Συνέντευξη Ισραηλινού ερευνητή στα Παραπολιτικά: "Aν το ΝΑΤΟ διαλυθεί, τότε η Άγκυρα θα προκαλέσει προβλήματα στην Ελλάδα"
Οι δηλώσεις του για τα ελληνοτουρκικά
Ο Ισραηλινός ερευνητής στο κέντρο Moshe Dayan του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ, εξηγεί το δόγμα του νεο-οθωμανισμού που προτάσσει ο Ταγίπ Ερντογάν όπως και την προσκόλλησή του στο αφήγημα της "Γαλάζιας Πατρίδας"
Σε μία περίοδο γεωπολιτικής αστάθειας και συνεχιζόμενων αναταραχών, κατά τη διάρκεια της οποίας διαμορφώνονται νέες ισορροπίες κι αφηγήματα, στοίχημα αποτελεί ο ρόλος της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο μετά και την ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Την ίδια στιγμή, η πορεία κι η αξιολόγηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων όπως και τα τουρκικά «παζάρια» εν μέσω αποσταθεροποίησης στη Μέση Ανατολή έρχονται να προστεθούν στην εξίσωση. Διαβάζοντας πίσω από τις λεπτές ισορροπίες και παρακολουθώντας, ως ειδικός επί των τουρκικών θεμάτων, τη ρητορική που αναπτύσσει η Άγκυρα τις τελευταίες δεκαετίες, ο Ισραηλινός ερευνητής στο κέντρο Moshe Dayan του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ, εξηγεί το δόγμα του νεο-οθωμανισμού που προτάσσει ο Ταγίπ Ερντογάν όπως και την προσκόλλησή του στο αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Μιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του συνεδρίου "From experience to wisdom", που διοργάνωσαν ο ισραηλινός όμιλος MER Group και τα ινστιτούτα IDIS και JISS, εξηγεί ότι η «Ελλάδα είναι σαν ένα ναρκωτικό για τους Τούρκους, ακόμα και τώρα». Όταν η συζήτηση φτάνει στην πιθανότητα πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο, ο ερευνητής υπογραμμίζει ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή ο Τούρκος πρόεδρος εστιάζει στη Συρία, «δεν θα τα βάλει με την Ελλάδα, εκτός αν το ΝΑΤΟ διαλυθεί και σχηματιστεί ευρωπαϊκός στρατός χωρίς να συμπεριληφθεί η Τουρκία». Αναφερόμενος στην προκλητική τουρκική ρητορική, τονίζει ότι το κοινό έδαφος που «επιδιώκει η Τουρκία είναι τα νησιά της Ελλάδας να είναι θύλακες μέσα σε τουρκικά χωρικά ύδατα», ενώ αναλύει τη θέση της Τουρκίας επί προεδρίας Τραμπ, το ενδεχόμενο απόκτησης των F-35, όπως και τον κίνδυνο εκτροχιασμού των σχέσεων Ερντογάν-Νετανιάχου.
Η κυριαρχία της Ελλάδας δεν τίθεται σε ένα πλαίσιο αμφιβολίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας εστιάζει πολύ στη μουσουλμανική ταυτότητα. Βλέπουμε μία ταυτότητα που θυμίζει νεο-οθωμανισμό, κάτι που ανοίγει τον δρόμο για συγκρούσεις με άλλες γύρω περιοχές. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρχαν διαφόρων ειδών θρησκευτικές ομάδες. Ελλάδα και Αρμενία ήταν ανάμεσα στις μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. H τριβή ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα έχει ειδική σημασία για την Τουρκία, τίθεται το ζήτημα της εθνικής υπερηφάνειας. Προάγεται από το τουρκικό κράτος η ρητορική του υπερ-εθνικισμού.
