και ότι η υπεροχή της Ν.∆. από το 2019 ήταν ένας συνδυασµός µετατόπισης του πολιτικού κέντρου βάρους, που καρπώθηκε το κυβερνών κόµµα, ενισχύοντας τα ανοίγµατα προς το Κέντρο. Παράλληλα, όµως, δεν περνά απαρατήρητο ότι η ανθεκτικότητα των όρων «σοσιαλδηµοκρατία», αλλά και «σοσιαλισµός» στη συνείδηση της πλειονότητας των πολιτών µπορεί να αποτελέσει το χαλί για µια νεκρανάσταση της Κεντροαριστεράς, που πάντως αυτή την περίοδο δεν διαφαίνεται µε την υπάρχουσα πολιτική τάξη πραγµάτων, τόσο σε ό,τι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και το ΠΑΣΟΚ. Για να αλλάξει το τοπίο ή η Ν.∆. θα πρέπει να αυτοκτονήσει, απεµπολώντας τα ανοίγµατά της προς το Κέντρο, ή θα πρέπει να υπάρξουν ώριµες πολιτικές προϋποθέσεις για µια νέα πολιτική έκφραση µιας τάσης, η οποία επιµένει... σοσιαλδηµοκρατικά. Ή και τα δύο...
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή της Κυριακής
Το ιδεολογικό κέντρο βάρους της ελληνικής κοινωνίας εξακολουθεί να κλίνει προς την ευρύτερη Κεντροαριστερά/Αριστερά, περίπου ένα έτος µετά το εξόχως αρνητικό εκλογικό αποτέλεσµα γι’ αυτή την τελευταία». Στην ίδια έρευνα καταγράφεται πως οι προτιµήσεις των ερωτηθέντων για τους ιδεολογικούς χαρακτηρισµούς που τους ταιριάζουν περισσότερο, η έννοια «σοσιαλδηµοκρατία» συγκεντρώνει το 20,5% των προτιµήσεων, παίρνοντας κεφάλι από τον «φιλελευθερισµό» (19,3%), ενώ στην τρίτη θέση, αρκετά χαµηλά, βρίσκεται ο όρος «σοσιαλισµός» µε 13,8%. Οι άλλοι, πιο ακραίοι -πλην της οικολογίας- όροι, στις προτιµήσεις για τους πολιτικούς χαρακτηρισµούς βρίσκονται χαµηλά: ο «νεοφιλελευθερισµός» (8,7%), η «οικολογία» (6,7%), ο «συντηρητισµός» (6,2%), ο «εθνικισµός» (4,9%) και ο «κοµµουνισµός» (4,1%).
Με βάση αυτήν την εικόνα, το παράδοξο είναι πως η Ν.∆. εµφανίζει όχι µόνο διευρυµένη επιρροή, αλλά πέρσι κέρδισε καθαρά µια διπλή εκλογική αναµέτρηση, την ώρα που τα κόµµατα της Κεντροαριστεράς έχαναν ποσοστά και δυναµική, καθηλωµένα σε δραµατικά χαµηλές επιδόσεις. Πώς γίνεται αυτό; ∆ύο είναι οι απαντήσεις και πολλές οι προβλέψεις για το µέλλον.
∆ιαπίστωση πρώτη: Στην ίδια έρευνα γίνεται µια άλλη προσέγγιση των ιδεολογικών και πολιτικών προτιµήσεων των πολιτών, µε βάση την πολιτική αυτοτοποθέτηση των ερωτώµενων στον άξονα ∆εξιά-Αριστερά. Σε αυτήν τη µέτρηση η Αριστερά συνολικά βρίσκεται στο 31,4% φέτος, έναντι 29,7% το 2016. Οµως το αθροιστικό ποσοστό της ∆εξιάς είναι 32,3% το 2024, έναντι 25,7% το 2016. Αρα, στη µέτρηση του πολιτικού φάσµατος η ∆εξιά προηγείται της Αριστεράς. Κι αυτό γιατί έχει βελτιώσει σηµαντικά την επιρροή της στην κατεύθυνση προς το Κέντρο. «Ιδεολογική µετατόπιση έχει συνεπώς υπάρξει. Η δε µέτρηση µε κριτήριο την πολιτική-ιδεολογική αυτοτοποθέτηση είναι περισσότερο συµβατή µε τις εκλογικές τάσεις της περιόδου», σηµειώνει ο κ. Μοσχονάς.
