Κοινή πρακτική, στα όρια της παράδοσης, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν πριν από τη δικτατορία η τάση αμφισβήτησης των αρχηγών της εκάστοτε παράταξης. Πλην του ΚΚΕ.

Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ένα κόμμα του οποίου ο αρχηγός ήταν αδιαμφισβήτητος, διότι αποτελούσε και τον ιδρυτή του, ήταν η Νέα Δημοκρατία. Και ο αρχηγός ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αν και ακόμα και σε βάρος αυτού είχε συγκροτηθεί μια κίνηση, όχι αμφισβήτησης του ίδιου, αλλά συγκεκριμένης πολιτικής του. Ηταν η περίφημη για την εποχή Κίνηση της Βόλβης, στην οποία θα αναφερθούμε πιο κάτω.

Σήμερα, που περισσότερο από κάθε άλλη φορά η Ν.Δ. είναι συμπαγής και ο αρχηγός αδιαμφισβήτητος, καθώς οι κατά καιρούς αιχμές της Ολγας Κεφαλογιάννη ή οι σπάνιες παρεμβάσεις των δύο Νεοδημοκρατών πρώην πρωθυπουργών, με δικές τους θέσεις, δεν μπορούν να κλονίσουν τη θέση Μητσοτάκη, έχουν ενδιαφέρον, για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, οι ιστορικές δελφινομαχίες στο κόμμα.

Διεκδικητές

Οι διεκδικητικές αναταράξεις στη Νέα Δημοκρατία άρχισαν όταν μεταπήδησε στην Προεδρία της Δημοκρατίας ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Γιώργος Ράλλης. Η προηγούμενη περίοδος της πρωθυπουργικής θητείας του ιδρυτή εσωκομματικά ήταν ανέφελη, για ευνόητους λόγους. Πλην της προαναφερθείσας Κίνησης της Βόλβης, που θα μπορούσε και να χαρακτηριστεί ως εκδήλωση μιας παιδικής πολιτικής ασθένειας, του τύπου «τα παιδία παίζει». Κι αυτό διότι πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι συμμετέχοντες τότε ήταν, κατά τα άλλα, φανατικοί «καραμανλικοί» και πολιτικά τέκνα του ιδρυτή.



Νέα ιδεολογία

Η κίνηση αυτή εκδηλώθηκε το 1977, μετά το πρώτο Συνέδριο του κόμματος στη Χαλκιδική, στο οποίο ο Κ. Καραμανλής εξήγγειλε την ιδεολογία του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού». Στη Βόλβη συμμετείχαν κομματικά στελέχη όπως ο Γιώργος Σούρλας, ο Αγγελος Μοσχονάς, ο Γιώργος Βλάχος, ο νεολαίος τότε Βαγγέλης Μεϊμαράκης, ο Κώστας Βουδούρης, ο Λουκάς Κατσαρός κ.ά. Δεδομένου ότι δεν επρόκειτο περί ευθείας αμφισβήτησης του αρχηγού-ιδρυτού, ο Κ. Καραμανλής περισσότερο μειδίασε ειρωνικά παρά εκνευρίστηκε. Η κίνηση θα είχε περάσει στην Ιστορία και κανείς δεν θα τη θυμόταν, ακόμα και από τους παλιούς, αν δεν γυριζόταν και… ταινία από τον Σταύρο Τσιώλη, με τίτλο «Ας περιμένουν οι γυναίκες»!

Αμφισβητήσεις

Με την αντικατάσταση στην πρωθυπουργία και την αρχηγία του κόμματος του Κωνσταντίνου Καραμανλή από τον Γιώργο Ράλλη, άρχισαν και οι ευθείες αμφισβητήσεις αρχηγών. Αμφισβητήσεις που προέρχονταν βεβαίως από κορυφαίες προσωπικότητες της πολιτικής, που σπανίζουν σήμερα. Πρώτος την αμφισβήτηση την έζησε ο Γιώργος Ράλλης από τον Ευάγγελο Αβέρωφ, που είχε και αυτός διεκδικήσει την αρχηγία της Ν.Δ., αλλά έχασε, όπως θα λέγαμε, «στα σημεία».



Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 1981, σχεδόν παραμονές των εκλογών που επρόκειτο να κερδίσει ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Αβέρωφ έστειλε στον Ράλλη απόρρητη έκθεση για την κατάσταση της οικονομίας, την οποία όμως είχε κοινοποιήσει και σε άλλα κυβερνητικά στελέχη, διαψεύδοντας τα οικονομικά στοιχεία που παρουσίαζε η κυβέρνηση Ράλλη! Δημοσιεύτηκε μάλιστα σε συνέχειες η έκθεση εκείνη σε εφημερίδα της Βορείου Ελλάδος και αποτέλεσε ένα σφοδρό χτύπημα για τη νεοδημοκρατική κυβέρνηση.

Παραίτηση

Η Νέα Δημοκρατία έχασε τις εκλογές του 1981, και μάλιστα με μεγάλη διαφορά ποσοστών, και ο Ράλλης αποφάσισε να παραιτηθεί. Τη θέση στην αρχηγία κατέλαβε ο Ευάγγελος Αβέρωφ. Αντίπαλος του Αβέρωφ, χωρίς όμως να τον υπονομεύσει, ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Τον οποίο μάλιστα προτίμησε ο Αβέρωφ -όταν παραιτήθηκε από την αρχηγία για λόγους υγείας- με τη μάλλον απλοϊκή, αλλά ανταποκρινόμενη στην πραγματικότητα λογική: «Ποιανού η εκλογή θα εκνευρίσει περισσότερο τον Καραμανλή; Του Μητσοτάκη. Ε, αυτόν προτείνω να με αντικαταστήσει…». Συνυποψήφιος του Μητσοτάκη ήταν ο Κωστής Στεφανόπουλος, αλλά εξελέγη ο «Ψηλός».



Ο οποίος στο Συνέδριο του κόμματος τον Φεβρουάριο του 1986 αντικατέστησε τη σκληρή δεξιά πολιτική που ακολουθούσε ο Αβέρωφ και αποδείχτηκε ατελέσφορη με το άνοιγμα προς τον φιλελευθερισμό, «παντρεύοντας» κατά δήλωσή του, την ΕΡΕ -προπομπό της Ν.Δ.- με την Ενωση Κέντρου, από την οποία άλλωστε προερχόταν. Σημειωτέον ότι ο έτερος υποψήφιος, που ήταν σφόδρα αντίθετος με τον Μητσοτάκη, αλλά ως έντιμος πολιτικός δεν τον υπονόμευσε, ο Κωστής Στεφανόπουλος, πριν από το Συνέδριο που είχε διοργανώσει ο νέος αρχηγός αποφάσισε να διασπάσει το κόμμα. Ιδρυσε τη ΔΗ.ΑΝΑ., παίρνοντας μαζί του και 10 βουλευτές, αλλά και κάποια κομματικά στελέχη.

Σύγκρουση

Ο Κ. Μητσοτάκης έγινε αρχηγός σε μια κρίσιμη πολιτικά περίοδο, στην οποία αναδεικνύονται τα σκάνδαλα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, από τα οποία άλλωστε προήλθε και η τελική πτώση του, παρά το εκλογικό σύστημα που δυσχέραινε τη Ν.Δ. στο να αναδειχθεί στην εξουσία. Κατά το διάστημα της πρωθυπουργίας του, ο Κ. Μητσοτάκης αμφισβητείτο συνεχώς από τον Μιλτιάδη Εβερτ, μετέπειτα αρχηγό της Ν.Δ., που, όντας σκληρός δεξιός, δεν συμμεριζόταν την κεντρώα πολιτική του νέου αρχηγού. Αλλωστε, ο ίδιος είχε ομολογήσει σε τηλεοπτική εκπομπή ότι, όταν έγινε τελικώς αρχηγός της Ν.Δ., είχε σκεφτεί να… διαγράψει τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη! Την αμφισβήτηση Μητσοτάκη ο Μ. Εβερτ την όξυνε με αφορμή την ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ. Συμμάχους εναντίον του αρχηγού ο Εβερτ είχε τον Αθανάσιο Κανελλόπουλο και τον Σταύρο Δήμα. Και οι τρεις παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη και άρχισαν μια εσωκομματική αντιπολίτευση, ως μια άτυπη «τρόικα», όπως είχαν χαρακτηριστεί από τον Τύπο της εποχής οι τρεις πρώην υπουργοί.



Ένα χτύπημα άμεσης υπονόμευσης του Μητσοτάκη από τον Εβερτ ήταν η συμπόρευσή του με τους βουλευτές της αντιπολίτευσης στην καταψήφιση του νομοσχεδίου της ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ! Τον Εβερτ σιγοντάρισαν στην επίθεσή του κατά του αρχηγού της Ν.Δ. και δύο βουλευτές, ο Νίκος Κλείτος και ο Δημήτρης Σταμάτης, με επιστολή, στην οποία κατήγγελλαν αντισυνταγματικές μεθοδεύσεις.

Χαστούκι

Μετά την αποπομπή Σαμαρά από το υπουργείο των Εξωτερικών για την υπόθεση του Μακεδονικού και την ανεξαρτητοποίηση δύο βουλευτών που πρόσκεινταν στον αποπεμφθέντα πρώην υπουργό, ο Κ. Μητσοτάκης προσέφυγε σε πρόωρες εκλογές τον Οκτώβριο του 1993. Η Ν.Δ. τις έχασε από το ΠΑΣΟΚ και ο Κ. Μητσοτάκης δρομολόγησε τις διαδικασίες για τη διαδοχή του στην αρχηγία. Εκλέχθηκε ο Εβερτ, ο αποκαλούμενος και «Μπουλντόζας», έχοντας επικρατήσει του άλλου συνυποψηφίου, του Γιάννη Βαρβιτσιώτη.

Η εσωκομματική αντιπολίτευση του Μ. Εβερτ είχε ευοδωθεί. Ακολουθώντας σκληρή δεξιά πολιτική, δεν κατόρθωσε να πείσει. Κανείς ουσιαστικώς δεν τον είχε αμφισβητήσει ως αρχηγό, όπως ο ίδιος είχε κάνει με μεθοδικότητα σε βάρος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.

Μετά την εκλογική ήττα της Ν.Δ. το 1996, παραιτήθηκε, ανακάλεσε όμως την απόφασή του να μην είναι και πάλι υποψήφιος, υπερείχε στις εκλογικές διαδικασίες της κοινοβουλευτικής ομάδας του Γιώργου Σουφλιά, αλλά οι ρωγμές στη Ν.Δ. ήταν μεγάλες. Επιπλέον, ο πόλεμος που του έκαναν με τη σειρά τους και οι «μητσοτακικοί», σε ανταπόδοση των όσων αυτός είχε διαπράξει σε βάρος του «Ψηλού», ήταν μεγάλος και δεν άφηνε περιθώρια νέας επικράτησής του.



Κι έτσι σε έκτακτο Συνέδριο του 1997 και με πρωτοβουλίες του Γιάννη Βαρβιτσιώτη και του Γιάννη Κεφαλογιάννη προωθήθηκε η υποψηφιότητα του Κώστα Καραμανλή, ο οποίος και εκλέχθηκε στην ηγεσία του κόμματος! Είχε κατορθώσει να νικήσει τρεις κορυφαίους του κόμματος: Εβερτ, Σουφλιά και Πολύδωρα. Μάλιστα, είναι γνωστό το περιστατικό με το χαστούκι που έδωσε στον μετέπειτα πρόεδρο της Βουλής, Δημήτρη Σιούφα, ο Μ. Εβερτ, όταν διαπίστωσε ότι στις εσωκομματικές εκλογές είχε τελικώς ταχθεί υπέρ του Κώστα Καραμανλή!