Πώς ερμηνεύετε αυτήν τη ρητορική;
Είναι κλασική τακτική των Τούρκων και θα σας φέρω το παράδειγμα της Αγίας Σοφίας που μετατράπηκε σε τζαμί. Ο Ερντογάν πήρε αυτό το μέτρο εν μέσω υψηλών ποσοστών ανεργίας που έπλητταν την οικονομία και με την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού να δημιουργεί τριγμούς στη διακυβέρνησή του. Έτσι μετέφερε την προσοχή των πολιτών από τα ευαίσθητα ζητήματα στην εθνική υπερηφάνεια. Ζούσα στην Κωνσταντινούπολη για 22 χρόνια κι όποτε υπήρχε αγώνας ανάμεσα στις εθνικές ομάδες ανάμεσα σε Τουρκία κι Ελλάδα, θυμάμαι πάντοτε την κατάσταση που επικρατούσε σε σημείο που έλεγα στον πατέρα μου να γεμίσουμε το αυτοκίνητο βενζίνη γιατί όλοι οι Τούρκοι θα βγουν να πανηγυρίσουν μεθυσμένοι στους δρόμους. Η Ελλάδα είναι σαν ένα ναρκωτικό για τους Τούρκους ακόμη και τώρα.
Πού μπορεί να φτάσει όμως η εργαλειοποίηση του ζητήματος της αμφισβήτησης ελληνικών εδαφών από την Τουρκία;
Οι Τούρκοι δεν θα πρέπει να συμπεριφέρονται με αφέλεια γιατί υπάρχουν πολλά νησιά κοντά στις τουρκικές ακτές και η Τουρκία αυξάνει την ένταση με την αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας σας. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί την εν λόγω ρητορική για να αυξήσει τη δύναμή του στο κόμμα του.
Με τον Ερντογάν να μιλά για γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, πόσο πιθανός είναι ο κίνδυνος πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου;
Δεν θα το κάνει, όλοι είδαμε τι έγινε στον Λευκό Οίκο με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον Ντόναλντ Τραμπ. Το ΝΑΤΟ θα του γυρίσει την πλάτη και η ΕΕ θα κληθεί να αλλάξει πολιτική και να αποκλείσει τελείως την Τουρκία. Τουρκία και Ευρώπη συνεργάζονται τώρα και η Άγκυρα επιδιώκει να χτίσει έναν ρόλο μεσολαβητή με την Ανατολή. Τώρα ο Ερντογάν εστιάζει στη Συρία, είναι μία ιστορική ευκαιρία. Προσπαθεί να έχει τη στήριξη των Ευρωπαίων για να ακολουθήσει την πολιτική του στη Συρία. Δεν θα τα βάλει με την Ελλάδα, εκτός κι εάν αποπεμφθεί από τον μηχανισμό ασφαλείας στην Ευρώπη. Αν το ΝΑΤΟ διαλυθεί και σχηματιστεί ευρωπαϊκός στρατός χωρίς να συμπεριληφθεί η Τουρκία, τότε η Άγκυρα θα προκαλέσει προβλήματα στην Ελλάδα.
Πόσο πιθανό είναι αυτό το σενάριο;
Η πιθανότητα αυτή είναι ιδιαίτερα μικρή, ο Ερντογάν δηλώνει περήφανος που συνεργάζεται με την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της νατοϊκής συμμαχίας. Τι σημαίνει αυτό; Εάν διαλυθεί το ΝΑΤΟ, η αρμονία αυτή θα πάψει να υφίσταται. Να σας το πω πιο απλά: "Εάν είμαστε στο ΝΑΤΟ, θα είμαστε καλά παιδιά", αυτό μας λέει ο Ερντογάν.
