Ο ρόλος «κλειδί» της οργάνωσης National Civic Art Society, η αποτυχία της υπηρεσίας GSA και τα «άσχημα κτίρια» του μπρουταλισμού και του ντεκονστρουκτιβισμού
Αρκεί μία και μόνο ματιά στα κτίρια του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, του Καπιτωλίου αλλά και του Λευκού Οίκου για να διαπιστώσει κανείς τις ξεκάθαρες επιρροές της αρχιτεκτονικής του Παρθενώνα. Αυτά τα εμβληματικά κτίρια, που συμβολίζουν τους τρεις πυλώνες της αμερικανικής κυβέρνησης, την ισορροπία δυνάμεων μέσα σε ένα από τα ισχυρότερα κράτη του κόσμου, σχεδιάστηκαν σκόπιμα ώστε να θυμίζουν Ελλάδα, τη χώρα όπου γεννήθηκε η δημοκρατία. Οι ιδρυτικοί πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζορτζ Ουάσινγκτον και Τόμας Τζέφερσον, ήθελαν τα δημόσια κτίρια της χώρας να ανακλούν τα ιδεώδη της αυτοκυβέρνησης, που ήταν βαθιά ριζωμένα στην ελληνική δημοκρατία και τη ρωμαϊκή δημοκρατικότητα.
Το Δικαστήριο Wilkie D. Ferguson στο Μαϊάμι, που μοιάζει με κρυστάλλινο καράβι, κόστισε 169 εκατ. δολάρια.
Τώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να επαναφέρει αυτόν τον νεοκλασικό ρυθμό σε όλα τα δημόσια κτίρια που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ. Το προσχέδιο του σχετικού προεδρικού διατάγματος, που διέρρευσε στον αμερικανικό Τύπο, έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Κάνοντας τα ομοσπονδιακά κτίρια όμορφα ξανά». Στόχος του είναι να καθιερώσει το νεοκλασικό στυλ, εμπνευσμένο από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, για όλα τα δημόσια κτίρια που θα κατασκευάζονται στο εξής τόσο στην Ουάσινγκτον όσο και στην υπόλοιπη χώρα, αποθαρρύνοντας το μοντέρνο ντιζάιν.
Το κτίριο J. Edgar Hoover έχει χαρακτηριστεί από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ως «ένα από τα πιο άσχημα κτίρια».
BUDGET 50 ΕΚΑΤ. ΔΟΛΑΡΙΑ
Το διάταγμα είναι «παιδί» του National Civic Art Society, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που πιστεύει ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική «έχει δημιουργήσει ένα οικοδομικό περιβάλλον που είναι υποβαθμισμένο και αποκτηνωμένο». Και σκοπός του είναι να ξαναγράψει τους κανόνες που ακολουθούνται για τον σχεδιασμό ομοσπονδιακών κτιρίων (τα οποία στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες, δικαστήρια, έδρες κρατικών οργανισμών κ.λπ.), καθώς και για την υλοποίηση όλων των κατασκευαστικών projects που πραγματοποιούνται μέσω της υπηρεσίας General Services Administration και έχουν προϋπολογισμό άνω των 50 εκατ. δολαρίων. Στην πράξη, οι νέοι κανόνες θα ισχύουν για τον σχεδιασμό όλων των νέων κτιρίων, καθώς και για τις εργασίες ανακαίνισης ή επέκτασης όλων των υφιστάμενων κτιρίων.
Το Ομοσπονδιακό Κτίριο του Σαν Φρανσίσκο είναι ένας πύργος 18 ορόφων, καλυμμένος με έναν μανδύα διάτρητου χάλυβα.
Για να αντιληφθεί κανείς τη σημαντική επίδραση που θα έχουν οι προτεινόμενες αλλαγές στην εικόνα της Ουάσινγκτον, καθώς και άλλων αμερικανικών πόλεων, αρκεί να αναλογιστεί ότι η υπηρεσία GSA είναι υπεύθυνη για τους χώρους όπου εργάζονται 1,1 εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι στις ΗΠΑ, καθώς διαχειρίζεται ένα χαρτοφυλάκιο από ιδιόκτητα και μισθωμένα κτίρια συνολικής επιφάνειας 113 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων. Με περίπου 1.600 κτίρια στην ιδιοκτησία της, η υπηρεσία αυτή θεωρείται ο σημαντικότερος «χορηγός» της αρχιτεκτονικής στις ΗΠΑ.
Το Καπιτώλιο των ΗΠΑ (πάνω), έδρα του αμερικανικού Κογκρέσου, του νομοθετικού σώματος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, με τους κίονες και το αέτωμά του, παρουσιάζει σαφείς επιρροές από την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική.
Η ΑΝΑΦΟΡΑ
Όμως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο προσχέδιο του προεδρικού διατάγματος, το Πρόγραμμα Σχεδιαστικής Αριστείας της GSA έχει αποτύχει να ενσωματώσει «τις εθνικές αξίες των ΗΠΑ στα ομοσπονδιακά κτίρια», τα οποία τις περισσότερες φορές «είναι επηρεασμένα από τον μπρουταλισμό και τον ντεκονστρουκτιβισμό». Μάλιστα, το προσχέδιο του διατάγματος κάνει ειδική αναφορά στο Ομοσπονδιακό Κτίριο του Σαν Φρανσίσκο (ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο του αρχιτεκτονικού γραφείου Morphosis, όπου κυριαρχούν το τσιμέντο και το μέταλλο), το δικαστήριο του Όστιν στο Τέξας (ένα δείγμα του μοντερνισμού, που συχνά παρομοιάζεται με τον κύβο του Ρούμπικ και κόστισε 123 εκατ. δολάρια), καθώς και το δικαστήριο Wilkie D. Ferguson Jr. U.S. Courthouse στο Μαϊάμι (που κόστισε 169 εκατ. δολάρια και, σύμφωνα με κάποιους, μοιάζει με «κρυστάλλινο καράβι που οργώνει τα κύματα»). Τα κτίρια αυτά, που σε κάποιες περιπτώσεις δίχασαν την τοπική κοινωνία με τον σχεδιασμό τους, έχουν «μικρό αισθητικό ενδιαφέρον», σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα.
