Το Φόρντο του Ιράν βρέθηκε στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής αφού η υπόγεια εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου της Ισλαμικής Δημοκρατίας στεγάζει τους πιο προηγμένους φυγοκεντρωτές της χώρας, ενώ παραμένει απρόσβλητη από τις ισραηλινές επιθέσεις. 

Διαβάστε: Στην Κίνα σήμερα οι υπουργοί Άμυνας του Ιράν και της Ρωσίας - Στο πλαίσιο συνόδου των χωρών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ)

Τι είναι το Φόρντο του Ιραν;

Με περίπου 2.000 φυγοκεντρωτές σε λειτουργία, το Φόρντο του Ιράν παράγει ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 60%, ένα βήμα μακριά από τον εμπλουτισμό 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Αυτό που κάνει το Φόρντο του Ιράν μοναδικό είναι η στρατηγική του τοποθεσία και κατασκευή. Η εγκατάσταση βρίσκεται περίπου 95 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Τεχεράνης, χτισμένη στην πλαγιά ενός βουνού σε βάθος 260 έως 300 ποδιών. Αυτή η υπόγεια τοποθεσία την καθιστά απρόσβλητη από συμβατικές αεροπορικές επιθέσεις. Ενώ άλλες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν υπέστησαν σοβαρές ζημιές από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στις 12 Ιουνίου, το Φόρντο παραμένει άθικτο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι τακτικές αεροπορικές επιθέσεις μπορούν να προκαλέσουν ζημιές μόνο στην επιφάνεια.

Για να καταστραφούν οι σειρές των φυγοκεντρικών μηχανών και τα αποθέματα ουρανίου που βρίσκονται στο Φόρντο του Ιράν, απαιτείται η άμεση συμμετοχή των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί διαθέτουν το GBU-57 A/B Massive Ordnance Penetrator, ένα "bunker buster" βάρους 30.000 λιβρών που μπορεί να διαπεράσει 200 πόδια γης ή σκυροδέματος πριν εκραγεί. Επιπλέον, οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα που διαθέτει την κατάλληλη πλατφόρμα εκτόξευσης για αυτό το όπλο: το στέλθ βομβαρδιστικό B-2 Spirit. Η κατασκευή του εργοστασίου εμπλουτισμού καυσίμων Φόρντο ξεκίνησε το δεύτερο εξάμηνο του 2007 και τέθηκε σε λειτουργία το 2009. Την ίδια χρονιά, οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες αποκάλυψαν την ύπαρξη της εγκατάστασης στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, αναγκάζοντας το Ιράν να την αναγνωρίσει δημοσίως.

Γιατί οι ΗΠΑ θέλουν να εξαφανίσουν το Φόρντο

Το 2009, οι υπηρεσίες πληροφοριών αποκάλυψαν ότι το Ιράν προσπαθούσε να εγκαταστήσει 3.000 φυγοκεντρικούς διαχωριστές στο Φόρντο. Δύο χρόνια αργότερα, ο τότε γενικός διευθυντής της Διεθνούς Ατομικής Ενέργειας ανέφερε ότι το Ιράν είχε εγκαταστήσει φυγοκεντρικούς διαχωριστές με στόχο την παραγωγή ουρανίου εμπλουτισμένου έως 20%. Οι επιθεωρήσεις του ΟΗΕ το 2012 αποκάλυψαν την ύπαρξη τούνελ με παχιά τοιχώματα και ανθεκτικές σε εκρήξεις πόρτες, με ορισμένα καταφύγια προστατευμένα από 300 πόδια βράχου.

Το Ιράν συμφώνησε να αναστείλει τον εμπλουτισμό στο Φόρντο μετά την υπογραφή του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης το 2015. Η εγκατάσταση θα μετατρεπόταν σε ερευνητικό κέντρο κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα. Ωστόσο, μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018 από την κυβέρνηση Τραμπ και την επιβολή κυρώσεων στο Ιράν, οι δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου ξανάρχισαν στο Φόρντο. Η Τεχεράνη υποστηρίζει ότι το πρόγραμμα προορίζεται για ειρηνικούς σκοπούς.

Κατά τη διάρκεια αιφνιδιαστικής επιθεώρησης του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας το 2023, οι επιθεωρητές βρήκαν στο Φόρντο σωματίδια ουρανίου καθαρισμένου σε ποσοστό 83,7%, κοντά στο επίπεδο που απαιτείται για πυρηνικά όπλα. Η πυρηνική εποπτική αρχή ανέφερε ότι το Ιράν είχε συνδέσει δύο σειρές φυγοκεντρικών μηχανών για εμπλουτισμό ουρανίου σε ποσοστό 60%. Σύμφωνα με το Reuters, κατά το τελευταίο τρίμηνο παρήχθησαν 166,6 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου έως 60%, ποσότητα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή περίπου τεσσάρων πυρηνικών όπλων.

Αφού το Διοικητικό Συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας δήλωσε ότι το Ιράν παραβίασε τις διατάξεις της συμφωνίας, η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει το πρόγραμμά της. Το Ιράν σχεδιάζει να κατασκευάσει άλλη μια εγκατάσταση με πιο προηγμένους φυγοκεντρωτές. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση, το Ισραήλ εξαπέλυσε "προληπτικές" επιθέσεις κατά των πυρηνικών και στρατιωτικών υποδομών του Ιράν στο πλαίσιο της επιχείρησης "Rising Lion". Χτυπήθηκε το Νατάνζ, η κύρια εγκατάσταση εμπλουτισμού με πάνω από 13.500 φυγοκεντρικούς διαχωριστές, αλλά το Φόρντο παραμένει άθικτο. Έκτοτε, οι δύο χώρες έχουν ανταλλάξει πυραύλους και drones. Ο αριθμός των νεκρών στο Ιράν έχει ξεπεράσει τους 220, ενώ 24 έχουν σκοτωθεί στο Ισραήλ. Το Φόρντο του Ιράν παραμένει το κλειδί για την κλιμάκωση ή την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης.