Την ίδια ώρα που μαίνονται μάχες μεταξύ του ρωσικού στρατού και των Ουκρανών στα εδάφη της Ουκρανίας, ένας εκκλησιαστικός πόλεμος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη από τέλη του 2018 και την εκχώρηση αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.

Από την απόδοση του τόμου αυτοκεφαλίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, το Πατριαρχείο Μόσχας και ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος, έχουν εξαπολύσει έναν άνευ προηγουμένου υβριδικό πόλεμο εναντίον της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όσων Εκκλησιών αναγνώρισαν την ουκρανική αυτοκεφαλία όπως το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η Εκκλησία της Ελλάδος και η Εκκλησία της Κύπρου, με τη διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας να είναι η πρώτη από τις ρωσικές κυρώσεις εναντίον τους. Τελευταία ήταν η δημιουργία παράλληλης εκκλησιαστικής δομής στα εδάφη του Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην Αφρική, με τη ίδρυση ρωσικής πατριαρχικής εξαρχίας.

Το επίκεντρο όμως της πολεμικής ήταν από την πρώτη στιγμή η αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας η οποία παρόλο που είναι η μοναδική αναγνωρισμένη αυτοκέφαλη Εκκλησία της χώρας, δεχόταν έναν ανηλεή υπόγειο πόλεμο από τη ρωσική Εκκλησία της χώρας.

Ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος και ο πόλεμος

Από τα τέλη του 2018, την αναγνώριση της ουκρανικής αυτοκεφαλίας και τις ρωσικές αντιδράσεις, φτάσαμε στον Φλεβάρη του 2022 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μία ημέρα πριν την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Ρωσία γιόρταζαν τη γιορτή της Ημέρας του Κόκκινου Στρατού, που μετονομάστηκε σε Ημέρα του Υπερασπιστή της Πατρίδας το 1993. Ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του αγνώστου στρατιώτη στα τείχη του Κρεμλίνου και κατά τη διάρκεια του κηρύγματος, εξέφρασε μεταξύ άλλων και το επιχείρημα Πούτιν για την επίθεση στην Ουκρανία, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Δυστυχώς, υπάρχουν απειλές ακόμη και αυτή τη στιγμή• όλοι είναι εξοικειωμένοι με το τι συμβαίνει στα σύνορα της πατρίδας μας».

Την ίδια μέρα της επίθεσης δε, αργά το βράδυ, το μήνυμά του μοιάζει περισσότερο με ένα ουδέτερο μήνυμα διεθνούς παρατηρητή παρά με λόγια ενός ορθόδοξου χριστιανού ιεράρχη, επιβεβαιώνοντας όσους υποστηρίζουν ότι η Ρωσική Εκκλησία είναι μοχλός άσκησης πολιτικής και διπλωματίας του Κρεμλίνου.

Τα αποσπάσματα του μηνύματός του είναι ενδεικτικά:

«Με μεγάλη συνοχή καρδίας αντιλαμβάνομαι τις ταλαιπωρίες των ανθρώπων, που προκλήθηκαν από τα εν εξελίξει γεγονότα» - Ο θάνατος και τα δεινά του πολέμου έγιναν «ταλαιπωρίες» και η εισβολή και ο πόλεμος έγιναν «εν εξελίξει γεγονότα».

«Καλώ όλες τις πλευρές της σύγκρουσης να πράξετε το παν δυνατόν, προκειμένου να αποφευχθούν οι απώλειες μεταξύ των αμάχων» - Η Ρωσία και η Ουκρανία από επιτιθέμενη και αμυνόμενη χώρα, έγιναν δύο πλευρές που συγκρούονται ενώ απώλειες διαπιστώνονται αποκλειστικά μεταξύ των αμάχων, όχι του στρατού.

«Ο ρωσικός και ο ουκρανικός λαός έχουν κοινή μακραίωνη ιστορία που ανάγεται στο Βάπτισμα των Ρως από τον Άγιο ισαπόστολο πρίγκιπα Βλαδίμηρο» - Ο προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας απηχεί τον πυρήνα του διαγγέλματος Πούτιν για τις κοινές ρίζες Ρώσων και Ουκρανών, του θεωρητικού υπόβαθρου της επίθεσης.

Το αδιέξοδο της επόμενης μέρας

Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας την επόμενη μέρα, μετά τη λήξη των εχθροπραξιών στα εδάφη της Ουκρανίας και ανεξάρτητα από την κατάσταση που θα προκύψει, θα είναι αντιμέτωπη με ένα μεγάλο αδιέξοδο.

Η Εκκλησία η οποία αναγνωρίζεται από το Πατριαρχείο Μόσχας θα κληθεί να απευθυνθεί στο ποίμνιό της την ώρα που κατά τη διάρκεια του πολέμου τήρησε στάση ουδετερότητας. Μέχρι τη ρωσική εισβολή, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας, εμφανιζόταν σύμφωνα με τα επίσημα κρατικά στοιχεία ως πολυπληθέστερη της αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η οποία αναγνωρίζεται από το επίσημο ουκρανικό κράτος, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, την Ελλαδική Εκκλησία και την Εκκλησία της Κύπρου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τον Ιανουάριο του 2021 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας είχε 7.188 ενορίες, 4.572 ιερείς και 79 ιερές μονές με 233 μοναχούς και μοναχές, ενώ η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείο Μόσχας) 12.406 ενορίες, 10.510 ιερείς και 215 ιερές μονές με 4.681 μοναχούς και μοναχές.

Σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία είναι στατιστικά σίγουρο ότι πολλοί από τους Ουκρανούς πολίτες που είτε βρίσκονται στο μέτωπο των συγκρούσεων, είτε δυστυχώς έχασαν τη ζωή τους από ρώσικα πυρά, ανήκουν ή άνηκαν μέχρι πρότινος στο ποίμνιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας την ίδια ώρα που η Ρωσική Εκκλησία τηρούσε στάση ουδετερότητας, με γενικόλογες τοποθετήσεις.