Κραυγή αγωνίας για το φράγμα Καχόφκα: Ανυπολόγιστη καταστροφή που θα κάνει δεκαετίες να «επουλωθεί»
Εκατοντάδες χιλιάδες νάρκες και συντρίμμια ρέουν σε πόλεις, ενώ η έλλειψη νερού θα πλήξει την παραγωγή τροφίμων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου οι ειδικοί.
Οι άνθρωποι που ζουν κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου της Ουκρανίας πρέπει να αντιμετωπίσουν τις άμεσες συνέπειες της κατάρρευσης του φράγματος Nόβα Καχόφκα και να φύγουν με ό,τι μπορούν να σώσουν, αλλά ο ευρύτερος αντίκτυπος θα μπορούσε να γίνει αισθητός για γενιές. Τα νερά της πλημμύρας θα υποχωρήσουν κάπως καθώς το κύμα θα φτάσει στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά πολλά από τα χωριά και τις πόλεις κατά μήκος της πορείας του ποταμού μπορεί να μην είναι ξανά κατοικήσιμα εκτός και αν κατασκευαστεί άμεσα νέο φράγμα. Χιλιάδες σπίτια και μέσα διαβίωσης έχουν παρασυρθεί, μαζί με αμέτρητα εξημερωμένα και άγρια ζώα.
Το οικολογικό τραύμα από μία τέτοια πλημμύρα νερού και λάσπης άλλαξε το τοπίο σε μια στιγμή, εξαφανίζοντας νησιά και υγροτόπους. Μπορεί να χρειαστούν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, για να ανακάμψει η πανίδα και η χλωρίδα. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, την χαρακτήρισε «τη μεγαλύτερη ανθρωπογενή περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες». Η ίδια χώρα είχε επίσης την ατυχία να είναι ο τόπος της καταστροφής του Τσερνόμπιλ το 1986, που ήταν η τελευταία καταστροφή ανάλογης κλίμακας.
Με μια δεξαμενή 18 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, το Νόβα Καχόφκα ήταν ένα από τα φράγματα με τη μεγαλύτερη χωρητικότητα στον κόσμο, σύμφωνα με τον Mohammad Heidarzadeh, ανώτερο λέκτορα στο τμήμα αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Bath του Ηνωμένου Βασιλείου. Ήταν 90 φορές μεγαλύτερο από τη μεγαλύτερη δεξαμενή φράγματος στη Βρετανία, το φράγμα Κίλντερ στο Νορθάμπερλαντ. «Είναι προφανές ότι η αποτυχία αυτού του φράγματος θα έχει σίγουρα εκτεταμένες μακροπρόθεσμες οικολογικές και περιβαλλοντικές αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για τις γειτονικές χώρες και περιοχές», είπε.
Μαζί με όλα τα συντρίμμια που μεταφέρουν τα ορμητικά νερά υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες νάρκες. Τα νερά κυλούν μέσα από την πρώτη γραμμή στον πόλεμο. Οι όχθες του Δνείπερου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή τουλάχιστον από τον Νοέμβριο, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις οδήγησαν τους Ρώσους πέρα από τον ποταμό μέχρι τη νότια όχθη. Και οι δύο πλευρές τοποθέτησαν νάρκες κατά μήκος του ποταμιού και τώρα έχουν παρασυρθεί και θα διανεμηθούν τυχαία σε πόλεις, χωριά και γεωργικές εκτάσεις. Μια πλημμύρα σημαίνει ότι άμαχοι μπορούν να ανατιναχτούν πολλά χιλιόμετρα μακριά από μία ζώνη σύγκρουσης, πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο.
Στην περιφέρεια του Μικολάιβ, η φιλανθρωπική οργάνωση Halo Trust καθάριζε νάρκες κατά μήκος του Ινχουλετς, ενός παραπόταμου του Δνείπερου, προτού πληγεί από την πλημμύρα. «Οι Ρώσοι τοποθέτησαν τις αντιαρματικές νάρκες στα χαμηλότερα σημεία του ποταμού Iνχουλετς για να εμποδίσουν τα ουκρανικά στρατεύματα να περάσουν με οχήματα μέχρι την απελευθέρωση του Mικολάιβ τον Νοέμβριο του 2022», είπε η Τζασμίν Νταν, υπεύθυνη του Halo για το Mικολάιβ. «Αυτές οι νάρκες αποτελούν πλέον θανάσιμο κίνδυνο για τους πολίτες που επιστρέφουν στα σπίτια τους ή χρησιμοποιούν τις εύφορες όχθες για να βοσκήσουν τα ζώα τους, να καλλιεργήσουν και να ψαρέψουν. Οι ομάδες αποναρκοθέτησής μας διασχίζουν τακτικά τον ποταμό για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ναρκοπέδια, αλλά εάν τα επίπεδα του ποταμού αυξηθούν σημαντικά ως αποτέλεσμα της [κατάρρευσης φράγματος], αυτές οι περιοχές θα αποκοπούν και δεν θα μπορέσουμε να καθαρίσουμε τις νάρκες».
