Οι ευρωπαϊκοί υγρότοποι αναδεικνύονται ως καινοτόμα λύση στρατηγικής άμυνας απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα. Οι βάλτοι και τυρφώνες αποτελούν φυσικά εμπόδια που μπορούν να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη.

Ιστορική αποτελεσματικότητα των υγροτόπων στην άμυνα

Σύμφωνα με το Politico, στρατηγική αξία των βάλτων έχει αποδειχθεί διαχρονικά σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές. Από την καταστροφική ήττα των ρωμαϊκών λεγεώνων το 9 μ.Χ. από γερμανικές φυλές που εκμεταλλεύτηκαν τους βάλτους, μέχρι την αντίσταση της Φινλανδίας στη σοβιετική εισβολή τη δεκαετία του 1940, οι υγρότοποι λειτούργησαν ως φυσικές οχυρώσεις.

Τα βαλτώδη εδάφη βόρεια του Κιέβου αποτέλεσαν επίσης σημαντικό εμπόδιο και στους δύο παγκόσμιους πολέμους, αποδεικνύοντας τη διαχρονική τους στρατηγική σημασία για την ευρωπαϊκή άμυνα.

Η ουκρανική εμπειρία του 2022

Το 2022, η Ουκρανία επιβεβαίωσε εκ νέου την αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής. Κατά τη ρωσική προέλαση προς το Κίεβο τον Φεβρουάριο, ο Ουκρανός σύμβουλος άμυνας Ολεξάντρ Ντμίτριεφ εφάρμοσε μια καινοτόμα στρατηγική. Αξιοποιώντας τη γνώση του για την τοπική γεωγραφία από τη διοργάνωση αγώνων ανώμαλου δρόμου κοντά στον ποταμό Ιρπίν, πρότεινε την ανατίναξη του φράγματος.

Η επαναφορά της παλιάς βαλτώδους πεδιάδας παγίδευσε ρωσικά τανκ στους υγρότοπους, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στις εισβάλλουσες δυνάμεις. Αυτή η τακτική ανάγκασε τον εχθρό να κατευθυνθεί σε στενότερα και προβλέψιμα περάσματα, διευκολύνοντας την ουκρανική άμυνα.

Η αποτελεσματικότητα των βάλτων ως εργαλείο άμυνας αναγνωρίζεται πλέον από κράτη της πρώτης γραμμής όπως η Φινλανδία και η Πολωνία. Οι υγρότοποι εξαναγκάζουν τις εχθρικές δυνάμεις να ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές, οι οποίες μπορούν να οχυρωθούν ευκολότερα, ενώ τα διερχόμενα οχήματα και προσωπικό καθίστανται ευάλωτοι στόχοι.

Κλιματικά οφέλη από την αποκατάσταση υγροτόπων

Πέραν της στρατηγικής τους αξίας, οι βάλτοι προσφέρουν εξαιρετικά περιβαλλοντικά οφέλη. Παρότι καλύπτουν μόλις το 3% της ξηράς του πλανήτη, δεσμεύουν περίπου το ένα τρίτο του άνθρακα του εδάφους, διπλάσια ποσότητα από τα δάση.

Στην Ευρώπη, οι μισοί τυρφώνες έχουν αποξηρανθεί κυρίως για αγροτική εκμετάλλευση, παράγοντας περίπου 124 εκατομμύρια τόνους εκπομπών ετησίως. Αυτό ισοδυναμεί με τις συνολικές εκπομπές της Ολλανδίας. Ο νέος Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αποκατάσταση της Φύσης υποχρεώνει τα κράτη μέλη να επαναφέρουν το 30% των υποβαθμισμένων τυρφώνων έως το 2030.

Εθνικά προγράμματα αποκατάστασης

Η Πολωνία πρωτοπορεί με το σχέδιο «Ανατολική Ασπίδα» ύψους 10 δισεκατομμυρίων ζλότι, που συνδυάζει έργα οχύρωσης με δημιουργία νέων τυρφώνων και δασών κατά μήκος των συνόρων. Στη Φινλανδία, ο βουλευτής και πρώην αξιωματικός αρμάτων Παούλι Άαλτο Σετέλα κατέθεσε πρόταση για αποκατάσταση τυρφώνων με διπλό στόχο: κλιματική προστασία και αποτροπή εισβολής.

Οι βαλτικές χώρες διαθέτουν σημαντικές εκτάσεις τυρφώνων που καλύπτουν περίπου το 10% της έκτασής τους, αλλά οι κυβερνήσεις της Εσθονίας, Λετονίας και Λιθουανίας παραμένουν διστακτικές.

Προκλήσεις και αντιστάσεις

Η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Στην Εσθονία, μια προσπάθεια αποκατάστασης διακόπηκε λόγω αντιδράσεων κατοίκων που φοβήθηκαν πλημμύρες. Ο κύριος αντίπαλος παραμένει η γεωργία, καθώς στην Πολωνία το 85% των τυρφώνων έχει αποξηρανθεί για καλλιέργειες.

Οι επιστήμονες προτείνουν οικονομικά κίνητρα για τους αγρότες ώστε να δεχτούν την επαναφορά των υγροτόπων, δημιουργώντας μια κερδοφόρα λύση που συνδυάζει:

• Ενίσχυση της εθνικής άμυνας
• Μείωση των εκπομπών άνθρακα
• Προστασία της βιοποικιλότητας
• Οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινότητες