Οι σκύλοι είναι αναμφισβήτητα οι πιο αγαπημένοι σύντροφοι πολλών ανθρώπων. Με τη χαρά και την αγάπη που προσφέρουν, συνοδεύουν τα βήματά μας, γεμίζουν τις μέρες μας και γίνονται μέλη της οικογένειάς μας. Ωστόσο, όπως σε κάθε ανθρώπινη σχέση, έτσι και στη σχέση μας με τα ζώα, υπάρχουν κανόνες και υποχρεώσεις που δεν πρέπει να αγνοούνται. Ειδικά όταν πρόκειται για την ασφάλεια τρίτων, η ευθύνη του ιδιοκτήτη γίνεται κρίσιμη και είναι ξεκάθαρη από το νόμο.

Διαβάστε: Νότια Κορέα: Πώς οδηγούνται... στο απόσπασμα χιλιάδες σκύλοι

Ένας περίπατος με τον σκύλο στην πλατεία. Μια αδέξια κίνηση από ένα παιδί. Ένα γάβγισμα που εξελίσσεται σε δάγκωμα. Ποιος ευθύνεται και με ποιον τρόπο, όταν το αγαπημένο μας κατοικίδιο εμπλακεί σε περιστατικό επίθεσης ή πρόκλησης ζημιάς;

Το Νομικό Πλαίσιο

>Αστικός Κώδικας και αντικειμενική ευθύνη

Ο Αστικός μας Κώδικας περιλαμβάνει ειδική πρόβλεψη για την ευθύνη του κατόχου ζώου. Σύμφωνα με το άρθρο 924 του Αστικού Κώδικα, με τίτλο «Ευθύνη του κατόχου ζώου», «Ο κάτοχος ζώου ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε απ' αυτό σε τρίτον».

Η νομολογία έχει δεχθεί ότι στην πρώτη αυτή παράγραφο του άρθρου 924 ΑΚ καθιερώνεται η αντικειμενική ευθύνη του κατόχου του ζώου για τη ζημία που έγινε από αυτό σε τρίτο, δηλαδή από μόνο το γεγονός της κατοχής του ζώου και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε υπαιτιότητά του. Και τούτο γιατί ο κάτοχος που έχει τα ωφελήματα από το ζώο πρέπει να φέρει και τον κίνδυνο κάθε ζημίας που προξενείται από αυτό. Δεν χρειάζεται δηλαδή να αποδειχθεί εσκεμμένη ή αμελής συμπεριφορά του ιδιοκτήτη για να του επιβληθεί η υποχρέωση αποζημίωσης. Αρκεί να αποδειχθεί η ζημία και η σύνδεσή της με το ζώο.

>Εξαίρεση της αντικειμενικής ευθύνης

Η παράγραφος 2 του άρθρου 924 ΑΚ προβλέπει ότι «Αν η ζημία έγινε από κατοικίδιο ζώο που χρησιμοποιείται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της κατοικίας ή τη διατροφή του κατόχου του, αυτός δεν ευθύνεται, αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα ως προς τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου».

Με την τελευταία αυτή διάταξη, καθιερώνεται ευθύνη νόθος αντικειμενική, δηλαδή, υποκειμενική ευθύνη με αντεστραμμένο το βάρος της αποδείξεως, η οποία στηρίζεται στο εικαζόμενο πταίσμα του κατόχου κατοικίδιου ζώου περί την φύλαξη και εποπτεία αυτού. Σημειώνεται ότι ως κατοικίδιο ζώο για την δεύτερη αυτή παράγραφο του άρθρου 924 ΑΚ νοείται εκείνο τα οποίο ζει, αναπτύσσεται, τρέφεται και αναπαράγεται υπό την στέγη του ανθρώπου και τις φροντίδες αυτού και είναι προορισμένο προς εξυπηρέτηση του επαγγέλματος, της φυλάξεως της κατοικίας ή της διατροφής του κατόχου του (ζώο «εργασίας» δηλαδή). Ωστόσο, η ως άνω έννοια του κατοικίδιου ζώου αποτελεί την αντίθεση του καλουμένου «ζώου πολυτελείας», το οποίο είναι μεν οικόσιτο διατηρείται όμως χάριν τέρψεως ή αναψυχής του κατόχου του και όχι για οικονομικούς σκοπούς. Με απλά λόγια, ο παθών από επίθεση ή οποιαδήποτε επιζήμια ενέργεια ζώου, αρκεί να επικαλεστεί και αποδείξει την ζημία που του προκλήθηκε και την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της ενεργείας του ζώου και της ζημίας.

