Πώς μπορεί να συσχετιστεί το αποτέλεσμα των πυρετωδών διεργασιών της τριανδρίας, Ρούζβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν στο τουριστικό θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας, τη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1945, με τις καθοριστικές για τη σύγχρονη ιστορία επαφές για τη Μέση Ανατολή; Η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται 80 χρόνια μετά και ο διπλωματικός χάρτης να αλλάζει με νέες συμμαχίες να διαφαίνονται στον ορίζοντα.  Οι τελευταίες εξελίξεις συνηγορούν σε μία πεποίθηση ότι έχει συμφωνηθεί ένα «χρυσό deal» ανάμεσα στους ηγέτες που καθορίζουν τη σύγχρονη ιστορία. Ο πόλεμος των 12 ημερών ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, που προκάλεσε ανησυχητική ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, έληξε με την αμερικανική εμπλοκή. Τα πρώτα, όμως, 24ωρα της σύγκρουσης, η αγωνία μήπως επαναληφθεί το τεταμένο σκηνικό του 2003, με την αμερικανική εμπλοκή στον πόλεμο του Ιράκ, ήταν έκδηλη, τη στιγμή που ορισμένοι Ρεπουμπλικανοί αλλά κυρίως οι Δημοκρατικοί είχαν εκφράσει τη διαφωνία τους στην απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ να βομβαρδίσει πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.

Διαβάστε: Στα ύψη η αγωνία για τα πυρηνικά: Σε λίγους μήνες θα είναι έτοιμο το Ιράν να παράγει ουράνιο, λέει η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας - Τι συμβαίνει με το Φορντό
Αφότου έδωσε την προθεσμία στο Ιράν να διαπραγματευτεί μία νέα συμφωνία για τα πυρηνικά και η Τεχεράνη αρνήθηκε να εμπλακεί σε έναν έκτο γύρο συνομιλιών για τον μηδενισμό του εμπλουτισμού ουρανίου της, που είχε φτάσει το 60%, το επιτελείο του Τραμπ αποφάσισε να χτυπήσει αιφνιδιαστικά, πιάνοντας στον ύπνο το θεοκρατικό καθεστώς. Μέχρι τη στιγμή που ήχησαν τα αμερικανικά πυρά και έπληξαν τις εγκαταστάσεις των Νατάνζ, Ισφαχάν και Φορντό, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου υποσχόταν να εξαλείψει την πυρηνική και πυραυλική απειλή του αντιπάλου, ενώ ο κύκλος του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ μαζί με τους - κατά τα άλλα αποδυναμωμένους - Φρουρούς της Επανάστασης, υποσχόταν σκληρά αντίποινα. Όπως και το Ισραήλ έτσι και ΗΠΑ αποδείχθηκε ότι βασίστηκαν στην ίδια μέθοδο του αιφνιδιασμού και της παραπλάνησης του Ιράν προτού το χτυπήσουν.

Mέση Ανατολή: Οι νέες συμμαχίες που καθόρισαν το παιχνίδι

Τις τελευταίες ώρες, όμως, η συζήτηση έχει μετατεθεί από το κατά πόσο ΗΠΑ και Ισραήλ συνεργάστηκαν για την επίθεση στο Ιράν και κατά πόσο καταστράφηκαν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις, στις νέες συμμαχίες που διαμορφώθηκαν και τις δυνάμεις που τελικά καθόρισαν το «παιχνίδι».  

Εκτός από τον ρόλο του Νετανιάχου και του Τραμπ στη διαμόρφωση της υφιστάμενης κατάστασης, ποιοι άλλοι ηγέτες καθόρισαν το γεωπολιτικό σκηνικό; Προτού ανακοινωθεί, ύστερα από 12 ημέρες σφοδρής ανταλλαγής πυρών, η συμφωνία εκεχειρίας, οι επαφές ανάμεσα στον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών και τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία αποδείχθηκαν καίριες.

Καθώς εξελισσόταν η στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ, ο Πούτιν βρισκόταν σε τακτική επικοινωνία με τον Κινέζο ομόλογό του Σι Τζινπίνγκ. Πέρα από τα προφανή, την καταδίκη από τις δύο πλευρές των ισραηλινών πληγμάτων, ο Ρώσος ηγέτης φάνηκε να μην θέλει να παρακολουθήσει ακόμη ένα σίριαλ αποδυνάμωσης με κύριο πρωταγωνιστή συμμαχική του δύναμη στη Μέση Ανατολή. Μετά τη Συρία και την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, το 2024, ύστερα από 13 χρόνια εμφυλίου, και παρακολουθώντας τον Τραμπ να έχει χτίσει γέφυρες με τον νέο συριακό καθεστώς, το Κρεμλίνο λειτούργησε ως μονάδα ουσιαστικής μεσολάβησης, συγκρατώντας την Τεχεράνη από την περαιτέρω κλιμάκωση. 


