Η Λιβύη αναδύεται ως σοβαρή απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ενώ οι Βρυξέλλες παραμένουν εστιασμένες στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Ελλάδα και η Ιταλία προσπαθούν να στρέψουν την προσοχή των συμμάχων τους στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, όπου διαμορφώνεται μια νέα κρίση που απειλεί την ευρωπαϊκή σταθερότητα.

Εκτόξευση προσφυγικών ροών από τη Λιβύη

Οι προσφυγικές ροές από τη Λιβύη έχουν εκτοξευθεί δραματικά, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Politico. Περίπου 9.000 μετανάστες έχουν φτάσει στην Κρήτη από τις αρχές του 2025, σχεδόν οι διπλάσιοι από το σύνολο του προηγούμενου έτους. Μέσα σε μία μόνο εβδομάδα, περισσότεροι από 2.000 πρόσφυγες αποβιβάστηκαν στις ακτές του νησιού.

Ο συνολικός αριθμός των μη νόμιμων διελεύσεων στη Μεσόγειο έχει αυξηθεί κατά 7% σε σχέση με το 2024, με τη Λιβύη να αποτελεί τη βασική πηγή αυτών των ροών. Η κρίση αυτή θέτει σε δοκιμασία την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.

Ρωσική επέκταση και στρατιωτική παρουσία

Η Ιταλία εκφράζει ανησυχία για τη ραγδαία αύξηση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας μέσω αποστολής όπλων και για την πιθανή δημιουργία ρωσικής ναυτικής βάσης στο λιμάνι του Τομπρούκ. Η Ρωσία επιδιώκει να αποκτήσει ερείσματα στη Μεσόγειο, ιδίως μετά την απώλεια της ναυτικής της βάσης στο Ταρτούς της Συρίας.

Η περιοχή της Σεμπχά αποτελεί πλέον πιθανό προορισμό για νέα βάση με εγκατάσταση πυραυλικών συστημάτων στραμμένων προς την Ευρώπη, σύμφωνα με δημοσίευμα του πρακτορείου Agenzia Nova. Η παρουσία της Ρωσίας στη Λιβύη έχει ήδη στρατιωτική και πολιτική αξία, μέσω της Africa Corps και της στήριξης που παρέχει σε τοπικές πολιτοφυλακές.

Ελληνικά μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης

Με φόντο αυτές τις εξελίξεις, η Αθήνα έχει λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη αποστείλει δύο πολεμικά πλοία για περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, ενώ προχώρησε σε αναστολή της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου για τους νεοαφιχθέντες από τη Βόρεια Αφρική.

«Η Ελλάδα αποφάσισε να ενημερώσει την Κομισιόν ότι προχωρά στην αναστολή της εξέτασης αιτημάτων ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για όσους καταφθάνουν δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή.

Η παρουσία των δύο ελληνικών πολεμικών πλοίων δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα, με αξιωματούχους να προειδοποιούν ότι η ενισχυμένη στρατιωτική επιτήρηση μπορεί να οδηγήσει απελπισμένους μετανάστες να ριχτούν στη θάλασσα για να διασωθούν.

Τουρκικές βλέψεις και παράνομες θαλάσσιες ζώνες

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει επιπλέον πρόκληση από την Άγκυρα, η οποία εμβαθύνει τις σχέσεις της με την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης. Η Τουρκία επιδιώκει τη χάραξη παράνομων θαλάσσιων ζωνών νοτίως της Κρήτης, γεγονός που επιδεινώνει την κρίση στην περιοχή και απειλεί την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει επικρίσεις για εγκατάλειψη του λιβυκού φακέλου τα τελευταία χρόνια, ενώ η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται.

Αμηχανία των Βρυξελλών και ευρωπαϊκή αδράνεια

Οι Βρυξέλλες εμφανίζονται αμήχανες απέναντι στην κρίση. Αντιπροσωπεία της Ε.Ε. που επισκέφθηκε πρόσφατα τη Βεγγάζη, στην ανατολική Λιβύη, με τη συμμετοχή υπουργών από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα, κηρύχθηκε «ανεπιθύμητη» από το καθεστώς του στρατηγού Χαφτάρ και εκδιώχθηκε άρον άρον.

«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχώς επεκτείνεται. Τη χρησιμοποιεί ως νευραλγικό κόμβο στη στρατηγική της για την Αφρική», δήλωσε ανώνυμα Ευρωπαίος διπλωμάτης, επισημαίνοντας ότι ρωσικά δίκτυα λαθρεμπορίου αξιοποιούνται για να υπονομευθούν οι κυρώσεις και να εργαλειοποιηθεί το μεταναστευτικό.

Υβριδικός πόλεμος και νέες απειλές

Αυξάνονται οι ανησυχίες ότι η Ρωσία ενδέχεται να επιχειρήσει να επαναλάβει το υβριδικό μοντέλο της κρίσης στον ανατολικό διάδρομο της Ε.Ε., όταν χρησιμοποίησε μετανάστες ως όπλο κατά της Πολωνίας μέσω Λευκορωσίας. Η στρατηγική αυτή αποτελεί άμεση απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και σταθερότητα.

Η χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία περιορίζει προς το παρόν την ικανότητα της Μόσχας να ενισχύσει τις λιβυκές της επιχειρήσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Καρίμ Μεζράν του Atlantic Council, οι Ρώσοι εδραιώνουν τη θέση τους ως οι νέοι «κυρίαρχοι» της χώρας.

Ιταλικές προσπάθειες και γαλλική διστακτικότητα

Η Ιταλία έχει επιχειρήσει επανειλημμένα να κινητοποιήσει τη Γαλλία, χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα. Η Ρώμη θεωρεί τη Λιβύη ζήτημα ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα της Μεσογείου, αλλά το Παρίσι, με φόντο τις αποτυχίες του στο Μάλι και τον Νίγηρα, διστάζει να εμπλακεί.

Η τελευταία σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη δεν ανέφερε καν την Αφρική. «Το ΝΑΤΟ έχει υιοθετήσει μια μίνιμαλ ατζέντα και απέφυγε τα διχαστικά ζητήματα», δήλωσε ο Αλεσάντρο Μαρόνε του ιταλικού think tank IAI. «Η Ρώμη οφείλει πλέον να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα μόνη της».

Η κρίση στη Λιβύη αποτελεί σοβαρή πρόκληση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που απαιτεί άμεση και συντονισμένη αντιμετώπιση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.