Ο δε κάτοχος του ζώου καλείται ν’ ανατρέψει το τεκμαιρόμενο πταίσμα του και ν’ απαλλαγεί της ευθύνης, υπό την επίκληση και απόδειξη αφ’ ενός ότι το ζώο ήταν κατοικίδιο χρησιμοποιούμενο προς ενάσκηση του επαγγέλματος του ή την φύλαξη της κατοικίας του ή την διατροφή του και αφ’ ετέρου α] ότι δεν παραμέλησε υπαιτίως την υποχρέωσή του προς φύλαξη και εποπτεία του ζώου β] ότι δεν υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της επελεύσεως της ζημίας και της υποχρεώσεώς προς φύλαξη και εποπτεία του ζώου, υπό την έννοια ότι η ζημία θα επήρχετο και αν ο κάτοχος δεν είχε παραμελήσει την φύλαξη του ζώου και εποπτεία αυτού. Η ευθύνη του κατόχου ζώου μάλιστα καλύπτει τόσο σωματικές βλάβες όσο και περιουσιακές ζημιές (π.χ. καταστροφή ιδιοκτησίας, πρόκληση τροχαίου).

Η νομοθεσία είναι ξεκάθαρη και η πλούσια νομολογία την ακολουθεί απόλυτα: Ο ιδιοκτήτης ευθύνεται αντικειμενικά, ακόμη και αν δεν φέρει καμία προσωπική υπαιτιότητα για το συμβάν.

Παραδείγματα από την Νομολογία

Η Δικαιοσύνη αποτυπώνει ξεκάθαρα το μήνυμα: η αγάπη για τα ζώα δεν αναιρεί την υποχρέωση πρόνοιας και πρόληψης. Κατά την κρίση τέτοιων υποθέσεων, τα δικαστήρια εξετάζουν:

  • Αν ο σκύλος έχει λάβει έστω την βασική εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση.
  • Αν υπήρχαν προειδοποιητικές πινακίδες και περίφραξη στην οικία του κατόχου του ζώου ή στον χώρο φύλαξης αυτού.
  • Αν τηρούνταν οι κανόνες ασφαλείας και εποπτείας του σκύλου.
  • Αν ο περίπατος του ζώου γίνεται με λουρί.

  • Το Εφετείο Αθηνών (ΕφΑθ 5043/2015) αποφάνθηκε ότι η διατήρηση ζώου συντροφιάς σε κατοικημένη περιοχή ενέχει υποχρέωση ιδιαίτερης επιμέλειας, ακόμη και αν το ζώο χαρακτηρίζεται φιλικό ή ήρεμο.
  • Το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών (ΔΠρΑθ 2006/2018) επικύρωσε πρόστιμο σε ιδιοκτήτη που είχε αφήσει τον σκύλο του χωρίς επίβλεψη σε πάρκο, όπου επιτέθηκε σε παιδί.
  • Ομοίως το Μονομελές Εφετείο Αθηνών (ΜΕφΑθ 3580/2021) αναγνώρισε την αντικειμενική ευθύνη κατόχου σκύλου, ο οποίος διέφυγε από την ανοιχτή εξώθυρα της οικίας του και επιτέθηκε σε περαστικό και διέταξε την αποζημίωση και τη αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος από τον κάτοχο του ζώου.
  • Τέλος, όπως αναφέρει το Πρωτοδικείο Αθηνών (ΜΠρΑθ 1736/2019), η επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά σκύλου επιφέρει αυξημένες υποχρεώσεις πρόληψης από τον ιδιοκτήτη, ο οποίος κρίθηκε υπεύθυνος για σωματική βλάβη περαστικού.
Η ενημέρωση, η εκπαίδευση, η επιμέλεια και - γιατί όχι - η ασφάλιση, είναι τα απαραίτητα εργαλεία για να μην βρεθούμε αντιμέτωποι με τον νόμο, σε περίπτωση που ο σκύλος μας είναι ο παραβάτης.

Ο σκύλος μου, η ευθύνη μου

Η νομοθεσία είναι ξεκάθαρη και η πλούσια νομολογία την ακολουθεί απόλυτα: ο ιδιοκτήτης ευθύνεται αντικειμενικά, ακόμη και αν δεν φέρει καμία προσωπική υπαιτιότητα για το συμβάν. Η συνύπαρξη με τα ζώα απαιτεί υπευθυνότητα – και ο νόμος το καθιστά αυτό σαφές. Ο σκύλος μπορεί να είναι ο καλύτερος μας φίλος, όμως η ευθύνη για τη συμπεριφορά του βαραίνει αποκλειστικά τον ιδιοκτήτη του. Η ενημέρωση, η εκπαίδευση, η επιμέλεια και – γιατί όχι – η ασφάλιση, είναι τα απαραίτητα εργαλεία για να μην βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με το… δάγκωμα του νόμου. Το παρόν άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν υποκαθιστά την παροχή νομικής συμβουλής ή υπηρεσίας. Για οποιοδήποτε συγκεκριμένο ζήτημα ή περιστατικό, οι αναγνώστες καλούνται να απευθύνονται σε δικηγόρο.

Δημοσιεύτηκε στο ένθετο Animall των Παραπολιτικών