Ο Ερντογάν μπορεί να καταρρίπτει ρωσικά μαχητικά χωρίς να κουνιέται φύλλο; Φυσικά! Εάν γνωρίζει ότι τον παίρνει επιχειρηματικά, γιατί όχι; Μόνο που εδώ, στην Ελλάδα, εξετάζουμε μονίμως τους στρατιωτικούς συσχετισμούς και παρακάμπτουμε τους οικονομικούς.

Γι’ αυτό και διολισθαίνουμε διαρκώς σε λάθος συμπεράσματα. Ετσι, ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν στρέψει το βλέμμα τους στις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις για το φυσικό αέριο. Και επειδή πλησιάζει ο καιρός που η ελληνική κοινή γνώμη θα πάρει το βλέμμα της από τη Λιβύη και θα το στρέψει προς τη νέα ρωσο-ουκρανική διένεξη, καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά, πριν μας προλάβουν πάλι οι εξελίξεις.

Αυτά τα έχω διατυπώσει ήδη από το 2019. Σήμερα, εξακολουθεί να ισχύει μια σύμβαση μεταφοράς φυσικού αερίου μεταξύ της ουκρανικής κρατικής εταιρείας Naftogaz και του ρωσικού κρατικού προμηθευτή φυσικού αερίου Gazprom. Η εν λόγω σύμβαση, όμως, λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2019.

Εδώ και έναν χρόνο οι δύο χώρες βρίσκονται σε διαρκείς διαπραγματεύσεις, αλλά δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με τους όρους μιας καινούργιας σύμβασης, μιας και τα συμφέροντά τους φαίνονται να μη συγκλίνουν με τίποτα. Κι ενώ στις 18 Νοεμβρίου η Gazprom υπέβαλε άλλη μία προσφορά στη Naftogaz, η ουκρανική πλευρά τη χαρακτήρισε απαράδεκτη, όπως όλες τις προηγούμενες προσφορές, και την απέρριψε. Το πρόβλημα ξεκινά περίπου το 1995. Τότε, το ρωσικό αέριο που κατέληγε στα ευρωπαϊκά κράτη διοχετευόταν μόνο μέσω αγωγών που διέρχονταν από την Ουκρανία και από 115 δισ. κ.μ. (κυβικά μέτρα) που έφτασαν στην Ευρώπη το έτος 1990, η αύξηση της ζήτησης εκτόξευσε τις ρωσικές εξαγωγές το 1998 στα 141 δισ. κ.μ.

Τη χρονιά εκείνη, όμως, η Ρωσία άρχισε συνομιλίες για τον αγωγό Nord Stream I με τη Γερμανία και τη Φινλανδία, προκειμένου να παρακάμψει το σύστημα διαμετακόμισης της Ουκρανίας. Η Ρωσία είχε δοκιμάσει από το 1995 έως το 2004 διάφορους τρόπους για να θέσει υπό τον έλεγχό της το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ουκρανίας.

Επιχείρησε ακόμα και να νοικιάσει αγωγούς ή και να αγοράσει τους υφιστάμενους. Ολοι οι τρόποι απέτυχαν. Λίγο μετά την «Πορτοκαλί Επανάσταση» του 2014, η Ρωσία αποφάσισε τελικά να κατασκευάσει νέους αγωγούς, που θα την απελευθέρωναν, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Η πρώτη μεγάλη διαμάχη για το φυσικό αέριο μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας έλαβε χώρα στα τέλη του 2005.

Η Ρωσία ισχυρίστηκε τότε ότι οι Ουκρανοί είχαν εκτρέψει φυσικό αέριο, προοριζόμενο για την Ευρώπη, για δικές τους οικιακές χρήσεις. Αρχικά το αρνήθηκαν, αλλά κατόπιν το παραδέχτηκαν. Ετσι, για πρώτη φορά, την 1η Ιανουαρίου 2006, η Ρωσία απλώς διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου. Μια προσωρινή συμφωνία, που υπεγράφη λίγες ημέρες αργότερα, είχε ως αποτέλεσμα το αέριο να ρέει και πάλι στην Ευρώπη, κάτι που ηρέμησε τους Ευρωπαίους ηγέτες. Ο επόμενος «πόλεμος» φυσικού αερίου έγινε στις αρχές του 2009.

Αυτή τη φορά η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου για δεκατρείς ολόκληρες ημέρες, με αποτέλεσμα να στεγνώσει η Ευρώπη από φυσικό αέριο και οι καταναλωτές να διαμαρτύρονται προς τους παρόχους. Οσο περνούσαν οι ημέρες και οι κάνουλες ήταν κλειστές, η Ε.Ε., από εκεί που τηρούσε μια αφ’ υψηλού θεώρηση του προβλήματος, άρχισε τις πολιτικές παρεμβάσεις.

Τη στιγμή που στην Ελλάδα παρακολουθούσαμε 40 τουρκικά σίριαλ και τουρκικά τηλεπαιχνίδια, ο Ερντογάν έκανε κάτι πιο πρακτικό: Παρακολουθούσε τις εξελίξεις στα ενεργειακά. Και μπορεί να κατέρριπτε το ρωσικό Sukhoi πάνω από τη Συρία, αλλά το έκανε εκ του ασφαλούς, μιας και η Ρωσία είχε ξεκινήσει ήδη τα σχέδια δύο επιπλέον αγωγών, με σκοπό να παρακάμψει την Ουκρανία: του Nord Stream ΙΙ στον Βορρά και του TurkStream στον Νότο.

Αν και οι σχέσεις Ρωσίας - Τουρκίας έφτασαν στα άκρα, πολύ γρήγορα οι δύο χώρες τα ξαναβρήκαν, διότι κορυφαία στρατηγική της Ρωσίας ήταν να παρακάμψει την Ουκρανία πάση θυσία. Κάτι που γνώριζε καλά ο Ερντογάν, σε αντίθεση με τους πατέρες και τις μητέρες του έθνους μας, οι οποίοι, απ’ ό,τι φαίνεται, παρακολουθούσαν μόνο «Survivor» και άλλα τέτοια ριάλιτι επιβίωσης που προσφέρει σαν «σανό» στους Ελληνες τηλεθεατές ο κολλητός του Ερντογάν, Ατζούν Ιλιτζαλί! Η ουκρανική διένεξη είχε καταλήξει στα δικαστήρια το 2014 και ο Ερντογάν κατέρριψε το ρωσικό Sukhoi-24 στις 24 Νοεμβρίου 2015.

Οταν ήδη ο Πούτιν είχε επιλέξει την Τουρκία ως στρατηγικό εταίρο στους νέους αγωγούς που ετοίμαζε και είχε επενδύσει στη διάλυση της ουκρανικής οικονομίας. Μια διάλυση η οποία θα περνούσε αποκλειστικά μέσω Τουρκίας. Και φυσικά, να μην ξεχνάμε ότι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου στην περιοχή είναι η Τουρκία. Αρα, όσοι περίμεναν ότι η κατάρριψη του Sukhoi θα τερμάτιζε τις σχέσεις Πούτιν - Ερντογάν και θα οδηγούσε τις δύο χώρες σε πόλεμο μάλλον δεν είχαν ιδέα από τα παραπάνω που συνέβαιναν στην οικονομία.

Ενα μεγαλεπήβολο σχέδιο αγωγών της Ρωσίας, που παρακάμπτει την Ουκρανία, αναβαθμίζει την Τουρκία και, ουσιαστικά, συνδέει τη Σιβηρία με τους καταναλωτές της Ευρώπης και της Κίνας. Κι αν αυτό το πετύχει, θα σημαίνει κλιμακωτές απώλειες στην οικονομία της Ουκρανίας.

Πρόκειται για στρατηγική με πολύ μεγάλο βάθος και γι’ αυτό ξεχάστηκαν σε χρόνο-ρεκόρ πολύ σοβαρές υποθέσεις, όπως η δολοφονία του Ρώσου πρέσβη από Τούρκο αστυνομικό! Τα δύο τελευταία εμπόδια σε αυτό το ρωσικό σχέδιο ήταν η άρνηση της Δανίας να περάσει ένας αγωγός από τα χωρικά της ύδατα, καθώς και η άρνηση της Τουρκίας να περάσει ο αγωγός από την Ελλάδα. Η Δανία πριν από έναν μήνα έδωσε τελικά άδεια, ενώ η Ελλάδα παρακάμφθηκε μετά την «ευγενική» προσφορά της Βουλγαρίας.

Είναι θέμα μηνών για την Gazprom να μπορεί να προμηθεύει φυσικό αέριο τους Ευρωπαίους πελάτες της παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Στις 25 Νοεμβρίου, η Naftogaz αρνήθηκε την τελευταία προσφορά της Gazprom για παράταση ισχύος ενός έτους, γιατί ξέρει τι την περιμένει στο άμεσο μέλλον. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Ερντογάν με την παράνομη συμφωνία του με τον Λίβυο Σάρατζ έστρεψε την προσοχή της Ελλάδας και της Ε.Ε. προς τα νότια, για να παίξει το μεγάλο παιχνίδι στα βόρεια! Ετσι, ουδείς ασχολήθηκε με το νέο πρόβλημα που θα ανακύψει στην καρδιά της Ε.Ε. Θα έχει φυσικό αέριο η Ευρώπη ή θα ζήσουμε και πάλι σκηνές «σκληρού ροκ», όπως το 2009, όταν παραλίγο να παγώσει ολάκερη η Ευρώπη; Λύση «καζάν-καζάν» δεν φαίνεται στον ορίζοντα και κάποιος σίγουρα θα χάσει από την ιστορία αυτή.

Η Ουκρανία θα χάσει αν υπογράψει μια βραχυπρόθεσμη συμφωνία, ακόμα και αν δεχτεί την έξτρα έκπτωση 25% που της προσέφερε η Gazprom. Διότι μια τέτοια αποδοχή αναμένεται να περιπλέξει ακόμα πιο πολύ τη διεθνή διπλωματική καμπάνια της Ουκρανίας, που στοχεύει στην οριστική απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τα εδάφη της.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία επιθυμεί μόνο βραχυπρόθεσμη συμφωνία (12μηνη), επειδή αναμένει ότι εντός εξαμήνου θα είναι έτοιμοι οι νέοι αγωγοί της από την Τουρκία και τη Δανία, που θα παρακάμπτουν εντελώς την Ουκρανία. Καταλήγοντας, λοιπόν, σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις που θα έχει όλο αυτό για τη χώρα μας, το μόνο που θεωρώ σίγουρο είναι ότι σε λίγες ημέρες θα μπουν στην άκρη οι «λιβυολόγοι» και θα πάρουν τον λόγο οι «ουκρανολόγοι»! *


Απομαγνητοφώνηση εκπομπής μας «Ο Εξ αρχείων» στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» 90,1 FM το 2019 με τον συνεργάτη μας, οικονομέτρη και αναλυτή Γιώργο Αδαλή