Πώς λειτούργησε η σχέση Τραμπ-Πούτιν στη συμφωνία κατάπαυσης στη Μέση Ανατολή

Αναμένοντας, την ίδια στιγμή, ο Πούτιν από τον Ντόναλντ Τραμπ να μην απορρίψει τις διεκδικήσεις του όσον αφορά στην αναγνώριση ανατολικών εδαφών της Ουκρανίας ως ρωσικών, ο Ρώσος πρόεδρος αποφάσισε να μην ανεβάσει τους τόνους έναντι του Αμερικανού ομολόγου του. 

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι η συνεργασία Τραμπ και Νετανιάχου αναμένεται να διαμορφώσει εν ευθέτω χρόνω και την επόμενη μέρα στη Γάζα, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ να στοχεύει να λήξει εντός εβδομάδων τον πόλεμο, χωρίς ωστόσο να παραπέμπει στις καλένδες την πρόταση για λύση δύο κρατών.

Όπως διαρρέει από τα διεθνή ΜΜΕ, προκρίνεται ένα σχέδιο αντικατάστασης της διοίκησης στη Λωρίδα από τέσσερις αραβικές χώρες, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου, που θα αντικαταστήσουν την απογυμνωμένη, αμυντικά, από το Ισραήλ, Χαμάς.

Τόσο για το σχέδιο στη Γάζα όσο και για την κατάπαυση ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν και ο ρόλος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων φάνηκε καθοριστικός. Μετά τα ιρανικά χτυπήματα στις αμερικανικές βάσεις στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Κατάρ, ο σχηματισμός συμμαχιών στον οποίο στόχευε η Τεχεράνη ήταν διαφορετικός, αφού η χώρα του Κόλπου δεν απέκλεισε, σύμφωνα με το δικαίωμά της στην αυτοάμυνα, την πιθανότητα να χτυπήσει πίσω, κάτι που λειτούργησε θετικά υπέρ της Αμερικής.

Το πετρέλαιο και ο παράγοντας Κίνα 

Ο μοχλός πίεσης που άσκησε τόσο η Ντόχα όσο και το Κατάρ στο Ιράν παρατηρήθηκε μετά την προ ολίγων μηνών περιοδεία του Τραμπ στη Μέση Ανατολή. Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση του Κατάρ έχει συμφωνήσει την αγορά τουλάχιστον 160 αεροσκαφών, με συνολική αξία που υπερβαίνει τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια, από την Αμερική, σημειωτέον τη μεγαλύτερη παραγγελία στην ιστορία της Boeing.

Την ίδια ώρα, ο πόλεμος ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν ανέβασε τον δείκτη πιθανοτήτων για αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ από την Τεχεράνη, κάτι που θα επηρέαζε άμεσα Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ και Ιράκ, όλες δηλαδή τις χώρες μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (ΟΠΕΚ), που εξάγουν το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου τους μέσω των υδάτων των στενών. Μέσω δε του Ορμούζ, το Κατάρ εξάγει το περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο παγκοσμίως.

Παράλληλα, η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα ήταν οι κυριότεροι προορισμοί για το πετρέλαιο που διέρχεται από τα στενά.

Σε αυτό το σημείο εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς, ποιες ακόμη δυνάμεις διαμόρφωσαν την τελική εικόνα. Ποιος ο ρόλος Τουρκίας και Κίνας;  
Το κλείσιμο των Στενών θα έπληττε σοβαρά και την Κίνα, καθώς η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αγοράζει σχεδόν το 90% των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών βάζοντας και την Κίνα με έναν τρόπο σε ρόλο μεσολαβητή, που επικοινωνούσε τακτικά με τη Ρωσία, ζήτησε από το Πεκίνο να παρέμβει για να μην κλείσουν τα Στενά.

Κάπου εδώ η συζήτηση κλείνει με τα τουρκικά παζάρια και τον ρόλο του Ερντογάν, ο οποίο βασίζεται στον Τραμπ όχι μόνο για εξοπλιστικά προγράμματα, τα οποία προμηθεύεται κι από τη Ρωσία, αλλά και για να ασκεί έλεγχο στη Συρία, κάτι που συνέτεινε ώστε να μην ρίξει νερό στον μύλο της αντιπαράθεσης και βοηθήσει το Ιράν σε επιχειρήσεις κλιμάκωσης.