Το κτίριο του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ (δεξιά) θεωρείται αριστούργημα και αναγνωρίστηκε ως Εθνικό Ιστορικό Μνημείο το 1987. Ο αρχιτέκτονας Γκας Γκίλμπερτ στήριξε το σχέδιό του στον Παρθενώνα.
Εξάλλου, είναι γνωστό ότι ο Αμερικανός πρόεδρος -που μετρά μισό αιώνα επαγγελματικής ενασχόλησης με το real estate- δεν είναι θαυμαστής του μπρουταλισμού στην αρχιτεκτονική. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει χαρακτηρίσει τα κεντρικά γραφεία του FBI στην Pennsylvania Avenue (που έχουν πάρει το όνομά τους από τον πρώτο διευθυντή της υπηρεσίας, Τζ. Εντγκαρ Χούβερ) «ένα από τα πιο άσχημα κτίρια στην πόλη». Μάλιστα, δημοσιεύματα του 2018 ήθελαν τον Αμερικανό πρόεδρο να επιδιώκει την κατεδάφιση του κτιρίου, γιατί, σύμφωνα με κάποιες κακοπροαίρετες ερμηνείες πολιτικών του αντιπάλων, υποβαθμίζει τη θέα του Trump International Hotel D.C. που βρίσκεται εκεί κοντά.
ΜΕΤΑ ΤΟ 1962
Στο ίδιο μήκος κύματος, το προσχέδιο του προεδρικού διατάγματος χαρακτηρίζει τα ομοσπονδιακά κτίρια που χτίστηκαν στις ΗΠΑ μετά το 1962 «ασήμαντα, ανέμπνευστα, ακόμα και απλώς άσχημα», επικαλούμενο μάλιστα δημοσκοπήσεις.
Όπως φαίνεται, στόχος του διατάγματος είναι να ξαναγράψει τις Βασικές Αρχές για την Ομοσπονδιακή Αρχιτεκτονική που είχε εισαγάγει ο γερουσιαστής της Νέας Υόρκης Ντάνιελ Πάτρικ Μόινιχαν το 1962, γράφοντας τότε ότι ο σχεδιασμός των δημόσιων κτιρίων «πρέπει να παρέχει μία οπτική μαρτυρία της αξιοπρέπειας, της πρωτοβουλίας, του σθένους και της σταθερότητας της αμερικανικής κυβέρνησης». Οι βασικές αρχές του Μόινιχαν αποθάρρυναν την προώθηση ενός επίσημου αρχιτεκτονικού στυλ, με το επιχείρημα ότι «ο σχεδιασμός πρέπει να ρέει από τους αρχιτέκτονες προς το κράτος. Όχι το αντίθετο».
Το προσχέδιο του προεδρικού διατάγματος στοχεύει μεν να αναδείξει την αξιοπρέπεια, την πρωτοβουλία, το σθένος και τη σταθερότητα της αμερικανικής κυβέρνησης, όμως δηλώνει ότι ο μπρουταλισμός και ο ντεκονστρουκτιβισμός «δεν πετυχαίνουν να ικανοποιήσουν αυτές τις απαιτήσεις και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται». Αντίθετα, «το κλασικό και παραδοσιακό αρχιτεκτονικό στυλ έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να εμπνεύσουν αυτόν τον σεβασμό στο σύστημα αυτοκυβέρνησής μας. Η χρήση τους θα πρέπει να ενθαρρύνεται», γράφει.
«Για υπερβολικά πολύ καιρό, οι αρχιτεκτονικές ελίτ και οι γραφειοκράτες περιγελούσαν την ιδέα της ομορφιάς, αγνοώντας κατάφωρα την κοινή γνώμη στα θέματα του στυλ και ξοδεύοντας αθόρυβα τα χρήματα των φορολογουμένων για να κατασκευάσουν άσχημα, ακριβά και μη αποδοτικά κτίρια», δήλωσε στους «New York Times» η Μάριον Σμιθ, πρόεδρος του National Civic Art Society. «Αυτό το προεδρικό διάταγμα δίνει φωνή στο 99% του κόσμου - τους απλούς Αμερικανούς, στους οποίους δεν αρέσουν αυτά που χτίζει η κυβέρνησή μας», πρόσθεσε.
Στόχος των συντακτών του διατάγματος είναι αυτό να καταλήξει στο γραφείο του Αμερικανού προέδρου προς υπογραφή κάποια στιγμή μέσα στον επόμενο μήνα. Εφόσον περάσει, το διάταγμα θα αποθαρρύνει κάποιες μορφές σύγχρονης αρχιτεκτονικής, προς όφελος του πιο κλασικού σχεδιασμού. Ωστόσο, η δημοσίευση του προσχεδίου έχει προκαλέσει αντιδράσεις από αρχιτέκτονες και αντιπάλους της κυβέρνησης Τραμπ, οι οποίοι θεωρούν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν θα πρέπει να αποφασίζει για το αρχιτεκτονικό στυλ των ομοσπονδιακών κτιρίων.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» στις 15/2
