Τους «νικητές» και τους «χαμένους» του προτεινόμενου προϋπολογισμού της Κομισιόν από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναλύει το Politico, με επίδικο το σχέδιο δαπανών της ΕΕ για την επταετή περίοδο από το 2028 ως το 2035. Ο διετής δρόμος διαπραγματεύσεων προοιωνίζεται «κακοτράχαλος», με αντικρουόμενα συμφέροντα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επέμεινε ότι το σχέδιο των 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ θα κάνει το ταμείο της ΕΕ «μεγαλύτερο», «πιο έξυπνο» και «πιο αποδοτικό», και ότι ο προϋπολογισμός ήταν «ο πιο φιλόδοξος που προτάθηκε ποτέ».

Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, σύμφωνα με το Politico

Ωστόσο, σε μια ένδειξη των σκληρών διαπραγματεύσεων που θα ακολουθήσουν, οι απογοητευμένοι ευρωβουλευτές έσπευσαν να αντικρούσουν τους ισχυρισμούς της φον ντερ Λάιεν, λέγοντας ότι η Επιτροπή έχει παρουσιάσει παραπλανητικά τις προσαρμογές στον — σημαντικό — πληθωρισμό τα τελευταία χρόνια ως αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει διαφορετικά σημεία του προϋπολογισμού, τα οποία έχουν αυξηθεί. Αλλά, φυσικά, εάν ο προϋπολογισμός παραμείνει στο ίδιο επίπεδο, τότε αυτό σημαίνει ότι αρκετά σημεία του προϋπολογισμού θα πρέπει να μειωθούν», δήλωσε ο Ρουμάνος Ζίγκφριντ Μουρεσάν, μέλος του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.

Όλες οι πρωτεύουσες των κρατών, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρέπει να συμφωνήσουν στο σχέδιο πριν από την έγκρισή του. Καθώς χαράζονται οι γραμμές μάχης, το Politico συνέταξε έναν εύχρηστο οδηγό για το ποιος είναι ευνοημένος - και ποιος ο «ριγμένος» - στην αρχική πρόταση.

Χαμένοι: Αγρότες

Οι αγρότες είναι έξαλλοι.

Στον τελευταίο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) ανήλθε σε 386,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτή τη φορά, 300 δισεκατομμύρια ευρώ διατίθενται για τη γεωργία.

Και η Κομισιόν ρίχνει «αλάτι στην πληγή». Ενώ η ΚΑΠ αποτελούσε ένα αυτόνομο τμήμα του προϋπολογισμού, τώρα έχει συγχωνευθεί με χρηματοδότηση για άλλες πολιτικές σε ένα ταμείο για τα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης».

Σύμφωνα με αυτά τα σχέδια, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δαπανήσουν τουλάχιστον 300 δισεκατομμύρια ευρώ για τη γεωργία και θα μπορούσαν να δαπανήσουν περισσότερα εάν επιλέξουν να το κάνουν. Αλλά οι ομάδες αγροτών που διαμαρτύρονται έξω από το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή δεν αισθάνονται αισιόδοξοι.

Χαμένοι: Καπνός

Ενώ η συντριπτική πλειονότητα του προϋπολογισμού θα προέλθει από τις ίδιες συνεισφορές των χωρών της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε επίσης τρεις νέους φόρους που στοχεύουν στα ηλεκτρικά απόβλητα, τις μεγάλες εταιρείες και τα καπνικά προϊόντα, όπως τα τσιγάρα και τα πούρα. Αυτά τα αγαθά φορολογούνται επί του παρόντος από μεμονωμένες χώρες, οι οποίες κρατούν τα έσοδα για τον εαυτό τους.

Στόχος είναι έσοδα από 25 έως 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του κοινού χρέους της ΕΕ, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης μετά την Covid.

Οι τιμές των τσιγάρων αναμένεται να αυξηθούν έτσι κι αλλιώς σε ολόκληρη την ΕΕ, βάσει μιας πολυαναμενόμενης ενημέρωσης της Οδηγίας για τη Φορολογία του Καπνού, με τις πρόχειρες εκτιμήσεις να αναφέρουν ότι η τιμή ενός πακέτου θα αυξηθεί κατά 1-2 ευρώ. Για πρώτη φορά, εναλλακτικά προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και ο θερμαινόμενος καπνός, θα υπόκεινται σε έναν ελάχιστο συντελεστή, αν και χαμηλότερο από ό,τι για τα παραδοσιακά τσιγάρα.

Χαμένοι: Φύση

Η βιοποικιλότητα αναμένεται να χάσει το δικό της μερίδιο στον προϋπολογισμό της ΕΕ, απορροφώμενη από έναν ευρύτερο στόχο «κλίματος και περιβάλλοντος» που θα ανερχόταν στο 35% του προϋπολογισμού, φτάνοντας περίπου τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ.

Προηγουμένως — επιπλέον του στόχου του 30% για τις δαπάνες για το κλίμα — το 7,5% των ετήσιων δαπανών επρόκειτο να διατεθεί για στόχους βιοποικιλότητας το 2024, αυξανόμενο σε 10% το 2026 και το 2027.

Ο νέος στόχος «κλίμα και περιβάλλον» θα εξυπηρετούσε και τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, που εκτείνονται από το κλίμα και τη βιοποικιλότητα έως την κυκλική οικονομία και την πρόληψη της ρύπανσης.

Το πρόγραμμα LIFE — ειδική χρηματοδότηση για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα — έχει επίσης απορροφηθεί στα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια», καθώς και στο «Ταμείο Ανταγωνιστικότητας» των 410 δισεκατομμυρίων ευρώ που συνδυάζει πολλά υπάρχοντα προγράμματα χρηματοδότησης.

Ορισμένες ΜΚΟ προειδοποιούν ότι οι αλλαγές θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι η χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα θα χάσει έδαφος. Η ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη ένα εκτιμώμενο ετήσιο κενό χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα ύψους 37 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Νικητές: Ανατολικές χώρες και Ουκρανία
Οι ανατολικές χώρες πέτυχαν μια σημαντική νίκη την Τετάρτη, όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι ανατολικές περιοχές, και ιδιαίτερα εκείνες που συνορεύουν με την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, θα λάβουν περισσότερα κεφάλαια από τις άλλες για να καλύψουν τόσο τις ανάγκες ασφαλείας όσο και τις οικονομικές τους ανάγκες.

Κέρδισαν επίσης μια άλλη μάχη: Παρόλο που η ΕΕ αναζητούσε απεγνωσμένα νέα χρήματα για τα ταμεία της, δεν συμπεριέλαβε τα έσοδα από μια ήδη σχεδιασμένη επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ σε κτίρια και οδικές μεταφορές στο προτεινόμενο καλάθι νέων πηγών εσόδων.

Τέλος, η ΕΕ πρότεινε την υποστήριξη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας και της πορείας της προς την ένταξη στην ΕΕ με επιπλέον 100 δισεκατομμύρια ευρώ.

Νικητές: Όσοι πληρώνουν λογαριασμούς ηλεκτρικού

Σύμφωνα με την πρόταση, η ΕΕ θα ενισχύσει δραματικά την υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ, ώστε να μειωθούν οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες επισημάνθηκαν σε έκθεση του πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, ως η αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Ο Μηχανισμός «Connecting Europe», ένα ταμείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση υποδομών και την επένδυση σε νέες τεχνολογίες, θα δει τον ενεργειακό προϋπολογισμό του να αυξάνεται στα 30 δισεκατομμύρια ευρώ από μόλις 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, τα δίκτυα θα αξιοποιήσουν ένα γενναία διευρυμένο ταμείο ανταγωνιστικότητας ύψους 410 δισεκατομμυρίων ευρώ σε μια προσπάθεια μείωσης της σπατάλης και περικοπών στους λογαριασμούς για την οικιακή και επιχειρηματική κατανάλωση ενέργειας.

Νικητές: Ψηφιακές τεχνολογίες

Η Επιτροπή θέλει να πενταπλασιάσει τα χρήματα του μπλοκ για τις ψηφιακές τεχνολογίες, διακήρυξε η φον ντερ Λάιεν. Κάτι τέτοιο θα ανέβαζε τα ψηφιακά κεφάλαια στα 54,8 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό.

Πρόκειται για μια τεράστια αύξηση σε έναν τομέα όπου, ήδη, η ΕΕ επένδυε σημαντικά κεφάλαια για την έρευνα και την καινοτομία. Αλλά τα διακυβεύματα έχουν αυξηθεί, με περιοχές από τις ΗΠΑ έως την Κίνα να ανταγωνίζονται σκληρά για καινοτόμες τεχνολογίες - κυρίως την τεχνητή νοημοσύνη.

Η ψηφιακή τεχνολογία είναι ένας από τους τέσσερις πυλώνες ενός νέου, ολοκληρωμένου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας, το οποίο διαθέτει συνολικό ποσό 410 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Νικητές: Άμυνα

Η πρόταση της Επιτροπής είναι να διατεθούν τουλάχιστον 131 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα και το διάστημα, πράγμα που σημαίνει «πενταπλασιασμό σε σχέση με σήμερα», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.