Διαγραφές από Καραμανλή

Ο Κ. Καραμανλής λόγω και του ονόματος, που τον ταύτιζε με τον ιδρυτή του κόμματος, δεν είχε σοβαρή εσωκομματική αντιπολίτευση, πολύ δε περισσότερο δεν τον αμφισβητούσε κανείς. Κάποιες αντιθέσεις στην πολιτική του που είχαν διατυπώσει Σουφλιάς, Μάνος και Ανδριανόπουλος είχαν οδηγήσει τον Καραμανλή σε μια δυναμική αντιμετώπιση: τους είχε διαγράψει. Οπως και τον Πέτρο Τατούλη και τον Ν. Κάκκαλο. Τον Γιώργο Σουφλιά βεβαίως τον επανέφερε στη Ν.Δ. με την περίφημη φράση: «Γιώργο, καλώς ήλθες στο σπίτι σου»…



Τον Κώστα Καραμανλή, όπως προαναφέρθηκε, δεν τον είχε αμφισβητήσει κανείς ως αρχηγό. Μετά την εκλογική του ήττα από τον Γιώργο Παπανδρέου, κίνησε και αυτός τις διαδικασίες για την εκλογή νέου αρχηγού του κόμματος. Εκλέχθηκε ο Αντώνης Σαμαράς, τον οποίο είχε επαναφέρει στη Ν.Δ. ως ευρωβουλευτή ο Κώστας Καραμανλής.

Είχε συνυποψήφια την Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία είχε επανέλθει και αυτή στο κόμμα μετά τη διαγραφή της, επειδή είχε ψηφίσει το νομοσχέδιο της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου για τον μηχανισμό στήριξης της ελληνικής οικονομίας από το ΔΝΤ και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Το 2012, ο Αντώνης Σαμαράς μετά τις εκλογές που διενεργήθηκαν έγινε πρωθυπουργός τρικομματικής κυβέρνησης, με το ΠΑΣΟΚ του Ευάγγελου Βενιζέλου και τη ΔΗΜ.ΑΡ. του Φώτη Κουβέλη.



Οι συνθήκες της εποχής και ο φόβος για το ενδεχόμενο να έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία και ο Αλέξης Τσίπρας δεν ευνοούσαν εσωκομματικές αμφισβητήσεις του Αντ. Σαμαρά, παρά το γεγονός ότι πολλοί τού καταλογίζουν τα όσα συνέβησαν στο παρελθόν, επί πρωθυπουργίας Μητσοτάκη. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ σήμανε και την επανάληψη των γνωστών διαδικασιών εκλογής στην ηγεσία της Ν.Δ. Διαδικασιών από τις οποίες εκλέχθηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Το σήμερα

Το ερώτημα που κυριαρχεί σήμερα στα πολιτικά παρασκήνια είναι αν απέναντι στον Κυρ. Μητσοτάκη βρίσκονται οι πρώην πρωθυπουργοί και αρχηγοί της Ν.Δ. Ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς.

Ίσως είναι άνευ ουσίας ο προβληματισμός αυτός. Πρώτον, διότι είναι παραδοσιακή η πολυφωνία σε ένα κόμμα αυθεντικά δημοκρατικό. Και οι δύο διατυπώνουν πάγιες θέσεις τους, ιδίως στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής. Δεύτερον, διότι η πολιτική τους εμπειρία δεν τους επιτρέπει να υπονομεύσουν -αν είχαν τέτοια πρόθεση- έναν αρχηγό που έχει πλειοψηφική αποδοχή στην κοινή γνώμη έναντι των πολιτικών του αντιπάλων. Ετσι, το μόνο ερώτημα που ευσταθεί είναι αν θα συμμετάσχουν με το κύρος της προηγούμενης πρωθυπουργικής τους θητείας στις επόμενες εκλογές.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 26 Νοεμβρίου 2022.