∆ιαπίστωση δεύτερη: Επεκτείνοντας τον συλλογισµό για το εύρος της επιρροής της ∆εξιάς, που προαναφέραµε, η έρευνα αναδεικνύει τον πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα του εκλογικού σώµατος της Ν.∆., µιλώντας για τις επιλογές ταυτότητας των εκλογέων, αλλά και παίρνοντας υπόψη τις προτιµήσεις τους. Ετσι, στους ψηφοφόρους της ταιριάζουν περισσότερο οι ιδεολογικοί χαρακτηρισµοί «φιλελευθερισµός» (38,4%), «νεοφιλελευθερισµός» (17,3%) και «σοσιαλδηµοκρατία» (15,6%), ενώ η επιλογή του «συντηρητισµού» (10,6%), παρότι υψηλότερη από τον εθνικό µέσο όρο, κρίνεται περιορισµένη. Ο «εθνικισµός» κινείται σε χαµηλά ποσοστά (3,4%). Αλλά αυτό που ξεχωρίζει σε ό,τι αφορά την πολυσυλλεκτικότητα είναι η έλξη που ασκούν στο εκλογικό της σώµα ιδεολογικές «ταυτότητες» µε περισσότερο αριστερό πρόσηµο («σοσιαλδηµοκρατία»: 15,6%, «οικολογία»: 4%, «σοσιαλισµός» 3% - αθροιστικά ένα όχι ευκαταφρόνητο και εξαιρετικά κρίσιµο 22,6%). Με βάση αυτά τα στοιχεία, επιβεβαιώνεται ότι η Ν.∆. συντηρεί το πιο διαφοροποιηµένο και πολυσυλλεκτικό προφίλ από κάθε άλλο πολιτικό σχηµατισµό στο σηµερινό πολιτικό φάσµα.
Βέβαια, όπως είδαµε και στην περίπτωση του γάµου των οµόφυλων ζευγαριών, οι εσωτερικές πολυσυλλεκτικές ισορροπίες εντός της Ν.∆. µπορούν έντονα να διαταραχθούν και να υπογραµµίσουν ότι τίποτα δεν είναι στάσιµο και δεδοµένο. Αλλα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι µόλις ένα χρόνο µετά τη νίκη της Ν.∆. στις εκλογές, το άνοιγµα προς το Κέντρο γίνεται ολοένα και δυσκολότερο. Αίφνης, στην ίδια µέτρηση, η κοινή γνώµη «ψηφίζει» µεγαλύτερη παρέµβαση του κράτους στην οικονοµία -πλήρης ανατροπή σε σχέση µε το 2016-, εµφανίζει έντονο προβληµατισµό για τις αποκρατικοποιήσεις (43% οι θετικές γνώµες σήµερα, έναντι 57% την περίοδο 2026-19), ακόµα και για τον συνδικαλισµό (46,1% θετικές γνώµες σήµερα, έναντι 40,5% το 2022). Είναι αυτά τα στοιχεία που ενισχύουν τις θετικές κρίσεις για τον χαρακτηρισµό «σοσιαλδηµοκρατία» έστω και οριακά έναντι του «φιλελευθερισµού».
Ορισµένοι υποστηρίζουν πως αυτή η αριστερόστροφη τάση χαρακτήριζε την εποχή της Μεταπολίτευσης και εκδηλώθηκε ιδιαίτερα στην περίοδο της βαθιάς δεκαετούς κρίσης. Και ότι η υπεροχή της Ν.∆. από το 2019 ήταν ένας συνδυασµός µετατόπισης του πολιτικού κέντρου βάρους, που καρπώθηκε το κυβερνών κόµµα, ενισχύοντας τα ανοίγµατα προς το Κέντρο. Παράλληλα, όµως, δεν περνά απαρατήρητο ότι η ανθεκτικότητα των όρων «σοσιαλδηµοκρατία», αλλά και «σοσιαλισµός» στη συνείδηση της πλειονότητας των πολιτών µπορεί να αποτελέσει το χαλί για µια νεκρανάσταση της Κεντροαριστεράς, που πάντως αυτή την περίοδο δεν διαφαίνεται µε την υπάρχουσα πολιτική τάξη πραγµάτων, τόσο σε ό,τι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και το ΠΑΣΟΚ. Για να αλλάξει το τοπίο ή η Ν.∆. θα πρέπει να αυτοκτονήσει, απεµπολώντας τα ανοίγµατά της προς το Κέντρο, ή θα πρέπει να υπάρξουν ώριµες πολιτικές προϋποθέσεις για µια νέα πολιτική έκφραση µιας τάσης, η οποία επιµένει... σοσιαλδηµοκρατικά. Ή και τα δύο...
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή της Κυριακής