Ξεχωριστοί προϋπολογισμοί θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας του μπλοκ. Η πρόταση «δείχνει μια ευπρόσδεκτη φιλοδοξία», σχολίασε η Χάνα Νέουμαν, Γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην Επιτροπή Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το ποσό συνάδει με τις ανάγκες που εντόπισε νωρίς ο Επίτροπος Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους όταν μίλησε για πρώτη φορά στο Politico στα τέλη του περασμένου έτους.

Νικητές: Έρευνα και πολιτισμός

Το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης του μπλοκ, Horizon Europe, πρόκειται να σχεδόν διπλασιαστεί στα 175 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι ήδη ένα από τα μεγαλύτερα τέτοια ταμεία στον κόσμο, με προϋπολογισμό 95 δισεκατομμυρίων ευρώ - αν και μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υποστήριξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες της για έρευνα και ανάπτυξη στα 220 δισεκατομμύρια ευρώ προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική.

Η κατανομή για το εμβληματικό πρόγραμμα της ΕΕ για την κινητικότητα των φοιτητών, Erasmus+, αυξήθηκε κατά 50% σε πάνω από 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ένα νέο πρόγραμμα, το «AgoraEU», αξίας 8,6 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα υποστηρίξει τον πολιτισμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Εκκρεμότητα: Στρατιωτική κινητικότητα

Η Επιτροπή θέλει η Ένωση να διαθέσει 17,7 δισεκατομμύρια ευρώ για στρατιωτική κινητικότητα, σύμφωνα με τον Επίτροπο Μεταφορών, Απόστολο Τζιτζικώστα. Στα χαρτιά, αυτό μοιάζει με μια σημαντική νίκη σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό στρατιωτικής κινητικότητας ύψους 1,7 δισεκατομμυρίων ευρώ στον τρέχοντα προϋπολογισμό.

Στην πραγματικότητα, υπολείπεται κατά πολύ των 75 δισεκατομμυρίων ευρώ ή ακόμα και 100 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε δηλώσει ότι χρειαζόταν ο Τζιτζικώστας.

Ενώ τμήματα του προϋπολογισμού για τις πολιτικές μεταφορές μπορεί να υποστηρίζουν υποδομές διπλής χρήσης - και ενδέχεται να αξιοποιηθούν πρόσθετα αμυντικά κονδύλια - οι στρατιωτικές ανάγκες εξακολουθούν να φαίνονται να αντιμετωπίζονται μόνο εν μέρει.

Η Επιτροπή πρότεινε ότι ο μελλοντικός μηχανισμός Connecting Europe, το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για υποδομές, θα πρέπει να ανέλθει σε 81,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Περίπου 51 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για τις μεταφορές.

Εκκρεμότητα: Πόλεις και περιφέρειες

Το πρόγραμμα χρηματοδότησης συνοχής της ΕΕ έχει ως στόχο να ενισχύσει την ανάπτυξη στις φτωχότερες περιοχές του μπλοκ και να μειώσει την ανισότητα. Αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΕΕ. Αλλά αντί να αποτελεί αυτόνομη πολιτική στην πρόταση προϋπολογισμού του 2028, η χρηματοδότηση συνοχής αντιμετωπίζεται μέσω των λεγόμενων Εθνικών και Περιφερειακών Σχεδίων Εταιρικής Σχέσης που έχουν αναπτυχθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις.

Σε μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής, η Επιτροπή υπόσχεται ότι οι φτωχότερες περιοχές του μπλοκ θα λάβουν 218 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό, κάτι που ήταν βασικό αίτημα του επιτρόπου περιφερειών Ραφαέλε Φίτο. Ωστόσο, δεν έχουν δοθεί τέτοιες εγγυήσεις για την υπόλοιπη ΕΕ, γεγονός που προκαλεί φόβους ότι το συνολικό διατιθέμενο ποσό για την περιφερειακή ανάπτυξη θα είναι μικρότερο από ό,τι στον τρέχοντα προϋπολογισμό. Αυτά είναι άσχημα νέα για τις πόλεις και τις αγροτικές περιοχές που βασίζονται σε κεφάλαια συνοχής για να χρηματοδοτήσουν τα πάντα, από δρόμους έως δημόσιες βιβλιοθήκες.

Επιπλέον, οι τοπικοί και περιφερειακοί ηγέτες ανησυχούν για την προσπάθεια του προτεινόμενου προϋπολογισμού να δώσει στις κεντρικές κυβερνήσεις υπερβολική εξουσία να διαχειρίζονται και να διανέμουν τα κεφάλαια της ΕΕ μέσω του προγράμματος σχεδίου εταιρικής σχέσης και ανησυχούν ότι οι εθνικοί ηγέτες θα μπορούσαν να τιμωρήσουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους εμποδίζοντας την πρόσβαση στα κεφάλαια.