Η Κομισιόν παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας μη δημοσιοποιώντας τα SMS της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και του CEO της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, όπως αποφάσισε την Τετάρτη το ευρωπαϊκό δικαστήριο και μεταδίδουν τα ευρωπαϊκά μέσα. Σημειώνεται πως δημοσιογράφοι είχαν ζητήσει να δουν τα απόρρητα μηνύματα μεταξύ του προέδρου της Επιτροπής και του επικεφαλής της φαρμακευτικής εταιρείας, τα οποία αντάλλαξαν πριν από τη συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για τα εμβόλια που συμφωνήθηκε μεταξύ της Pfizer και της ΕΕ, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν είχε γίνει δεκτό, με το Δικαστήριο της ΕΕ να δικαιώνει τους New York Times για την αγωγή που υπέβαλαν σε βάρος της προέδρου της Κομισιόν.

Ειδικότερα, όπως μεταδίδει το Euractiv, το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο αποφάσισε ότι η Κομισιόν «δεν έδωσε εύλογη εξήγηση για να δικαιολογήσει» την απόρριψη του αιτήματος δημοσιογράφου για πρόσβαση στα κείμενα. Υπενθυμίζεται πως η υπόθεση απορρέει από μια καταγγελία του 2023 που κατέθεσε η εφημερίδα The New York Times μετά την άρνηση της Επιτροπής να δώσει στη δημοσιότητα τα SMS που ανταλλάχθηκαν μεταξύ της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά το 2021, ενώ η πανδημία του Covid-19 έπληττε στην Ευρώπη. Η διαμάχη σχετικά με τα μηνύματα - που φέρεται να συνδέονται με τις διαπραγματεύσεις για την οριστικοποίηση μιας συμφωνίας ύψους 35 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα εμβόλια - προκάλεσε κατηγορίες για μυστικότητα και θεσμική αδιαφάνεια στα υψηλότερα επίπεδα του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ.

Σε σχέση με την άρνηση στη δημοσιογραφική πρόσβαση στα εν λόγω μηνύματα, η Κομισιόν είχε υποστηρίξει ενώπιον του Δικαστηρίου ότι το περιεχόμενό τους δεν ήταν αρκετά σημαντικό ώστε να χαρακτηριστούν ως έγγραφα - επομένως, δεν είχαν καταχωριστεί και δεν ήταν διαθέσιμα για να δοθούν στους δημοσιογράφους. Το επιχείρημα αυτό δεν έπεισε την έδρα, μην κρίνοντάς το ως «εύλογη εξήγηση» για να απορριφθεί το αίτημα του δημοσιογράφου για την πρόσβαση στα SMS. Σημειώνεται ότι με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει το δικαίωμα να ασκήσει έφεση. 

Πλήγμα για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τη νέα θητεία της στο «τιμόνι» της Κομισιόν

Όπως ανέφερε ενόψει της εξέλιξης αυτής το Politico, η απόφαση αυτή δεν θα έχει μόνο σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της Ένωσης διεξάγουν τις δραστηριότητές τους κεκλεισμένων των θυρών, αλλά θα μπορούσε επίσης να ρίξει σκιά στη δεύτερη πενταετή θητεία της φον ντερ Λάιεν, η οποία ξεκίνησε μόλις την 1η Δεκεμβρίου. Καθώς η Επιτροπή αγωνίζεται να διατηρήσει την επικαιρότητά της εν μέσω της εθνικιστικής ρητορικής που αναπτύσσεται γύρω από την Ένωση, έχει ήδη δεχθεί κριτική για την τάση της να συγκεντρώνει την εξουσία και να ανακαλεί τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις.

Το κρίσιμο σημείο του ζητήματος είναι το κατά πόσον τα γραπτά μηνύματα θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως έγγραφα και, ως εκ τούτου, να είναι επιλέξιμα για δημοσίευση στο όνομα της διαφάνειας. Ενώ οι ακτιβιστές και πολλοί εξωτερικοί παρατηρητές λένε ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως οποιοδήποτε άλλο επίσημο μέσο επικοινωνίας όσον αφορά τη χάραξη πολιτικής, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι δεν θα πρέπει.

Η υπόθεση είναι νομικά δύσκολη για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επειδή όχι μόνο υπέγραψε προσωπικά τη μεγαλύτερη σύμβαση εμβολιασμού της Ένωσης – αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ – αλλά προεδρεύει και του οργάνου που είναι επιφορτισμένο με την επιβολή του δικαίου της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Εάν το δικαστήριο αποφανθεί εναντίον της, αυτό θα παράσχει πολιτικά πυρομαχικά για ένα ευρύ φάσμα κριτικής. Θα ήταν επίσης μεγάλη ντροπή, δεδομένου ότι έχουν περάσει μόνο λίγοι μήνες από τότε που δεσμεύτηκε δημόσια να τηρήσει τα πρότυπα διαφάνειας, αποτελεσματικότητας και ακεραιότητας κατά τη δεύτερη θητεία της.

Η πίεση στην φον ντερ Λάιεν αυξάνεται καθώς και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία EPPO, στην οποία έχει ανατεθεί η διερεύνηση σοβαρών οικονομικών εγκλημάτων κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, επιβεβαίωσε ότι διεξήγαγε έρευνα κατά της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε τις αγορές εμβολίων. Τον Μάρτιο, η επικεφαλής της EPPO, Λάουρα Κοντρούτα Κέβεσι, επιβεβαίωσε ότι το γραφείο της είχε καλέσει πρόσφατα σε ακρόαση αξιωματούχους της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων για τα εμβόλια. Η EPPO δήλωσε ότι δεν θα σχολιάσει μια έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη.