Ο Λευκός Δράκος και η πανευρωπαϊκή μάχη για το υδρογόνο
Ένα ελληνικό σχέδιο ύψους τουλάχιστον 2,5 δισ. ευρώ, ο «Λευκός Δράκος» (WhiteDragon), ενδέχεται να συμμετάσχει στην πανευρωπαϊκή κούρσα για τις επενδύσεις που θα ενταχθούν στα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα του υδρογόνου. Η τύχη του θα εξαρτηθεί τους επόμενους μήνες κυρίως επειδή θα βρεθεί αντιμέτωπο με πλήθος αντίστοιχων ευρωπαϊκών έργων.
Το υδρογόνο έχει κομβικό ρόλο στο σχεδιασμό της Κομισιόν για την «κλιματικά ουδέτερη» Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) μέχρι το 2050 καθώς η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ) συχνά εξαρτάται από την ώρα της ημέρας, τον καιρό και την εποχή του χρόνου. Έτσι είναι απαραίτητες κάποιας μορφής μονάδες αποθήκευσης ώστε να καλύπτεται η ζήτηση όταν οι μονάδες ΑΠΕ δεν μπορούν να την καλύψουν (π.χ. λόγω κακοκαιρίας) μέσω μπαταριών ή μονάδων αντλησιοταμίευσης.
Μια τρίτη λύση είναι η αξιοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για την παραγωγή υδρογόνου. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως η χρήση της υφιστάμενης υποδομής φυσικού αερίου ώστε να μεταφέρεται στο μέλλον υδρογόνο είναι πιο αποδοτική και φθηνότερη λύση σε σχέση με την αποκλειστική χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας που θα απαιτούσε πάρα πολύ μεγάλες επενδύσεις στην αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και σε λύσεις αποθήκευσης.
Ακριβώς για να πετύχει την καλύτερη δυνατή ισορροπία στο ενεργειακό μίγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντάξει το υδρογόνο σε όλα τα σενάρια για την «κλιματικά ουδέτερη» Ε.Ε. με πρόβλεψη πως θα καλύπτει περί το 9% της τελικής ζήτησης ενέργειας το 2050. Σήμερα το υδρογόνο καλύπτει λιγότερο από το 2% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης στην Ε.Ε. και κυρίως χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη σε βιομηχανικές διεργασίες (κυρίως στα διυλιστήρια πετρελαίου ή για την παραγωγή αμμωνίας και μεθανόλης) καθώς και στους διαστημικούς πυραύλους.
Η πρόσφατη έκθεση HydrogenMonitor επισημαίνει πως σχεδόν το 75% του υδρογόνου στην Ε.Ε. παράγεται σήμερα και χρησιμοποιείται στο ίδιο σημείο. Όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατο ενημερωτικό σημείωμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σήμερα υπάρχουν μόλις 5.000 χιλιόμετρα αγωγών μεταφοράς υδρογόνου (τα μισά από τα οποία στις ΗΠΑ, 600 στο Βέλγιο και 400 χιλιόμετρα στην Γερμανία), ενώ υπάρχουν περίπου τρία εκατομμύρια χιλιόμετρα αγωγών φυσικού αερίου. Η χρήση των αγωγών φυσικού αερίου για μεταφορά υδρογόνου στο μέλλον θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το κόστος χρήσης του νέου καυσίμου.
Το έργο WhiteDragon
Την εγγύτητα της Δυτικής Μακεδονίας με διεθνείς αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου όπως ο ΤΑΡ και τη διασύνδεση με το εθνικό σύστημα μεταφοράς που διαχειρίζεται ο ΔΕΣΦΑ θέλει να αξιοποιήσει το έργο «WhiteDragon». Συντονιστής του έργου είναι η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ενώ συμμετέχουν οι ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, MotorOil, Μυτιληναίος, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ), η πολωνική εταιρείας παραγωγής βαρέων οχημάτωνSolaris, ο«Δημόκριτος» και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ). Στόχος είναι να αξιοποιηθούν φωτοβολταϊκά πάρκα με ισχύ άνω του 1,5 GW ώστε να παράγεται υδρογόνο με ηλεκτρόλυση που θα μεταφέρεται στην Ευρώπη μέσω του ΤΑΡ και σε μεγάλους χρήστες (βιομηχανίες, κλπ) στην Ελλάδα, καθώς και ως καύσιμο για βαρέα οχήματα όπως φορτηγά και λεωφορεία.
Για να γίνει πραγματικότητα το «WhiteDragon» πρέπει μέσα στους επόμενους μήνες να προχωρήσει η δημιουργία του μηχανισμού IPCEI για την προώθηση «Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος» στον τομέα του υδρογόνου, που θα είναι ο τρίτος αντίστοιχος μηχανισμός στην Ε.Ε. μετά τα μικροηλεκτρονικά και τις μπαταρίες. Μέσω των συγκεκριμένων μηχανισμών τα κράτη – μέλη μπορούν από κοινού να χρηματοδοτήσουν, με βάση κριτήρια που έχει προαποφασίσει η Κομισιόν, σημαντικά έργα σε στρατηγικούς τομείς της Ε.Ε.
Η Ελλάδα έχει ήδη εντάξει επένδυση για μπαταρίες στο πανευρωπαϊκό IPCEI. Τώρα αρκετοί πιστεύουν πως μπορεί να πράξει το ίδιο με το σχέδιο για το υδρογόνο. Υπενθυμίζεται πως τον περασμένο Δεκέμβριο 22 κράτη – μέλη της Ε.Ε. και η Νορβηγία υπέγραψαν σύμφωνο για τη δημιουργία του IPCEIστο υδρογόνο. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, μέσω πλήθους επιχειρήσεων προωθούν σήμερα μεγάλα σχέδια στον τομέα του υδρογόνου και θέλουν να τα εντάξουν στο σχετικό IPCEI. Συνεπώς η μάχη που θα δώσει το WhiteDragon, αν επιλεγεί από την ελληνική πλευρά, θα είναι αρκετά σκληρή.
Τα πολλά χρώματα του υδρογόνου
Σήμερα περισσότερο από το 95% του υδρογόνου παράγεται μέσω φυσικού αερίου με αποτέλεσμα να εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Το μέσο κόστος παραγωγής του «γκρι υδρογόνου» όπως ονομάζεται αυτό που παράγεται με τη συγκεκριμένη διαδικασία βρίσκεται γύρω στο 1,5 ευρώ ανά κιλό, ανάλογα με την τιμή του φυσικού αερίου και το κόστος των ρύπων. Το «γκρι υδρογόνο» βαπτίζεται «μπλε υδρογόνο» στην περίπτωση που συνδυάζεται με δέσμευση και αποθήκευση του CO2. Ένα σχέδιο για παραγωγή «μπλε υδρογόνου» προωθεί, όπως έχει ανακοινώσει, η Energean που διαχειρίζεται το κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου.
Στην περίπτωση του «WhiteDragon» επιδιώκεται η αξιοποίηση μιας άλλης τεχνολογίας. Η χρήση της φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ για την παραγωγή υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης. Πρόκειται για τεχνολογία που παραμένει αρκετά ακριβότερη σε σχέση με το «γκρι υδρογόνο» κυρίως εξαιτίας του υψηλού κόστους των δομών – ηλεκτρολυτών, που με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας διαιρούν τα μόρια του νερού σε υδρογόνο και οξυγόνο. Το κόστος του «πράσινου υδρογόνου» όπως ονομάζεται, κινείται σήμερα μεταξύ 2,5 – 5,5 ευρώ ανά κιλό χωρίς να εκπέμπεται CO2 στην ατμόσφαιρα.
Μια άλλη τεχνολογία, που βρίσκεται σε σχετικά πρώιμο στάδιο, οδηγεί στην παραγωγή του λεγόμενου «γαλάζιου» ή «τιρκουάζ υδρογόνου» με πυρόλυση του φυσικού αερίου. Κατά τη διαδικασία παράγεται καθαρός (στερεός) άνθρακας που μπορεί να πωληθεί στην αγορά με αποτέλεσμα να θεωρείται ουδέτερη από πλευράς εκπομπών CO2 ή και αρνητική στην περίπτωση που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη το βιομεθάνιο αντί του φυσικού αερίου.
Το παιχνίδι μόλις αρχίζει στον τομέα του υδρογόνου με τη συμμετοχή τόσο παραδοσιακών ομίλων όσο και παικτών από τον τομέα των ΑΠΕ. Πριν από λίγες ημέρες εκδόθηκε ανακοίνωση από 23 διαχειριστές δικτύων φυσικού αερίου στην Ε.Ε. (μεταξύ των οποίων και ο ΔΕΣΦΑ) για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου μεταφοράς υδρογόνου στο μέλλον, μήκους 40.000 χιλιομέτρων. Κυρίως με την μετατροπή του υφιστάμενου δικτύου φυσικού αερίου και την προσθήκη νέου.
Στρατηγικός στόχος της Ε.Ε. είναι η ανάπτυξη του υδρογόνου να γίνει σε τρεις φάσεις: Η πρώτη μέχρι το 2024, η δεύτερη διαρκεί μέχρι το 2030 και η τρίτη μέχρι το 2050. Μέχρι το 2024 επιδιώκεται η ανάπτυξη τουλάχιστον 6 GWηλεκτρολυτών για την παραγωγή ενός εκατομμυρίου τόνων «πράσινου υδρογόνου» το χρόνο. Για το 2030 ο στόχος ανεβαίνει στα 40 GWηλεκτρολυτών και στους 10 εκατομμύρια τόνους «πράσινου υδρογόνου» ετησίως.
Το υδρογόνο έχει κομβικό ρόλο στο σχεδιασμό της Κομισιόν για την «κλιματικά ουδέτερη» Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) μέχρι το 2050 καθώς η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ) συχνά εξαρτάται από την ώρα της ημέρας, τον καιρό και την εποχή του χρόνου. Έτσι είναι απαραίτητες κάποιας μορφής μονάδες αποθήκευσης ώστε να καλύπτεται η ζήτηση όταν οι μονάδες ΑΠΕ δεν μπορούν να την καλύψουν (π.χ. λόγω κακοκαιρίας) μέσω μπαταριών ή μονάδων αντλησιοταμίευσης.
Μια τρίτη λύση είναι η αξιοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για την παραγωγή υδρογόνου. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως η χρήση της υφιστάμενης υποδομής φυσικού αερίου ώστε να μεταφέρεται στο μέλλον υδρογόνο είναι πιο αποδοτική και φθηνότερη λύση σε σχέση με την αποκλειστική χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας που θα απαιτούσε πάρα πολύ μεγάλες επενδύσεις στην αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και σε λύσεις αποθήκευσης.
Ακριβώς για να πετύχει την καλύτερη δυνατή ισορροπία στο ενεργειακό μίγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντάξει το υδρογόνο σε όλα τα σενάρια για την «κλιματικά ουδέτερη» Ε.Ε. με πρόβλεψη πως θα καλύπτει περί το 9% της τελικής ζήτησης ενέργειας το 2050. Σήμερα το υδρογόνο καλύπτει λιγότερο από το 2% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης στην Ε.Ε. και κυρίως χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη σε βιομηχανικές διεργασίες (κυρίως στα διυλιστήρια πετρελαίου ή για την παραγωγή αμμωνίας και μεθανόλης) καθώς και στους διαστημικούς πυραύλους.
Η πρόσφατη έκθεση HydrogenMonitor επισημαίνει πως σχεδόν το 75% του υδρογόνου στην Ε.Ε. παράγεται σήμερα και χρησιμοποιείται στο ίδιο σημείο. Όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατο ενημερωτικό σημείωμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σήμερα υπάρχουν μόλις 5.000 χιλιόμετρα αγωγών μεταφοράς υδρογόνου (τα μισά από τα οποία στις ΗΠΑ, 600 στο Βέλγιο και 400 χιλιόμετρα στην Γερμανία), ενώ υπάρχουν περίπου τρία εκατομμύρια χιλιόμετρα αγωγών φυσικού αερίου. Η χρήση των αγωγών φυσικού αερίου για μεταφορά υδρογόνου στο μέλλον θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το κόστος χρήσης του νέου καυσίμου.
Το έργο WhiteDragon
Την εγγύτητα της Δυτικής Μακεδονίας με διεθνείς αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου όπως ο ΤΑΡ και τη διασύνδεση με το εθνικό σύστημα μεταφοράς που διαχειρίζεται ο ΔΕΣΦΑ θέλει να αξιοποιήσει το έργο «WhiteDragon». Συντονιστής του έργου είναι η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ενώ συμμετέχουν οι ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, MotorOil, Μυτιληναίος, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ), η πολωνική εταιρείας παραγωγής βαρέων οχημάτωνSolaris, ο«Δημόκριτος» και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ). Στόχος είναι να αξιοποιηθούν φωτοβολταϊκά πάρκα με ισχύ άνω του 1,5 GW ώστε να παράγεται υδρογόνο με ηλεκτρόλυση που θα μεταφέρεται στην Ευρώπη μέσω του ΤΑΡ και σε μεγάλους χρήστες (βιομηχανίες, κλπ) στην Ελλάδα, καθώς και ως καύσιμο για βαρέα οχήματα όπως φορτηγά και λεωφορεία.
Για να γίνει πραγματικότητα το «WhiteDragon» πρέπει μέσα στους επόμενους μήνες να προχωρήσει η δημιουργία του μηχανισμού IPCEI για την προώθηση «Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος» στον τομέα του υδρογόνου, που θα είναι ο τρίτος αντίστοιχος μηχανισμός στην Ε.Ε. μετά τα μικροηλεκτρονικά και τις μπαταρίες. Μέσω των συγκεκριμένων μηχανισμών τα κράτη – μέλη μπορούν από κοινού να χρηματοδοτήσουν, με βάση κριτήρια που έχει προαποφασίσει η Κομισιόν, σημαντικά έργα σε στρατηγικούς τομείς της Ε.Ε.
Η Ελλάδα έχει ήδη εντάξει επένδυση για μπαταρίες στο πανευρωπαϊκό IPCEI. Τώρα αρκετοί πιστεύουν πως μπορεί να πράξει το ίδιο με το σχέδιο για το υδρογόνο. Υπενθυμίζεται πως τον περασμένο Δεκέμβριο 22 κράτη – μέλη της Ε.Ε. και η Νορβηγία υπέγραψαν σύμφωνο για τη δημιουργία του IPCEIστο υδρογόνο. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, μέσω πλήθους επιχειρήσεων προωθούν σήμερα μεγάλα σχέδια στον τομέα του υδρογόνου και θέλουν να τα εντάξουν στο σχετικό IPCEI. Συνεπώς η μάχη που θα δώσει το WhiteDragon, αν επιλεγεί από την ελληνική πλευρά, θα είναι αρκετά σκληρή.
Τα πολλά χρώματα του υδρογόνου
Σήμερα περισσότερο από το 95% του υδρογόνου παράγεται μέσω φυσικού αερίου με αποτέλεσμα να εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Το μέσο κόστος παραγωγής του «γκρι υδρογόνου» όπως ονομάζεται αυτό που παράγεται με τη συγκεκριμένη διαδικασία βρίσκεται γύρω στο 1,5 ευρώ ανά κιλό, ανάλογα με την τιμή του φυσικού αερίου και το κόστος των ρύπων. Το «γκρι υδρογόνο» βαπτίζεται «μπλε υδρογόνο» στην περίπτωση που συνδυάζεται με δέσμευση και αποθήκευση του CO2. Ένα σχέδιο για παραγωγή «μπλε υδρογόνου» προωθεί, όπως έχει ανακοινώσει, η Energean που διαχειρίζεται το κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου.
Στην περίπτωση του «WhiteDragon» επιδιώκεται η αξιοποίηση μιας άλλης τεχνολογίας. Η χρήση της φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ για την παραγωγή υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης. Πρόκειται για τεχνολογία που παραμένει αρκετά ακριβότερη σε σχέση με το «γκρι υδρογόνο» κυρίως εξαιτίας του υψηλού κόστους των δομών – ηλεκτρολυτών, που με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας διαιρούν τα μόρια του νερού σε υδρογόνο και οξυγόνο. Το κόστος του «πράσινου υδρογόνου» όπως ονομάζεται, κινείται σήμερα μεταξύ 2,5 – 5,5 ευρώ ανά κιλό χωρίς να εκπέμπεται CO2 στην ατμόσφαιρα.
Μια άλλη τεχνολογία, που βρίσκεται σε σχετικά πρώιμο στάδιο, οδηγεί στην παραγωγή του λεγόμενου «γαλάζιου» ή «τιρκουάζ υδρογόνου» με πυρόλυση του φυσικού αερίου. Κατά τη διαδικασία παράγεται καθαρός (στερεός) άνθρακας που μπορεί να πωληθεί στην αγορά με αποτέλεσμα να θεωρείται ουδέτερη από πλευράς εκπομπών CO2 ή και αρνητική στην περίπτωση που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη το βιομεθάνιο αντί του φυσικού αερίου.
Το παιχνίδι μόλις αρχίζει στον τομέα του υδρογόνου με τη συμμετοχή τόσο παραδοσιακών ομίλων όσο και παικτών από τον τομέα των ΑΠΕ. Πριν από λίγες ημέρες εκδόθηκε ανακοίνωση από 23 διαχειριστές δικτύων φυσικού αερίου στην Ε.Ε. (μεταξύ των οποίων και ο ΔΕΣΦΑ) για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου μεταφοράς υδρογόνου στο μέλλον, μήκους 40.000 χιλιομέτρων. Κυρίως με την μετατροπή του υφιστάμενου δικτύου φυσικού αερίου και την προσθήκη νέου.
Στρατηγικός στόχος της Ε.Ε. είναι η ανάπτυξη του υδρογόνου να γίνει σε τρεις φάσεις: Η πρώτη μέχρι το 2024, η δεύτερη διαρκεί μέχρι το 2030 και η τρίτη μέχρι το 2050. Μέχρι το 2024 επιδιώκεται η ανάπτυξη τουλάχιστον 6 GWηλεκτρολυτών για την παραγωγή ενός εκατομμυρίου τόνων «πράσινου υδρογόνου» το χρόνο. Για το 2030 ο στόχος ανεβαίνει στα 40 GWηλεκτρολυτών και στους 10 εκατομμύρια τόνους «πράσινου υδρογόνου» ετησίως.