Επί προεδρίας Τραμπ, σε τι πλαίσιο κυμαίνονται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις;
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας έχουν σαφώς βελτιωθεί επί προεδρίας Τραμπ. Υπό την ηγεσία του Τζο Μπάιντεν δεν είδαμε ποτέ τον Ερντογάν στον Λευκό Οίκο. Τώρα ο Τραμπ μίλησε για τον Ερντογάν κάνοντας λόγο για έναν καλό φίλο. Και γιατί το έκανε αυτό; Λόγω της Συρίας. Συγκρίνοντας με την προηγούμενη διακυβέρνηση Τραμπ, ο Ερντογάν δεν μπορούσε να εισχωρήσει στη Συρία κι αντιμετώπισε σοβαρές κυρώσεις από τον Αμερικανό πρόεδρο. Τώρα η Τουρκία είναι όμως πιο ισχυρή σε σχέση με τότε. Η Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ μπορεί να ανοίξει την πόρτα στον Τραμπ για να έχει ισχύ κι επενδυτική ικανότητα στη Συρία κι ο Τραμπ θέλει χρήματα. Οι σχέσεις των δύο θα ενδυναμωθούν, κάτι που φάνηκε και με την φυλάκιση του Ιμάμογλου. Ο Τραμπ δεν προχώρησε ανοιχτά σε επίπληξη, εστιάζει αποκλειστικά σε θέματα αμερικανικής οικονομίας.
Λόγω της βελτίωσης της αμερικανοτουρκικών σχέσεων, η εξαγορά των αμερικανικών F-35 μπορεί να επιτευχθεί από την Άγκυρα;
Η Τουρκία θα ζητήσει σαφώς περισσότερα. Θα διεκδικήσει τα F-35. Θα πρέπει όμως να ξεφορτωθεί το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400. Υπάρχει μία φήμη ότι αυτοί οι πύραυλοι θα τοποθετηθούν είτε σε τουρκικές βάσεις στη Σομαλία είστε στη Συρία. Όμως αυτά τα ζητήματα προκαλούν μεγάλη πίεση σε Ισραήλ και Ελλάδα.
Τι ισορροπίες θα κρατήσει ο Τραμπ σε περίπτωση κλιμάκωσης της έντασης ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα;
Ο Τραμπ θα κρατήσει στάση ισορροπίας, όπως άλλωστε γίνεται κι έχει φανεί κι από την ιστορία μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως η Τουρκία θα πρέπει να αποδείξει ότι έχει φιλική πολιτική προς την Δύση.
Σε χαμηλό βαρομετρικό βρίσκονται οι σχέσεις Ερντογάν-Νετανιάχου. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από μία απότομη κλιμάκωση ανάμεσα στις δύο πλευρές;
Ο Ερντογάν μετέτρεψε αυτήν τη σχέση σε ζήτημα προσωπικής έχθρας. Πριν από τον Οκτώβριο του 2023, οπότε κι όλα άλλαξαν, η συνάντηση των δύο ηγετών θεωρήθηκε ιστορική. Όμως δύο εβδομάδες μετά τον πόλεμο, ο Ερντογάν υιοθέτησε μία ρητορική υπέρ της Χαμάς. Δαιμονοποίησε τον Νετανιάχου.
Πώς εξηγείται η στάση αυτή του Ερντογάν προς τη Χαμάς;
Η Τουρκία ανέκαθεν υποστήριζε τους Παλαιστινίους, όμως επέκτεινε τη ρητορική της υπέρ της Χαμάς. Την υποστηρίζει με ένα τρόπο που εθελοτυφλεί.
Στα ελληνοτουρκικά ζητήματα, πού μπορεί να φτάσουν οι τουρκικές επεκτατικές βλέψεις με τις αιτιάσεις περί αναθεώρησης της Συνθήκη της Λωζάνης;
Η συνθήκη της Λωζάνης έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Ακόμη κι εάν η υφιστάμενη τουρκική ηγεσία επιδιώξει την αναθεώρηση της Συνθήκης, ερμηνεύοντάς την ως μία αποτυχημένη συνθήκη που περιόρισε τα σύνορα της Τουρκίας, όμως αυτή (η συνθήκη) έχει ειδική σημασία για την ιστορία της Τουρκίας, ξυπνά μνήμες από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτό που επιδιώκουν τώρα οι Τούρκοι είναι χρήματα από την ΕΕ για τις παρεμβάσεις στη Συρία.
