Η ενεργειακή μετάβαση στη ναυτιλία περνά μέσα από τηνηλεκτροδότηση των ελλιμενισμένων πλοίων (OPS), όμως τα ευρωπαϊκά λιμάνιαεμφανίζουν σημαντικές καθυστερήσεις. Σύμφωνα με κοινή μελέτη της περιβαλλοντικής οργάνωσης Transport & Environment (T&E) και του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, λιγότερο από το 20% των απαραίτητων σημείων ηλεκτροδότησης έχει εγκατασταθεί ή έχει προχωρήσει σε φάση συμβασιοποίησης.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι τα κρουαζιερόπλοια, τα οποία συχνά ελλιμενίζονται κοντά σε αστικά κέντρα, ευθύνονται για δυσανάλογα υψηλές εκπομπές ρύπων, εντείνοντας το πρόβλημα.
Η μελέτη καταλήγει ότι είναι απαραίτητη η επιτάχυνση της ανάπτυξης των υποδομών OPS και η ενίσχυση της χρηματοδότησης από την Ε.Ε., ώστε να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι έως το 2030.
Στο πλαίσιο αυτό, η T&E και η DNV κατέθεσαν τέσσερις προτάσεις πολιτικής για την ενίσχυση της ηλεκτροδότησης των πλοίων από ξηρά, στοχεύοντας στην άμεση βελτίωση των σχετικών υποδομών στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Ειδικότερα, οι δύο φορείς ζητούν:
Την επίσπευση της εφαρμογής των υποδομών ηλεκτροδότησης από ξηρά OPS στα κρουαζιερόπλοια έως το 2028, αντί του ισχύοντος ορίζοντα 2030, λόγω των δυσανάλογα υψηλών εκπομπών του κλάδου στους λιμένες και της προηγμένης τεχνικής ετοιμότητας των σχετικών υποδομών.
Την ενσωμάτωση της παράκτιας ηλεκτροδότησης στο ευρωπαϊκό πλαίσιο RED III για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με δημιουργία μηχανισμών πιστωτικής ενίσχυσης, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των επενδύσεων σε καθαρές υποδομές.
Χρηματοδοτική πρόβλεψη στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) της Ε.Ε., με συνέχιση της στήριξης μέσω του μηχανισμού AFIF (Alternative Fuels Infrastructure Facility) για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων της επέκτασης του δικτύου OPS και των λιμενικών δυνατοτήτων ηλεκτροδότησης.
Επέκταση της υποχρεωτικής εφαρμογής OPS σε ευρύτερο φάσμα πλοίων, συμπεριλαμβανομένων μικρότερων μονάδων και πλοίων που μέχρι σήμερα εξαιρούνται, στο πλαίσιο μελλοντικών αναθεωρήσεων των κανονισμών AFIR (σσ εναλλακτικά καύσιμα) και FuelEU Maritime (σσ επιβάλλει μειώσεις στην ετήσια ένταση εκπομπών άνθρακα).
Τι επισημαίνει η μελέτη των Transport & Environment (T&E) και DNV
Σύμφωνα με τη μελέτη της ευρωπαϊκής μη κυβερνητικής οργάνωσης για το περιβάλλον Transport & Environment (T&E) και του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, μόλις ένα στα πέντε απαιτούμενα σημεία ηλεκτρικής σύνδεσης από ξηρά έχει εγκατασταθεί ή συμβασιοποιηθεί στα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, με τις εκπομπές από τα ελλιμενισμένα πλοία —ιδίως τα κρουαζιερόπλοια— να επιβαρύνουν ήδη σοβαρά την ατμόσφαιρα και τη δημόσια υγεία.
Από τα 31 λιμάνια που συμμετείχαν στην έρευνα, μόλις τέσσερα έχουν ολοκληρώσει ή έχουν προβεί σε συμφωνίες για πάνω από τις μισές απαιτούμενες συνδέσεις.
Η επιλογή των λιμένων έγινε βάσει μεγέθους, γεωγραφικής κάλυψης και της προθυμίας παροχής δεδομένων από τις διοικήσεις των λιμένων.
Τα κρουαζιερόπλοια αναδεικνύονται ως η πιο ρυπογόνος κατηγορία, με εκπομπές έξι φορές μεγαλύτερες από τα πλοία μεταφοράς κοντέινερ όταν είναι ελλιμενισμένα, ενώ παραμένουν κοντά σε αστικά κέντρα και ακολουθούν προβλέψιμα δρομολόγια — γεγονός που τα καθιστά ιδανικούς υποψηφίους για την άμεση εφαρμογή OPS.
Σύμφωνα με τη μελέτη το 6,4% των συνολικών ναυτιλιακών εκπομπών στην Ευρώπη προέρχεται από τα ελλιμενισμένα πλοία, με 8,3 εκατ. τόνους CO₂ μόνο το 2023.
Η συμβολή της ναυτιλίας στο συνολικό αποτύπωμα των μεταφορών φτάνει το 12,7% - ποσοστό που ενδέχεται να εκτοξευθεί έως και το 33% έως το 2050, εάν δεν υπάρξει άμεση αλλαγή πορείας.
Πέρα από το CO₂, τα πλοία εκπέμπουν οξείδια του θείου (SOx), οξείδια του αζώτου (NOx) και λεπτά σωματίδια (PM) - ρύποι συνδεδεμένοι με καρδιοαναπνευστικά νοσήματα. Είναι ενδεικτικό ότι ο στόλος των ευρωπαϊκών κρουαζιερόπλοιων παρήγαγε περισσότερα SOx από ό,τι 1 δισεκατομμύριο αυτοκίνητα μέσα στο 2022.
