Το αίτημα της Ουκρανίας προς την Τουρκία για τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, βάζει τη γειτονική χώρα σε έναν ρόλο ρυθμιστή για την εξέλιξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου επιτείνοντας παράλληλα και τον ευρύτερο προβληματισμό για τους σχεδιασμούς Ερντογάν.

«Ζητάμε να κλείσουν ο εναέριος χώρος, ο Βόσπορος και τα Δαρδανέλια. Μεταφέραμε το σχετικό αίτημα στην τουρκική πλευρά. Παράλληλα θέλουμε να επιβληθούν κυρώσεις στη ρωσική πλευρά», δήλωσε ο πρεσβευτής Βασίλ Μπόντναρ στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου από την Άγκυρα. Η Ουκρανία με το αίτημά της ζητά από την Τουρκία να ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της σε περίοδο πολέμου και να κλείσει τα Στενά, διακόπτοντας με τον τρόπο αυτό την πρόσβαση του ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για ένα γεωγραφικό σημείο με προστιθέμενη αξία για τις ισορροπίες στην περιοχή καθώς έξι ρωσικά πολεμικά πλοία και ένα υποβρύχιο διέσχισαν τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου στη Μαύρη Θάλασσα.

Τα δικαιώματα της Τουρκίας επί των Στενών των Δαρδανελλίων απορρέουν από τη Συνθήκη του Μοντρέ.

Η Συνθήκη του Μοντρέ ισχύει από το 1936 και αντικατέστησε τη Συνθήκη της Λωζάννης στις προβλέψεις για τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Υπογράφτηκε από τις Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία και Γιουγκοσλαβία στην Ελβετία και πρωτοκολλήθηκε από την Κοινωνία των Εθνών.

Επί της ουσίας ο έλεγχος των Στενών από το 1936 παραχωρείται στην Τουρκία και μέσω της Συνθήκης εξασφαλίζεται η ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη πολεμικά πλοία σε καιρό ειρήνης ενώ επιβάλλονται σημαντικοί περιορισμοί στη διέλευση πολεμικών πλοίων.

Συγκεκριμένα, επιτρέπεται η διέλευση πολεμικών πλοίων των παράκτιων χωρών της Μαύρης Θάλασσας ενώ για τις χώρες εκτός Μαύρης Θάλασσας επιτρέπεται η διέλευση σε πλοία με εκτόπισμα μικρότερο των 15.000 τόνων και όπλα μικρού διαμετρήματος. Οι συγκεκριμένοι όροι αποκλείουν ουσιαστικά το ΝΑΤΟ από τη Μαύρη Θάλασσα από τη στιγμή που δεν μπορούν να περάσουν τα Στενά αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ. Οι ίδιοι όροι επιτρέπουν όμως στη Ρωσία να τα χρησιμοποιεί κατά το δοκούν ως παράκτιο κράτος.

Η στάση Ερντογάν

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κρίσης στη ρωσο-ουκρανική μεθόριο να πατάει σε δύο βάρκες χωρίς να θέλει να διαρρήξει τις σχέσεις του με τη Ρωσία και τον Βλαντιμίρ Πούτιν παρόλο που η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν στον απόηχο της αναγνώρισης της ανεξαρτησίας των περιοχών του Ντονμπάς, ο Τούρκος πρόεδρος είπε στον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι η στρατιωτική σύγκρουση στην περιοχή δεν θα ωφελούσε κανέναν επισημαίνοντας ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τα βήματα της Μόσχας κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Στην ίδια συνομιλία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν παρέλειψε να τονίσει ότι εκτιμά τη στενή συνεργασία του με τον Πούτιν σε περιφερειακά ζητήματα και ότι θέλει να συνεχιστεί αυτή.

Μία ενδεχόμενη αποδοχή του ουκρανικού αιτήματος θα αποτελέσει εχθρική ενέργεια για τη Ρωσία.

Η όλη συζήτηση για τη Συνθήκη του Μοντρέ και μία ακόμα «άσκηση αναθεωρητισμού» από την Τουρκία του Ερντογάν ήρθε ξανά στην επιφάνεια την άνοιξη του 2021 όταν το περίφημο «κανάλι της Κωνσταντινούπολης», το αναπτυξιακό σχέδιο του οποίου εγκρίθηκε. To Kanal Istanbul project, το οποίοι συζητιέται από το 2011, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα υποδομής στην περιοχή, με τις εκτιμήσεις για τον προϋπολογισμό του να αγγίζουν τα 10 δισ. δολάρια, και επηρεάζει τις θαλάσσιες μεταφορές και τον τρόπο που γίνεται το εμπόριο, καθώς δημιουργείται μία ακόμα δίοδος εκτός του Βοσπόρου.

Παράλληλα αποκτά τη δυνατότητα να επηρεάσει δραστικά και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας μέσω της Συνθήκης του Μοντρέ.