Είναι πιθανή μία είσοδος της Τουρκία στην ΕΕ;
Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το αφήγημα της ΕΕ για να προβάλλει ένα μοντέρνο προφίλ, την ίδια ώρα όμως ακολουθεί μία βαθιά συντηρητική, μουσουλμανική ατζέντα.
Τι προεκτάσεις ενδέχεται να πάρει η προβολή του αφηγήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας»;
Είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα, δεδομένης της εγγύτητας των ελληνικών νησιών στις τουρκικές ακτές. Η Τουρκία προσπαθεί να βρει ένα κοινό σημείο με την Ελλλαδα. Το κοινό έδαφος όμως που επιδιώκει η Τουρκία είναι τα νησιά της Ελλάδας να είναι θύλακες μέσα σε τουρκικά χωρικά ύδατα.
Η Τουρκία θέτει συχνά και ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών.
Βλέπουμε προβληματικές δηλώσεις της Τουρκίας αναφορικά με τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Η Τουρκία συνεχίζει τα αφηγήματά της για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, δεν θα επιτεθεί όμως στην Ελλάδα.
Η ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Χάρτη προκάλεσε την τουρκική αντίδραση και μία εκ νέου προκλητική ρητορική κι αμφισβήτηση των ελληνικών ζωνών στο Αιγαίο. Με την επίσημη δημοσίευση του τουρκικού χάρτη να αναμένεται, ποιες ελληνικές ζώνες ενδέχεται να αμφισβητηθούν;
Ήδη αμφισβητείται η ελληνική υφαλοκρηπίδα. Οι Τούρκοι εξακολουθούν να εκδίδουν NAVTEX, να στέλνουν γεωτρύπανα, όμως θα βελτιώσουν τις σχέσεις με την Ελλάδα γιατί εστιάζουν στη Συρία.
Το ζήτημα του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ απειλεί να πυροδοτήσει έναν νέο γύρο έντασης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Πώς αναμένεται να κινηθεί ο Ερντογάν;
Τα τρία αυτά κράτη (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ) πρέπει να αντιληφθούν την αξία του εγχειρήματος. Θα αποτελέσει κρίσιμη τοποθέτηση απέναντι στην Τουρκία. Πρόκειται για κάτι ολοκληρωμένο κι έχει αξία που δύο από τα κράτη είναι μέλη της ΕΕ.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»
Μιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του συνεδρίου "From experience to wisdom", που διοργάνωσαν ο ισραηλινός όμιλος MER Group και τα ινστιτούτα IDIS και JISS, εξηγεί ότι η «Ελλάδα είναι σαν ένα ναρκωτικό για τους Τούρκους, ακόμα και τώρα». Όταν η συζήτηση φτάνει στην πιθανότητα πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο, ο ερευνητής υπογραμμίζει ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή ο Τούρκος πρόεδρος εστιάζει στη Συρία, «δεν θα τα βάλει με την Ελλάδα, εκτός αν το ΝΑΤΟ διαλυθεί και σχηματιστεί ευρωπαϊκός στρατός χωρίς να συμπεριληφθεί η Τουρκία». Αναφερόμενος στην προκλητική τουρκική ρητορική, τονίζει ότι το κοινό έδαφος που «επιδιώκει η Τουρκία είναι τα νησιά της Ελλάδας να είναι θύλακες μέσα σε τουρκικά χωρικά ύδατα», ενώ αναλύει τη θέση της Τουρκίας επί προεδρίας Τραμπ, το ενδεχόμενο απόκτησης των F-35, όπως και τον κίνδυνο εκτροχιασμού των σχέσεων Ερντογάν-Νετανιάχου.
Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ: Η συνέντευξή του στα Παραπολιτικά
Η προώθηση μίας αμφιλεγόμενης ατζέντας από την πλευρά του Ερντογάν που βασίζεται στο δόγμα του νεο-οθωμανισμού θίγεται μέσα από το βιβλίο σας που εστιάζει στη διδασκαλία της ιστορίας στο τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στα τουρκικά σχολεία αναθεωρείται ο τρόπος διδασκαλίας της ιστορίας, στη βάση της ρητορικής του Ερντογάν για τα σύνορα και τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο;Η κυριαρχία της Ελλάδας δεν τίθεται σε ένα πλαίσιο αμφιβολίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας εστιάζει πολύ στη μουσουλμανική ταυτότητα. Βλέπουμε μία ταυτότητα που θυμίζει νεο-οθωμανισμό, κάτι που ανοίγει τον δρόμο για συγκρούσεις με άλλες γύρω περιοχές. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρχαν διαφόρων ειδών θρησκευτικές ομάδες. Ελλάδα και Αρμενία ήταν ανάμεσα στις μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. H τριβή ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα έχει ειδική σημασία για την Τουρκία, τίθεται το ζήτημα της εθνικής υπερηφάνειας. Προάγεται από το τουρκικό κράτος η ρητορική του υπερ-εθνικισμού.
Πώς ερμηνεύετε αυτήν τη ρητορική;
Είναι κλασική τακτική των Τούρκων και θα σας φέρω το παράδειγμα της Αγίας Σοφίας που μετατράπηκε σε τζαμί. Ο Ερντογάν πήρε αυτό το μέτρο εν μέσω υψηλών ποσοστών ανεργίας που έπλητταν την οικονομία και με την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού να δημιουργεί τριγμούς στη διακυβέρνησή του. Έτσι μετέφερε την προσοχή των πολιτών από τα ευαίσθητα ζητήματα στην εθνική υπερηφάνεια. Ζούσα στην Κωνσταντινούπολη για 22 χρόνια κι όποτε υπήρχε αγώνας ανάμεσα στις εθνικές ομάδες ανάμεσα σε Τουρκία κι Ελλάδα, θυμάμαι πάντοτε την κατάσταση που επικρατούσε σε σημείο που έλεγα στον πατέρα μου να γεμίσουμε το αυτοκίνητο βενζίνη γιατί όλοι οι Τούρκοι θα βγουν να πανηγυρίσουν μεθυσμένοι στους δρόμους. Η Ελλάδα είναι σαν ένα ναρκωτικό για τους Τούρκους ακόμη και τώρα.
Πού μπορεί να φτάσει όμως η εργαλειοποίηση του ζητήματος της αμφισβήτησης ελληνικών εδαφών από την Τουρκία;
Οι Τούρκοι δεν θα πρέπει να συμπεριφέρονται με αφέλεια γιατί υπάρχουν πολλά νησιά κοντά στις τουρκικές ακτές και η Τουρκία αυξάνει την ένταση με την αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας σας. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί την εν λόγω ρητορική για να αυξήσει τη δύναμή του στο κόμμα του.
Με τον Ερντογάν να μιλά για γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, πόσο πιθανός είναι ο κίνδυνος πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου;
Δεν θα το κάνει, όλοι είδαμε τι έγινε στον Λευκό Οίκο με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον Ντόναλντ Τραμπ. Το ΝΑΤΟ θα του γυρίσει την πλάτη και η ΕΕ θα κληθεί να αλλάξει πολιτική και να αποκλείσει τελείως την Τουρκία. Τουρκία και Ευρώπη συνεργάζονται τώρα και η Άγκυρα επιδιώκει να χτίσει έναν ρόλο μεσολαβητή με την Ανατολή. Τώρα ο Ερντογάν εστιάζει στη Συρία, είναι μία ιστορική ευκαιρία. Προσπαθεί να έχει τη στήριξη των Ευρωπαίων για να ακολουθήσει την πολιτική του στη Συρία. Δεν θα τα βάλει με την Ελλάδα, εκτός κι εάν αποπεμφθεί από τον μηχανισμό ασφαλείας στην Ευρώπη. Αν το ΝΑΤΟ διαλυθεί και σχηματιστεί ευρωπαϊκός στρατός χωρίς να συμπεριληφθεί η Τουρκία, τότε η Άγκυρα θα προκαλέσει προβλήματα στην Ελλάδα.
