Το ιρανικό καθεστώς βρίσκεται σε βαθιά εσωτερική κρίση καθώς η ιρανική κοινωνία πλησιάζει στην κατάρρευση. Εξωτερικά, η Τεχεράνη εμφανίζεται απασχολημένη με τη διαχείριση των αντιπροσώπων της, τις μελλοντικές επενδύσεις στη Συρία και την αποκατάσταση της Χεζμπολάχ. Παρασκηνιακά όμως, οι Ιρανοί πολίτες αντιμετωπίζουν καθημερινά σοβαρά προβλήματα που επιδεινώνονται με σωρευτικές ζημιές. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι ελλείψεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι συχνές διακοπές ρεύματος, οι απλήρωτοι μισθοί και το brain drain αποτελούν μόνο μερικά από τα προβλήματα που πλήττουν την ιρανική κοινωνία. Σε συζητήσεις με ερευνητές που μελετούν το Ιράν, αναδύονται ζητήματα διαφθοράς και κυρώσεων που οδήγησαν στην κατάρρευση που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα.

Τι βρίσκεται στην πραγματικότητα στην κορυφή της ατζέντας των Ιρανών πολιτών; Σύμφωνα με τον Thamar Eilam Gindin, ειδικό στο Ιράν στο Κέντρο Ezri για το Ιράν και τις Σπουδές στον Περσικό Κόλπο του Πανεπιστημίου της Χάιφα, "τις τελευταίες εβδομάδες, ήταν κυρίως ο νέος νόμος για το χιτζάμπ, και τα τελευταία δύο χρόνια, ήταν γενικά για το χιτζάμπ και τα δικαιώματα των γυναικών". Η πτώση του προέδρου Μπασάρ Άσαντ βρίσκεται επίσης στην ατζέντα σε διπλό πλαίσιο. Πρώτον, το τέλος του Ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ πλησιάζει, καθώς όλοι οι πληρεξούσιοί του εξαλείφονται ο ένας μετά τον άλλο. Δεύτερον, η κρίση ηλεκτρικής ενέργειας επιδεινώνεται με προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος σε μια πολύ ψυχρή περίοδο.

Το καθεστώς του Ιράν

Οι Ιρανοί επιστρέφουν στη θέρμανση με φυσικό αέριο και πετρέλαιο, η οποία δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Την περασμένη εβδομάδα ακόμη και τα κυβερνητικά γραφεία δεν λειτουργούσαν καθημερινά, επειδή δεν υπάρχει αρκετό ρεύμα για τη λειτουργία τους. Σύμφωνα με τον καθηγητή Meir Litvak, ανώτερο ερευνητικό συνεργάτη του Alliance Center for Iranian Studies στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, οι αιτίες των προβλημάτων χωρίζονται σε κυρώσεις, διαφθορά και κακή διαχείριση από το ιρανικό καθεστώς. "Οι κυρώσεις καθιστούν τα πράγματα πολύ δύσκολα, μεταξύ άλλων και στον τομέα του πετρελαίου. Το Ιράν χρειάζεται να αγοράσει εξοπλισμό για να ανανεώσει την παραγωγή πετρελαίου, αλλά οι κυρώσεις και το κόστος το καθιστούν δύσκολο. Το πετρέλαιο που διαθέτουν πωλείται στους Κινέζους με έκπτωση", εξηγεί ο Litvak.

Ο δεύτερος παράγοντας της κρίσης είναι η κακή διαχείριση της ιρανικής οικονομίας. Υπάρχει διαφθορά σε μαζική κλίμακα, με το Ιράν να καταλαμβάνει την 149η θέση μεταξύ 190 χωρών στον παγκόσμιο δείκτη διαφθοράς. Η λαϊκίστικη διαχείριση, όπως οι επιδοτήσεις καυσίμων, δημιουργεί διαφθορά και τρομερή σπατάλη καυσίμων, οδηγώντας σε λαθρεμπόριο καυσίμων σε γειτονικές χώρες. Το ιρανικό ριάλ κατέγραψε ιστορικά χαμηλό επίπεδο στα 770.000 ριάλ ανά δολάριο, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση των τιμών των τροφίμων. Σοβαρά προβλήματα ναρκωτικών, εκτελέσεις ρουτίνας και ειδική "θεραπεία" θεμάτων σεμνότητας δείχνουν το κακό σε συνδυασμό με τη διαφθορά από το καθεστώς και τους Φρουρούς της Επανάστασης.

