Στην εποχή της αδιάκοπης ροής πληροφοριών και της συνεχούς συνδεσιµότητας έχει αναδυθεί ένας νέος όρος που περιγράφει µια όλο και πιο κοινή ψηφιακή συνήθεια: το doomscrolling.

Πρόκειται για τη συνεχή και συχνά ανεξέλεγκτη αναζήτηση αρνητικών ειδήσεων στο ∆ιαδίκτυο - ακόµα και όταν αυτές µας προκαλούν άγχος, λύπη ή φόβο. Επιστήµονες εξηγούν πως αυτή η συνήθεια µπορεί να µας παγιδεύσει σε έναν φαύλο κύκλο: όσο περισσότερο εκτιθέµεθα σε αρνητικές ειδήσεις, τόσο εντείνονται το στρες και η θλίψη µας, γεγονός που µας ωθεί να αναζητούµε ακόµα περισσότερες τέτοιες ειδήσεις, ενισχύοντας έτσι τον κύκλο της κακής ψυχικής υγείας.


Ψηφιακή παγίδα

Πόσες φορές την ηµέρα πιάνετε τον εαυτό σας να ανοίγει ασυναίσθητα το κινητό, µόνο και µόνο για να βυθιστεί σε έναν ατέρµονο καταιγισµό αρνητικών ειδήσεων, δραµατικών τίτλων και παραπλανητικών -συχνά µακάβριων- άρθρων που εστιάζουν στον φόβο και την ανησυχία; Ο όρος «doomscrolling» συνδυάζει τις λέξεις doom (καταστροφή) και scrolling (κύλιση) και περιγράφει τη συµπεριφορά κατά την οποία ο χρήστης περιηγείται σε ειδήσεις και περιεχόµενο µε αρνητικό, συχνά τροµακτικό ή καταθλιπτικό χαρακτήρα, ακόµα κι όταν αυτό τον επιβαρύνει ψυχολογικά. Είναι µια διαδικτυακή συνήθεια που µοιάζει ακίνδυνη, αλλά στην πραγµατικότητα µπορεί να οδηγήσει σε συνεχές άγχος και ψυχολογική εξάντληση.


"Παρηγοριά" στην πανδημία

Η εξάπλωση του φαινοµένου συνδέεται άρρηκτα µε την πανδηµία COVID-19. Στις αρχές του 2020, όταν ο κόσµος βρισκόταν σε κατάσταση γενικευµένης αβεβαιότητας, φόβου και εγκλεισµού, οι περισσότεροι στράφηκαν στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα ειδησεογραφικά sites για να ενηµερωθούν ή να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τι συµβαίνει. Το κινητό και ο υπολογιστής έγιναν παράθυρο προς έναν µεταβαλλόµενο, ανησυχητικό κόσµο. Καθώς οι µέρες της καραντίνας περνούσαν, η ανάγκη για πληροφόρηση µετατράπηκε σε ανάγκη για έλεγχο. Ηταν σχεδόν «παρηγορητικό» να αναζητάς την επόµενη είδηση, ακόµα κι αν ήταν καταστροφική.

Το doomscrolling γρήγορα εξελίχθηκε σε καθηµερινή συνήθεια και, για πολλούς, έγινε µέσο διαχείρισης του άγχους. Μόνο που, αντί να το καταπραΰνει, το ενίσχυε. Τα social media ενίσχυσαν αυτή τη συµπεριφορά µέσω των αλγορίθµων τους. Οσο περισσότερο ο χρήστης καταναλώνει περιεχόµενο σχετικό µε απειλές, καταστροφές και κρίσεις, τόσο περισσότερο τέτοιο περιεχόµενο του προβάλλεται. Μια σχέση προσφοράς και ζήτησης που εγκλωβίζει το άτοµο σε έναν κύκλο παραπληροφόρησης και άγχους.