Πόσο πιθανό είναι αυτό το σενάριο;
Η πιθανότητα αυτή είναι ιδιαίτερα μικρή, ο Ερντογάν δηλώνει περήφανος που συνεργάζεται με την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της νατοϊκής συμμαχίας. Τι σημαίνει αυτό; Εάν διαλυθεί το ΝΑΤΟ, η αρμονία αυτή θα πάψει να υφίσταται. Να σας το πω πιο απλά: "Εάν είμαστε στο ΝΑΤΟ, θα είμαστε καλά παιδιά", αυτό μας λέει ο Ερντογάν.
Επί προεδρίας Τραμπ, σε τι πλαίσιο κυμαίνονται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις;
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας έχουν σαφώς βελτιωθεί επί προεδρίας Τραμπ. Υπό την ηγεσία του Τζο Μπάιντεν δεν είδαμε ποτέ τον Ερντογάν στον Λευκό Οίκο. Τώρα ο Τραμπ μίλησε για τον Ερντογάν κάνοντας λόγο για έναν καλό φίλο. Και γιατί το έκανε αυτό; Λόγω της Συρίας. Συγκρίνοντας με την προηγούμενη διακυβέρνηση Τραμπ, ο Ερντογάν δεν μπορούσε να εισχωρήσει στη Συρία κι αντιμετώπισε σοβαρές κυρώσεις από τον Αμερικανό πρόεδρο. Τώρα η Τουρκία είναι όμως πιο ισχυρή σε σχέση με τότε. Η Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ μπορεί να ανοίξει την πόρτα στον Τραμπ για να έχει ισχύ κι επενδυτική ικανότητα στη Συρία κι ο Τραμπ θέλει χρήματα. Οι σχέσεις των δύο θα ενδυναμωθούν, κάτι που φάνηκε και με την φυλάκιση του Ιμάμογλου. Ο Τραμπ δεν προχώρησε ανοιχτά σε επίπληξη, εστιάζει αποκλειστικά σε θέματα αμερικανικής οικονομίας.
Λόγω της βελτίωσης της αμερικανοτουρκικών σχέσεων, η εξαγορά των αμερικανικών F-35 μπορεί να επιτευχθεί από την Άγκυρα;
Η Τουρκία θα ζητήσει σαφώς περισσότερα. Θα διεκδικήσει τα F-35. Θα πρέπει όμως να ξεφορτωθεί το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400. Υπάρχει μία φήμη ότι αυτοί οι πύραυλοι θα τοποθετηθούν είτε σε τουρκικές βάσεις στη Σομαλία είστε στη Συρία. Όμως αυτά τα ζητήματα προκαλούν μεγάλη πίεση σε Ισραήλ και Ελλάδα.
Τι ισορροπίες θα κρατήσει ο Τραμπ σε περίπτωση κλιμάκωσης της έντασης ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα;
Ο Τραμπ θα κρατήσει στάση ισορροπίας, όπως άλλωστε γίνεται κι έχει φανεί κι από την ιστορία μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως η Τουρκία θα πρέπει να αποδείξει ότι έχει φιλική πολιτική προς την Δύση.
Σε χαμηλό βαρομετρικό βρίσκονται οι σχέσεις Ερντογάν-Νετανιάχου. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από μία απότομη κλιμάκωση ανάμεσα στις δύο πλευρές;
Ο Ερντογάν μετέτρεψε αυτήν τη σχέση σε ζήτημα προσωπικής έχθρας. Πριν από τον Οκτώβριο του 2023, οπότε κι όλα άλλαξαν, η συνάντηση των δύο ηγετών θεωρήθηκε ιστορική. Όμως δύο εβδομάδες μετά τον πόλεμο, ο Ερντογάν υιοθέτησε μία ρητορική υπέρ της Χαμάς. Δαιμονοποίησε τον Νετανιάχου.