Το brain drain αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το ιρανικό καθεστώς επενδύει πολλά στην εκπαίδευση, σε σχολεία για χαρισματικά αγόρια και κορίτσια, αλλά δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις εργασίας. Για τις θέσεις χρειάζονται διασυνδέσεις, με αποτέλεσμα οι νέοι να φεύγουν στη Δύση και να διαπρέπουν εκεί. Ετησίως, 100.000 επαγγελματίες εγκαταλείπουν το Ιράν, κυρίως γιατροί και μηχανικοί. Υπάρχει σοβαρή έλλειψη νοσηλευτών στη χώρα, σε σημείο που παρατηρείται το φαινόμενο των αυτοκτονιών νοσηλευτών εξαιτίας της υπερκόπωσης.

Παρά την κρίση, αυτή η κατάσταση δεν προκαλεί άμεση δράση. Οι ειδικοί περιμένουν τη σπίθα που θα πυροδοτήσει τις επόμενες ταραχές, όπως ο θάνατος της Mahsa Amini. Αυτή τη φορά η Ισλαμική Δημοκρατία δεν έχει συμμάχους όπως ο γενικός γραμματέας της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, ο οποίος έστειλε 22.000 στρατιώτες για να βοηθήσει στην καταστολή των διαδηλώσεων πριν από δύο χρόνια. Το στέγνωμα των πληρεξουσίων σημαίνει επίσης ότι δεν υπάρχει παρουσία και τρόπος μεταφοράς εξοπλισμού στη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Αποτελεί επίσης πλήγμα στη φήμη τους, καθώς ποιος θα ήθελε να είναι κάτω από τα φτερά τους τώρα, αν τα φτερά τους δεν προστατεύουν πλέον.

Η διακίνηση ναρκωτικών ανθίζει στο Ιράν, με δεκάδες ανθρώπους να εκτελούνται κάθε μήνα για ναρκωτικά. Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τα ναρκωτικά επειδή οι άνθρωποι θέλουν να ξεφύγουν από την πραγματικότητα και νιώθουν ότι δεν έχουν καμία ελπίδα. Η οικονομική κρίση στο Ιράν έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο, με τα ενεργειακά προβλήματα να επιδεινώνουν την ήδη δύσκολη κατάσταση για τους Ιρανούς πολίτες. Ο αναλυτής Litvak επισημαίνει τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, από την ατμοσφαιρική ρύπανση μέχρι τις καθυστερήσεις στην καταβολή μισθών. Τα προβλήματα ηλεκτρικής ενέργειας που ξέσπασαν λόγω της έλλειψης φυσικού αερίου οδηγούν στη χρήση μαζούτ, προκαλώντας σοβαρή ατμοσφαιρική ρύπανση. Η Τεχεράνη, που βρίσκεται ανάμεσα σε βουνά, υποφέρει ιδιαίτερα από αυτό το πρόβλημα, καθώς ο αέρας παραμένει παγιδευμένος στην περιοχή.