*Γράφημα για τα αμερικανικά βομβαρδιστικά που χτύπησαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν

diethni_b-52


Κόντρα Ισραήλ - Τουρκίας "βλέπει" Ισραηλινός αναλυτής

Μπροστά στο θέαμα των αλλεπάλληλων καταστροφών και των θραυσμάτων, ο Ισραηλινός ερευνητής στο κέντρο Moshe Dayan του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ, έζησε ένα δεκαήμερο εφιάλτη παρακολουθώντας το σκηνικό ακραίας όξυνσης στη Μέση Ανατολή. Από το Τελ Αβίβ, όπου παρέμεινε ενώ το Ιράν προχωρούσε το σχέδιο αντιποίνων, μίλησε στα «Παραπολιτικά» για τις εφιαλτικές στιγμές της ανάφλεξης αλλά και για το γεγονός ότι η ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή έχει εμφανώς αλλάξει. Εστιάζει στην ανάδειξη δύο σημαντικών πόλων επιρροής στη Μέση Ανατολή, τη στιγμή που αναλύει πώς λειτουργεί η αποδυναμωμένη εικόνα του Ιράν.

Eξηγεί ότι το «Ισραήλ κατάφερε να νικήσει το Ιράν χάρη στη στρατηγική του τακτικού αιφνιδιασμού και τις εξαιρετικές ικανότητες των υπηρεσιών πληροφοριών. Αναμφίβολα, ο έλεγχος του ιρανικού εναέριου χώρου από το Ισραήλ ξεχωρίζει ως βασικός παράγοντας χάρη στον οποίο αναδείχθηκε η υπεροχή του. Παρόλο που το Ισραήλ χτυπήθηκε από τους βαλλιστικούς πυραύλους του Ιράν, κατάφερε να επιτύχει τον πιο κρίσιμο στόχο του: την εξάλειψη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Το πρόγραμμα και οι δυνατότητες του βαλλιστικού προγράμματος του Ιράν υπέστησαν επίσης σημαντική ζημία. Ευθυγραμμιζόμενο με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην περιοχή, το Ισραήλ ανέβασε την  ικανότητα αποτροπής στο υψηλότερο επίπεδο. Τα κράτη του Κόλπου είναι ευγνώμονες στο Ισραήλ. Όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός Νετανιάχου, το Ισραήλ άλλαξε το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής».

Αναφερόμενος στις πρώτες ώρες μετά την ανακοίνωση κατάπαυσης του πυρός, ο Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ επισημαίνει ότι οι Ιρανοί παραβίασαν την εκεχειρία για μισή ώρα. Ένας πύραυλος έπληξε απευθείας ένα κτίριο στην πόλη Μπερ Σεβά  και τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν». Η ασφάλεια, ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες φαίνεται πως έχει επανέλθει στο Ισραήλ, ωστόσο την περασμένη εβδομάδα οι πυραυλικές επιθέσεις εκτός από το Τελ Αβίβ έπληξαν και τις περιοχές Χάιφα, Μπατ Γιαμ, Ρισόν Λε Ζιόν, Πετάχ Τίκβα και Ασντόντ.

Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή, η ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή έχει αλλάξει ριζικά. «Το Ισραήλ έχει αναδειχθεί ισχυρότερο από ποτέ, ενώ το Ιράν, έχοντας χάσει σε μεγάλο βαθμό την αποτρεπτική του ικανότητα, έχει υποστεί σημαντική υποβάθμιση της θέσης του. Ως συνήθως, ο Ντόναλντ Τραμπ πόνταρε στο άλογο που κέρδισε και πέτυχε τη νίκη χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Μόλις πήρε αυτό που ήθελε, χρησιμοποίησε το πολιτικό του υπόβαθρο για να επιβάλει κατάπαυση του πυρός στα εμπλεκόμενα μέρη».

Στο κενό που άφησε το Ιράν, δύο μεγάλες δυνάμεις αναδύονται στη Μέση Ανατολή, σημειώνει ο Χάι Έιταν Κοχέν Γιαναρόκακ, προσθέτοντας ότι  η μία είναι το Ισραήλ και η άλλη η Τουρκία. Προβλέπει, ειδικότερα, το άνοιγμα ενός νέου πεδίου αντιπαλότητας μεταξύ αυτών των δύο χωρών και κλιμάκωση της όξυνσης στις διμερείς σχέσεις.

Εν τω μεταξύ, όπως υπογραμμίζει ο ερευνητής, η Ρωσία, η οποία έχει λάβει στρατιωτική βοήθεια από το Ιράν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα διαπιστώσει ότι η Τεχεράνη δεν μπορεί πλέον να παρέχει αυτού του είδους την υποστήριξη. Υπό αυτή την αποδυναμωμένη συνθήκη, το Ιράν θα γίνει περισσότερο εξαρτημένο από τη Ρωσία, τη στιγμή που μετατοπίζεται στο χάρτη και από χορηγός βοήθειας μετατρέπεται σε αποδέκτη στήριξης.

*Δημοσιεύτηκε στα «Παραπολιτικά»