Η εφαρμογή OPS θεωρείται βασικός μηχανισμός για την απανθρακοποίηση των λιμένων, καθώς επιτρέπει στα πλοία να απενεργοποιούν τους βοηθητικούς κινητήρες και να αντλούν καθαρή ενέργεια από το τοπικό δίκτυο. Όμως, η έλλειψη ρυθμίσεων για μικρότερα σκάφη και «εξαιρούμενους» τύπους πλοίων αφήνει σημαντικά κενά στη συνολική στρατηγική.
Η T&E καταλήγει πως τα λιμάνια βρίσκονται σε μοναδική και στρατηγική θέση ώστε να ηγηθούν της μετάβασης σε μια καθαρή, ανθεκτική και βιώσιμη ναυτιλία.
Συμμόρφωση και επενδύσεις στα λιμάνια
Ορισμένα λιμάνια της ΕΕ βρίσκονται σε καλό δρόμο για να συμμορφωθούν με τους επερχόμενους κανονισμούς της ΕΕ για την παροχή ενέργειας στην ξηρά. Άλλοι λιμένες πρέπει να πραγματοποιήσουν σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές χερσαίας ηλεκτροδότησης για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, κρουαζιερόπλοια και επιβατηγά πλοία τα επόμενα χρόνια για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις. Tρεις από τους 31 επιλεγμένους λιμένες (Γάνδη, Ρουέν και Τερνέουζεν) δεν αφορούν την εντολή του AFIR για την παροχή ναυτιλιακής OPS.
Επτά από τους 31 επιλεγμένους λιμένες (Γκέτεμποργκ, Αμβούργο, Κλαϊπέντα, Χάβρη, Ρότερνταμ, Βαλέτα και Βενετία) έχουν εγκαταστήσει ή έχουν συνάψει συμβάσεις για τουλάχιστον ένα από τα τρία κύρια τμήματα πλοίων, αλλά όχι για όλα. Οι υπόλοιποι 21 λιμένες δεν διαθέτουν αρκετά σημεία σύνδεσης εγκατεστημένα ή συμβεβλημένα για κανένα από τα τρία κύρια τμήματα πλοίων. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών ηλεκτροδότησης ξηράς σε όλη την Ευρώπη. Ο τομέας των κρουαζιερόπλοιων έχει την καλύτερη κάλυψη OPS στους επιλεγμένους λιμένες.
Ποιά είναι τα λιμάνια με αρκετά σημεία σύνδεσης
Εγκατεστημένα ή συμβεβλημένα για κρουαζιερόπλοια άνω των 5000 GT είναι το Αμβούργο, η Χάβρη, η Ρουέν, η Βαλέτα και η Βενετία. Υπάρχουν επίσηςμερικά λιμάνια με αρκετά σημεία σύνδεσης εγκατεστημένα ή συμβεβλημένα για επιβατηγά πλοία άνω των 5000 GT (Γκέτεμποργκ, Klaipeda, Ρότερνταμ και Βενετία).
Κανένας από τους επιλεγμένους λιμένες δεν έχει εγκαταστήσει ή συνάψει συμβόλαια για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων άνω των 5000 GT.
Για τους περισσότερους από τους λιμένες και τα κύρια τμήματα πλοίων με επαρκή κάλυψη OPS, τα εγκατεστημένα ή συμβεβλημένα σημεία σύνδεσης είναι συστήματα υψηλής τάσης. Συνολικά, έχουν εγκατασταθεί 82 από τις 270 απαιτούμενες συνδέσεις υψηλής τάσης (30,4%), σε σύγκριση με το μόνο 7 από τις 175 απαιτούμενες συνδέσεις χαμηλής τάσης (4%).
Οι λιμένες θα πρέπει να εξετάσουν την ισορροπία μεταξύ της εγκατάστασης σημείων σύνδεσης χαμηλής και υψηλής τάσης, δεδομένου ότι τα πλοία με χαμηλές απαιτήσεις ισχύος δεν μπορούν απαραίτητα να κάνουν χρήση των σημείων σύνδεσης υψηλής τάσης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετοί λιμένες έχουν σχέδια για περαιτέρω σημεία σύνδεσης, για τα οποία δεν έχουν υπογραφεί συμβάσεις, και αυτά δεν περιλαμβάνονται στην αξιολόγηση της κάλυψης του OPS.
Επιπλέον, η αξιολόγηση της κάλυψης του OPS περιλαμβάνει μόνο τη διεύθυνση τα τρία ρυθμιζόμενα τμήματα πλοίων (εμπορευματοκιβώτια, επιβατηγά και κρουαζιερόπλοια), ενώ ορισμένοι λιμένες έχουν εγκαταστήσει ή συνάψει συμβάσεις για σημεία σύνδεσης για άλλα τμήματα πλοίων. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου 2024, συνεπώς ενδέχεται να έχουν εγκατασταθεί ή ανατεθεί επιπλέον σημεία σύνδεσης από τότε.
Με ορίζοντα το 2030 -οπότε και θα καταστεί υποχρεωτική η χρήση OPS για πλοία άνω των 5.000 GT στα λιμάνια του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών-, η Ε.Ε. καλείται να δράσει αποφασιστικά. Η πρόοδος, μέχρι στιγμής, χαρακτηρίζεται ανεπαρκής, και η ενίσχυση των επενδύσεων είναι επιτακτική προτεραιότητα, ώστε τα λιμάνια να μη μείνουν πίσω στη μάχη για μια καθαρότερη ναυτιλία και ένα βιώσιμο περιβάλλον.
En