Τον περασμένο μήνα, σχολεία και κυβερνητικά γραφεία έκλεισαν, ενώ οι κάτοικοι κλήθηκαν να αποφύγουν τις εξόδους τους. Η ρύπανση επηρεάζει επίσης άλλες πόλεις της χώρας, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα της οικονομικής κρίσης είναι οι καθυστερήσεις στην καταβολή μισθών. Εκπαιδευτικοί και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι εργάζονται χωρίς να λαμβάνουν εγκαίρως τις αποδοχές τους από το κράτος. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε πολλές απεργίες τα τελευταία δύο χρόνια. Οι εργαζόμενοι στην πετρελαϊκή βιομηχανία αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, ενώ οι συνταξιούχοι βλέπουν τις συντάξεις τους να υπονομεύονται σοβαρά. Ο γηράσκων πληθυσμός απαιτεί αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, αλλά το καθεστώς διστάζει να αντιμετωπίσει αυτό το πολιτικά ευαίσθητο ζήτημα. Σύμφωνα με τον Litvak, ένα σημαντικό μέρος των ιρανικών τραπεζών έχει χρεοκοπήσει, επιδεινώνοντας την οικονομική κρίση. Παράλληλα, υπάρχει σοβαρή κρίση νερού λόγω της ακατάλληλης διαχείρισης των υδάτινων πόρων της χώρας. Όλα αυτά τα προβλήματα δημιουργούν μια εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα για τους Ιρανούς πολίτες, οι οποίοι αντιμετωπίζουν καθημερινές προκλήσεις σε πολλαπλά επίπεδα.

Οι αντιδράσεις των κατοίκων για το καθεστώς του Ιράν

Οι Ιρανοί πολίτες παρακολουθούν προσεκτικά τις επενδύσεις του καθεστώτος στις εξωτερικές συγκρούσεις. Όπως εξηγεί ο Eilam Gindin, οι Ιρανοί γνωρίζουν πολύ καλά τις ξένες δαπάνες της κυβέρνησής τους και εκφράζουν την αντίθεσή τους. Εδώ και δύο δεκαετίες, οι διαδηλωτές επικρίνουν την προτεραιότητα που δίνει το καθεστώς στις εξωτερικές συγκρούσεις έναντι των εγχώριων αναγκών. Ένα κοινό άσμα διαμαρτυρίας απορρίπτει την εμπλοκή στη Γάζα, τον Λίβανο και την Υεμένη, ζητώντας εστίαση στα προβλήματα του ίδιου του Ιράν. Το αίσθημα δυσαρέσκειας αντικατοπτρίζεται στην ιρανική μουσική διαμαρτυρίας, με τραγούδια που επικρίνουν την κυβέρνηση για την αποστολή χρημάτων στην Παλαιστίνη, ενώ οι Ιρανοί αγωνίζονται οικονομικά.

Οι διαδηλωτές τονίζουν ιδιαίτερα πώς το καθεστώς υποστηρίζει ξένες υποθέσεις, ενώ οι ιρανικές εθνικές μειονότητες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα:

• Οι Κούρδοι και οι Μπαλούτσι βιώνουν φτώχεια και πείνα
• Οι εθνικές μειονότητες αισθάνονται παραμελημένες από το κεντρικό κράτος
• Η κοινωνική ανισότητα επιδεινώνεται συνεχώς

Μετά την πτώση του Άσαντ, αποκαλύφθηκε η πραγματική έκταση των ιρανικών επενδύσεων και απωλειών στη Συρία, με το συνολικό κόστος να φτάνει τα 80 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό το ποσό περιλαμβάνει 50 δισεκατομμύρια δολάρια άμεσων επενδύσεων και άλλα 30 δισεκατομμύρια που αποτελούν χρέος της Συρίας προς το Ιράν, το οποίο προφανώς δεν θα αποπληρωθεί ποτέ. Με 80 δισεκατομμύρια δολάρια, το Ιράν θα μπορούσε να έχει ταΐσει εκατομμύρια φτωχούς ανθρώπους, να έχει χτίσει σχολεία και νοσοκομεία, και να έχει βελτιώσει τις υποδομές της χώρας. Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ δεν υπάρχει αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα για την εύρυθμη λειτουργία των κυβερνητικών γραφείων στο Ιράν.

Ο Litvak προσθέτει ότι οι πολίτες βλέπουν απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων στη Συρία, χωρίς να υπολογίζουν πόσα χρήματα επενδύθηκαν στη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Κάποιοι Ιρανοί το καταλαβαίνουν αυτό, αλλά είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιο ποσοστό του πληθυσμού συνειδητοποιεί την πραγματικότητα. Η διαφθορά και η κακή διαχείριση είναι προφανείς σε κάθε Ιρανό πολίτη. Το καθεστώς εκλιπαρεί για την άρση των κυρώσεων επειδή βρίσκεται σε απελπιστική οικονομική κατάσταση. Ωστόσο, ο Χαμενεΐ παραμένει πολύ καχύποπτος απέναντι στη Δύση, αν και ίσως με τον Τραμπ να προσπαθήσει να προχωρήσει σε μια νέα συμφωνία. Στο Ισραήλ, αναγνωρίζουν τις δυσκολίες που βιώνει ο ιρανικός λαός και συχνά συζητούν όχι την πυρηνική καταστροφή, αλλά τα δυνητικά πιο αποτελεσματικά αποτελέσματα μιας επανάστασης και της ανατροπής του καθεστώτος των αγιατολάδων. Παρά τη δύσκολη κατάσταση, ο ιρανικός λαός δεν εξεγείρεται κυρίως λόγω του φόβου. Το καθεστώς έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητα και τη βιαιότητά του στην καταστολή, κάτι που λειτουργεί αποτρεπτικά. Το καθεστώς πυροβόλησε γυναίκες στα μάτια και εκατοντάδες νεαρές γυναίκες έχασαν τουλάχιστον ένα μάτι κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.

Επιπλέον, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που εμποδίζουν την εξέγερση:

• Έλλειψη ηγεσίας από θρησκευτικές προσωπικότητες
• Άχρηστη αντιπολίτευση στο εξωτερικό
• Έλεγχος του διαδικτύου από το καθεστώς
• Φόβος για το χάος που θα ακολουθήσει μετά την Αραβική Άνοιξη


Ο Νετανιάχου στοχεύει στην αντίδραση του λαού

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα καλέσει τον ιρανικό λαό να μη χάνει την ελπίδα του, γιατί το καθεστώς γίνεται κάθε μέρα πιο αδύναμο. Ωστόσο, ο Νετανιάχου δεν είναι δημοφιλής στο Ιράν επειδή θεωρείται ως αυτός που προκάλεσε την έξοδο των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία.

Παρ' όλα αυτά, ο Eilam Gindin εκτιμά ότι οι εκκλήσεις του Νετανιάχου πέφτουν σε προσεκτικά αυτιά. Οι Ιρανοί περιμένουν από τον Νετανιάχου να κάνει τη δουλειά για αυτούς, αφού εξόντωσε τον Σινουάρ, τον Νασράλα, τον Χανίγια και αρκετούς άλλους. Υπάρχει θαυμασμός μεταξύ των Ιρανών για τον Νετανιάχου εξαιτίας αυτών των ενεργειών. Όσον αφορά την εξέγερση και την επανάσταση, τόσο ο Litvak όσο και ο Eilam Gindin θεωρούν ότι είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Σύμφωνα με τον Eilam Gindin, αυτό που θα φέρει τους Ιρανούς στους δρόμους δεν είναι το κάλεσμα του Νετανιάχου, αλλά το επόμενο γεγονός που θα συμβεί.

Οι διαμαρτυρίες μετά τον θάνατο της Mahsa Amini κράτησαν περισσότερο από μισό χρόνο, ενώ αρχικά πίστευαν ότι θα διαρκούσαν μόνο μία ή δύο εβδομάδες. Από την άλλη πλευρά, ο θάνατος της 16χρονης Armita Geravand ένα χρόνο αργότερα δεν μετατράπηκε σε μαζική διαμαρτυρία, επειδή η Ισλαμική Δημοκρατία έμαθε από τα λάθη της. Η επανάσταση στο Ιράν παραμένει ένα πιθανό σενάριο, αλλά το αν θα συμβεί αύριο, σε ένα χρόνο ή σε 20 χρόνια είναι άγνωστο. Αυτό που συμβαίνει στη Συρία τώρα θα καθορίσει το μέλλον της διαμαρτυρίας στο Ιράν. Ο ιρανικός λαός είναι επιφυλακτικός, έχοντας μάθει από τη δική του επανάσταση του 1979 ότι η ανατροπή ενός αυταρχικού καθεστώτος μπορεί να οδηγήσει σε μια ακόμη πιο καταπιεστική αντικατάσταση.