Η μελέτη του UCL

Μια πρόσφατη έρευνα του University College London (UCL) ρίχνει φως στις αιτίες και τις συνέπειες του doomscrolling. Στη µελέτη συµµετείχαν πάνω από 1.000 άτοµα, τα οποία, αφού υποβλήθηκαν σε ψυχοµετρικά τεστ, στη συνέχεια περιηγήθηκαν στο ∆ιαδίκτυο για 30 λεπτά. Οι ερευνητές εξέτασαν το ιστορικό αναζήτησης και διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν ήδη εντοπιστεί µε προβλήµατα ψυχικής ευεξίας ήταν πιο πιθανό να αναζητήσουν και να καταναλώσουν αρνητικό περιεχόµενο, ενώ στη συνέχεια εµφάνισαν ακόµα πιο έντονα σηµάδια κατάθλιψης.

Σε επόµενο στάδιο της µελέτης, οι συµµετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο οµάδες: η πρώτη εκτέθηκε σε θετικό περιεχόµενο, ενώ η δεύτερη σε ειδήσεις doomscrolling. Τα αποτελέσµατα ήταν ξεκάθαρα: όσοι εκτέθηκαν στο αρνητικό περιεχόµενο συνέχισαν να το αναζητούν µε ακόµα µεγαλύτερη ένταση, ενισχύοντας τα συµπτώµατα ψυχικής εξάντλησης.

Η επικεφαλής της µελέτης, καθηγήτρια Tali Sharot, τόνισε πως τα ευρήµατα επιβεβαιώνουν µια ανησυχητική αλήθεια: η κακή ψυχική υγεία και η υπερβολική έκθεση σε αρνητικό ψηφιακό περιεχόµενο λειτουργούν ως αυτοτροφοδοτούµενος µηχανισµός.


Νευρολογικές συνέπειες

Οι επιπτώσεις του doomscrolling δεν περιορίζονται µόνο στην ψυχική διάθεση. Εχουν βαθιές επιδράσεις στο νευρικό σύστηµα, ειδικά όταν αυτή η συνήθεια εκτείνεται σε νυχτερινές ώρες. Η συνεχής έκθεση σε πληροφορίες που προκαλούν άγχος ενεργοποιεί τον εγκέφαλο σε κατάσταση «συναγερµού», εµποδίζοντας τον οργανισµό να χαλαρώσει και να ξεκουραστεί. Ερευνες δείχνουν ότι το 70% των ανθρώπων που χρησιµοποιούν τα social media πριν από τον ύπνο δυσκολεύονται να κοιµηθούν καλά τη νύχτα. Η έλλειψη ξεκούρασης δεν προκαλεί µόνο κόπωση την επόµενη ηµέρα. Μεσοπρόθεσµα, συνδέεται µε δυσκολίες συγκέντρωσης, διαταραχές µνήµης και αυξηµένο κίνδυνο για γνωστικές δυσλειτουργίες, καθώς ο άνθρωπος µεγαλώνει.

Ακόµα, η χρόνια ενεργοποίηση του συµπαθητικού νευρικού συστήµατος -που είναι το µέρος του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος το οποίο ενεργοποιείται σε καταστάσεις άγχους ή κινδύνου και προετοιµάζει το σώµα για αντίδραση «µάχης ή φυγής»- οδηγεί σε αυξηµένα επίπεδα κορτιζόλης, της ορµόνης του στρες. Αυτό επιβαρύνει το ανοσοποιητικό σύστηµα, διαταράσσει τις ορµονικές ισορροπίες και µπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαµπος και ο προµετωπιαίος φλοιός, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη µνήµη και τη λήψη αποφάσεων.


Ανάγκη για αυτορρύθμιση

Το doomscrolling είναι µια παγίδα που χτίζεται µε µικρές, καθηµερινές κινήσεις: ένα κλικ εδώ, ένα άρθρο εκεί. Ωστόσο, οι συνέπειές του µπορεί να είναι σοβαρές τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωµατική υγεία. Η επίγνωση είναι το πρώτο βήµα. Το δεύτερο βήµα είναι η υιοθέτηση σωστών ψηφιακών πρακτικών, όπως ο περιορισµός του χρόνου µπροστά στην οθόνη, η επιλογή έγκυρων πηγών ενηµέρωσης και τα συστηµατικά διαλείµµατα από τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε έναν κόσµο όπου η πληροφορία δεν σταµατά ποτέ, η πραγµατική πρόκληση είναι να ξέρουµε πότε να σταµατήσουµε εµείς.

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά