O αιφνίδιος θάνατος ευθύνεται για το 50% του συνόλου των καρδιακών θανάτων. Παρά την εφαρμογή σύγχρονων θεραπειών που ελαττώνουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο, η συχνότητά του αναμένεται ότι θα μεγαλώσει, καθώς ο επιπολασμός της στεφανιαίας νόσου και της καρδιακής ανεπάρκειας συνεχίζουν να αυξάνονται.

Ποια είναι τα αίτια του αιφνίδιου καρδιολογικού θανάτου;

Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος μπορεί να εμφανισθεί με δύο κυρίως τρόπους: είτε προκαλώντας οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, δηλαδή κυρίως ρήξη των μικρών αθηρωματικών πλακών στα στεφανιαία αγγεία, είτε χωρίς να αφήσει τα ίχνη του, όπως στις περιπτώσεις εκείνες του ηλεκτρικού θανάτου. Στην περίπτωση αυτή, η καρδιά σταματά, καθώς δημιουργούνται θανατηφόρες αρρυθμίες, οι οποίες βραχυκυκλώνουν την ηλεκτρική διέγερση της καρδιάς, δηλαδή το ηλεκτρικό της ρεύμα.

Μπορεί να συμβεί αιφνίδιος θάνατος ακόμη και σε άτομα χωρίς προηγούμενη καρδιακή νόσο;

Το 60% των αιφνίδιων θανάτων συμβαίνει εκτός νοσοκομείου, ενώ οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν φαινομενικά υγιή άτομα, χωρίς προηγούμενο καρδιολογικό ιστορικό. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η συχνότητα αιφνίδιου θανάτου σε φαινομενικά υγιή άτομα είναι πολύ συχνότερη από ό,τι θεωρείτο στο παρελθόν (έως και 8 φορές συχνότερη). Αυτό έχει περιγραφεί ως σύνδρομο αιφνίδιου αρρυθμιολογικού θανάτου, σχετίζεται με γενετική προδιάθεση και θέτει κάποιους από τους συγγενείς των θυμάτων σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Ακολουθούν σε συχνότητα οι ασθενείς με στεφανιαία νόσο ή παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο.

Υπάρχει τρόπος να εντοπίσουμε αυτά τα άτομα;

Ο γονιδιακός έλεγχος είναι απαραίτητος για τον εντοπισμό των ατόμων αυτών. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπισθεί νέοι προγνωστικοί δείκτες κινδύνου αιφνίδιου θανάτου, οι οποίοι ενδέχεται να αυξήσουν την ευαισθησία και την ειδικότητα της εκτίμησής μας.

Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες στον αιφνίδιο καρδιολογικό θάνατο;

Μόνο σε ένα 40% υπάρχουν παράγοντες που θα μπορούσαν να κατατάξουν αυτούς τους ασθενείς στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Έτσι, καρδιακές παθήσεις όπως οι μυοκαρδιοπάθειες, οι μυοκαρδίτιδες, ορισμένες συγγενείς καρδιοπάθειες, η λήψη φαρμάκων, ακόμα και αντιβιοτικών, μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο, όταν υπάρχει συγκεκριμένη γονιδιακή διαταραχή. Έτσι εξηγείται γιατί δεν κινδυνεύουν όλοι οι άνθρωποι, αλλά αυτοί οι οποίοι έχουν ειδικές γονιδιακές διαταραχές.

Η άσκηση ή το stress επιβαρύνουν;

Έχει παρατηρηθεί σε άτομα που υποβάλλονται σε υπερβολική άσκηση να δημιουργούνται μεγάλες διαταραχές στο οξυγόνο που απαιτείται για τη σωστή λειτουργία της καρδιάς, με αύξηση των ορμονών του stress που παράγονται κατά την υπερβολική άσκηση (κατεχολαμίνες) και δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης θανατηφόρων αρρυθμιών (κοιλιακή ταχυκαρδία-κοιλιακή μαρμαρυγή). Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι το μεγάλο stress (συγκίνηση, κατάθλιψη, σωματικές κακώσεις) είναι δυνατόν να αποτελέσει αιτία αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Ο πιθανότερος μηχανισμός είναι η δημιουργία σπασμού των στεφανιαίων αρτηριών που προκαλεί την απότομη διακοπή της ροής του αίματος μέσα σε αυτές, με τελικό αποτέλεσμα να πάψουν να αιματώνονται ζωτικές περιοχές της καρδιάς.

Υπάρχουν συμπτώματα τα οποία δεν πρέπει να αμελούμε;

Η αιφνίδια έντονη δύσπνοια, η αιφνίδια ζάλη με απώλεια των αισθήσεων, το αίσθημα παλμών στο στήθος, καθώς και ο έντονος θωρακικός πόνος αποτελούν συμπτώματα τα οποία θα πρέπει να προσέξουμε και να καταφύγουμε σε καρδιολογική εξέταση.

Πώς μπορούμε να προλάβουμε τον αιφνίδιο καρδιολογικό θάνατο;

Ο άρρωστος πρέπει αμέσως να μασά μια ασπιρίνη, να μην καλεί γιατρό στο σπίτι του για τη διάγνωση, να καλεί αμέσως το ΕΚΑΒ ή να μεταφέρεται σε ένα από τα μεγάλα νοσοκομεία που να παρέχει τη δυνατότητα αγγειοπλαστικής (μπαλόνι). Ο χρόνος στις περιπτώσεις αυτές σημαίνει ζωή. Απώλεια χρόνου σημαίνει μεγαλύτερο σε έκταση έμφραγμα, μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιακή ανεπάρκεια, μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές και αιφνίδιο θάνατο. Η έννοια της καρδιακής προσβολής συνδέεται αναπόσπαστα με τον κίνδυνο που έχει η καθυστέρηση της μεταφοράς του ασθενούς στο νοσοκομείο και η έναρξη της θεραπείας.

* Διευθυντή Β’ Καρδιολογικού Τμήματος/ Καρδιακής Ανεπάρκειας και Προληπτικής Καρδιολογίας Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center