Η άλλη όψη του νομίσματος από τις πλημμύρες είναι η έλλειψη νερού. Η στάθμη της δεξαμενής Καχόφκα πέφτει δραματικά. Μέσα σε λίγες μέρες θα είναι πολύ χαμηλή για τις αντλίες νερού στον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Zαπορίζια, για να χρησιμοποιηθούν για την ψύξη των πυρήνων του αντιδραστήρα και των αποθεμάτων αναλωμένου καυσίμου. Επειδή οι έξι αντιδραστήρες έχουν κλείσει και το εργοστάσιο έχει μια πολύ μεγάλη δεξαμενή ψύξης για τέτοια έκτακτη ανάγκη, θα πρέπει να μπορεί να διατηρήσει την ασφάλεια για αρκετούς μήνες, όσο η λίμνη παραμένει ανέπαφη. Αλλά αυτό απέχει πολύ από το να είναι δεδομένο. Η λίμνη, όπως και το ίδιο το εργοστάσιο, βρίσκονται στα χέρια της Ρωσίας.
Η απώλεια της δεξαμενής θα σημαίνει επίσης ότι θα υπάρχει πολύ λιγότερο πόσιμο νερό για τις πόλεις της περιοχής και νερό άρδευσης για τη γεωργική ζώνη γύρω από αυτήν. Αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων και στις εξαγωγές σιταριού, καλαμποκιού, ηλιέλαιου και σόγιας στον υπόλοιπο κόσμο.
Η δεξαμενή Kακόφκα «ήταν η καρδιά ενός από τα μεγαλύτερα συστήματα άρδευσης στην Ευρώπη» και το νερό της «έκανε δυνατή την καλλιέργεια έως και 80% όλων των λαχανικών στην Ουκρανία και ένα σημαντικό ποσοστό φρούτων και σταφυλιών», σύμφωνα με το γεωργικό thinktank , EastFruit.
Μία από τις πληγείσες περιοχές είναι η Κριμαία, την οποία η Ρωσία έχει καταλάβει από το 2014. Το κανάλι που τροφοδοτεί με νερό τη χερσόνησο καταλήγει ακριβώς πάνω από το φράγμα Καχόφκα. Οι δεξαμενές της Κριμαίας έχουν συμπληρωθεί τους τελευταίους μήνες, επομένως δεν θα υπάρξει άμεση κρίση, αλλά κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, μπορεί να καταστήσει αβάσιμη τη διατήρηση ενός άμαχου πληθυσμού και ενός στρατού εκεί, ενδεχομένως ακόμη και να αναγκάσει την απόσυρσή του.
Το οικολογικό τραύμα από μία τέτοια πλημμύρα νερού και λάσπης άλλαξε το τοπίο σε μια στιγμή, εξαφανίζοντας νησιά και υγροτόπους. Μπορεί να χρειαστούν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, για να ανακάμψει η πανίδα και η χλωρίδα. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, την χαρακτήρισε «τη μεγαλύτερη ανθρωπογενή περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες». Η ίδια χώρα είχε επίσης την ατυχία να είναι ο τόπος της καταστροφής του Τσερνόμπιλ το 1986, που ήταν η τελευταία καταστροφή ανάλογης κλίμακας.
Με μια δεξαμενή 18 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, το Νόβα Καχόφκα ήταν ένα από τα φράγματα με τη μεγαλύτερη χωρητικότητα στον κόσμο, σύμφωνα με τον Mohammad Heidarzadeh, ανώτερο λέκτορα στο τμήμα αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Bath του Ηνωμένου Βασιλείου. Ήταν 90 φορές μεγαλύτερο από τη μεγαλύτερη δεξαμενή φράγματος στη Βρετανία, το φράγμα Κίλντερ στο Νορθάμπερλαντ. «Είναι προφανές ότι η αποτυχία αυτού του φράγματος θα έχει σίγουρα εκτεταμένες μακροπρόθεσμες οικολογικές και περιβαλλοντικές αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για τις γειτονικές χώρες και περιοχές», είπε.
Μαζί με όλα τα συντρίμμια που μεταφέρουν τα ορμητικά νερά υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες νάρκες. Τα νερά κυλούν μέσα από την πρώτη γραμμή στον πόλεμο. Οι όχθες του Δνείπερου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή τουλάχιστον από τον Νοέμβριο, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις οδήγησαν τους Ρώσους πέρα από τον ποταμό μέχρι τη νότια όχθη. Και οι δύο πλευρές τοποθέτησαν νάρκες κατά μήκος του ποταμιού και τώρα έχουν παρασυρθεί και θα διανεμηθούν τυχαία σε πόλεις, χωριά και γεωργικές εκτάσεις. Μια πλημμύρα σημαίνει ότι άμαχοι μπορούν να ανατιναχτούν πολλά χιλιόμετρα μακριά από μία ζώνη σύγκρουσης, πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο.
Στην περιφέρεια του Μικολάιβ, η φιλανθρωπική οργάνωση Halo Trust καθάριζε νάρκες κατά μήκος του Ινχουλετς, ενός παραπόταμου του Δνείπερου, προτού πληγεί από την πλημμύρα. «Οι Ρώσοι τοποθέτησαν τις αντιαρματικές νάρκες στα χαμηλότερα σημεία του ποταμού Iνχουλετς για να εμποδίσουν τα ουκρανικά στρατεύματα να περάσουν με οχήματα μέχρι την απελευθέρωση του Mικολάιβ τον Νοέμβριο του 2022», είπε η Τζασμίν Νταν, υπεύθυνη του Halo για το Mικολάιβ. «Αυτές οι νάρκες αποτελούν πλέον θανάσιμο κίνδυνο για τους πολίτες που επιστρέφουν στα σπίτια τους ή χρησιμοποιούν τις εύφορες όχθες για να βοσκήσουν τα ζώα τους, να καλλιεργήσουν και να ψαρέψουν. Οι ομάδες αποναρκοθέτησής μας διασχίζουν τακτικά τον ποταμό για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ναρκοπέδια, αλλά εάν τα επίπεδα του ποταμού αυξηθούν σημαντικά ως αποτέλεσμα της [κατάρρευσης φράγματος], αυτές οι περιοχές θα αποκοπούν και δεν θα μπορέσουμε να καθαρίσουμε τις νάρκες».
Η άλλη όψη του νομίσματος από τις πλημμύρες είναι η έλλειψη νερού. Η στάθμη της δεξαμενής Καχόφκα πέφτει δραματικά. Μέσα σε λίγες μέρες θα είναι πολύ χαμηλή για τις αντλίες νερού στον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Zαπορίζια, για να χρησιμοποιηθούν για την ψύξη των πυρήνων του αντιδραστήρα και των αποθεμάτων αναλωμένου καυσίμου. Επειδή οι έξι αντιδραστήρες έχουν κλείσει και το εργοστάσιο έχει μια πολύ μεγάλη δεξαμενή ψύξης για τέτοια έκτακτη ανάγκη, θα πρέπει να μπορεί να διατηρήσει την ασφάλεια για αρκετούς μήνες, όσο η λίμνη παραμένει ανέπαφη. Αλλά αυτό απέχει πολύ από το να είναι δεδομένο. Η λίμνη, όπως και το ίδιο το εργοστάσιο, βρίσκονται στα χέρια της Ρωσίας.
Η απώλεια της δεξαμενής θα σημαίνει επίσης ότι θα υπάρχει πολύ λιγότερο πόσιμο νερό για τις πόλεις της περιοχής και νερό άρδευσης για τη γεωργική ζώνη γύρω από αυτήν. Αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων και στις εξαγωγές σιταριού, καλαμποκιού, ηλιέλαιου και σόγιας στον υπόλοιπο κόσμο.
Η δεξαμενή Kακόφκα «ήταν η καρδιά ενός από τα μεγαλύτερα συστήματα άρδευσης στην Ευρώπη» και το νερό της «έκανε δυνατή την καλλιέργεια έως και 80% όλων των λαχανικών στην Ουκρανία και ένα σημαντικό ποσοστό φρούτων και σταφυλιών», σύμφωνα με το γεωργικό thinktank , EastFruit.
Μία από τις πληγείσες περιοχές είναι η Κριμαία, την οποία η Ρωσία έχει καταλάβει από το 2014. Το κανάλι που τροφοδοτεί με νερό τη χερσόνησο καταλήγει ακριβώς πάνω από το φράγμα Καχόφκα. Οι δεξαμενές της Κριμαίας έχουν συμπληρωθεί τους τελευταίους μήνες, επομένως δεν θα υπάρξει άμεση κρίση, αλλά κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, μπορεί να καταστήσει αβάσιμη τη διατήρηση ενός άμαχου πληθυσμού και ενός στρατού εκεί, ενδεχομένως ακόμη και να αναγκάσει την απόσυρσή του.