Πώς εξηγείται η στάση αυτή του Ερντογάν προς τη Χαμάς;
Η Τουρκία ανέκαθεν υποστήριζε τους Παλαιστινίους, όμως επέκτεινε τη ρητορική της υπέρ της Χαμάς. Την υποστηρίζει με ένα τρόπο που εθελοτυφλεί.
Στα ελληνοτουρκικά ζητήματα, πού μπορεί να φτάσουν οι τουρκικές επεκτατικές βλέψεις με τις αιτιάσεις περί αναθεώρησης της Συνθήκη της Λωζάνης;
Η συνθήκη της Λωζάνης έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Ακόμη κι εάν η υφιστάμενη τουρκική ηγεσία επιδιώξει την αναθεώρηση της Συνθήκης, ερμηνεύοντάς την ως μία αποτυχημένη συνθήκη που περιόρισε τα σύνορα της Τουρκίας, όμως αυτή (η συνθήκη) έχει ειδική σημασία για την ιστορία της Τουρκίας, ξυπνά μνήμες από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτό που επιδιώκουν τώρα οι Τούρκοι είναι χρήματα από την ΕΕ για τις παρεμβάσεις στη Συρία.
Είναι πιθανή μία είσοδος της Τουρκία στην ΕΕ;
Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το αφήγημα της ΕΕ για να προβάλλει ένα μοντέρνο προφίλ, την ίδια ώρα όμως ακολουθεί μία βαθιά συντηρητική, μουσουλμανική ατζέντα.
Τι προεκτάσεις ενδέχεται να πάρει η προβολή του αφηγήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας»;
Είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα, δεδομένης της εγγύτητας των ελληνικών νησιών στις τουρκικές ακτές. Η Τουρκία προσπαθεί να βρει ένα κοινό σημείο με την Ελλλαδα. Το κοινό έδαφος όμως που επιδιώκει η Τουρκία είναι τα νησιά της Ελλάδας να είναι θύλακες μέσα σε τουρκικά χωρικά ύδατα.
Η Τουρκία θέτει συχνά και ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών.
Βλέπουμε προβληματικές δηλώσεις της Τουρκίας αναφορικά με τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Η Τουρκία συνεχίζει τα αφηγήματά της για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, δεν θα επιτεθεί όμως στην Ελλάδα.
Η ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Χάρτη προκάλεσε την τουρκική αντίδραση και μία εκ νέου προκλητική ρητορική κι αμφισβήτηση των ελληνικών ζωνών στο Αιγαίο. Με την επίσημη δημοσίευση του τουρκικού χάρτη να αναμένεται, ποιες ελληνικές ζώνες ενδέχεται να αμφισβητηθούν;
Ήδη αμφισβητείται η ελληνική υφαλοκρηπίδα. Οι Τούρκοι εξακολουθούν να εκδίδουν NAVTEX, να στέλνουν γεωτρύπανα, όμως θα βελτιώσουν τις σχέσεις με την Ελλάδα γιατί εστιάζουν στη Συρία.
Το ζήτημα του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ απειλεί να πυροδοτήσει έναν νέο γύρο έντασης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Πώς αναμένεται να κινηθεί ο Ερντογάν;
Τα τρία αυτά κράτη (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ) πρέπει να αντιληφθούν την αξία του εγχειρήματος. Θα αποτελέσει κρίσιμη τοποθέτηση απέναντι στην Τουρκία. Πρόκειται για κάτι ολοκληρωμένο κι έχει αξία που δύο από τα κράτη είναι μέλη της ΕΕ.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»
