Συγκλονισμένος είναι ο πλανήτης από τον φονικό σεισμό 6 Ρίχτερ που χτύπησε το Αφγανιστάν το βράδυ της Κυριακής (31/8), με τουλάχιστον 800 νεκρούς και πάνω από 3.000 τραυματίες, ενώ οι αριθμοί αναμένεται να αυξηθούν. Η δόνηση εκδηλώθηκε σε μικρό εστιακό βάθος μόλις 8 χλμ, γεγονός που την έκανε ιδιαίτερα καταστροφική.

Οι επαρχίες Νανγκαρχάρ και Κουνάρ επλήγησαν περισσότερο, ενώ οι δονήσεις έγιναν αισθητές και στην Καμπούλ καθώς και στο Ισλαμαμπάντ του Πακιστάν. Υπολογίζεται ότι έως και 12.000 άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από κατεστραμμένα κτίρια και υποδομές. Το ορεινό ανάγλυφο δυσχεραίνει την πρόσβαση των σωστικών συνεργείων σε απομακρυσμένα χωριά, καθιστώντας άγνωστο το πλήρες μέγεθος της τραγωδίας.




Ο Dr. Brian Baptie, σεισμολόγος στο Βρετανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο, εξηγεί γιατί η περιοχή αυτή απελευθερώνει το 15% της παγκόσμιας σεισμικής ενέργειας και παραμένει μία από τις πιο επικίνδυνες του πλανήτη.

Όπως επισημαίνει, «με την Ινδία να κινείται προς την Ευρασία με ταχύτητα περίπου 45 χιλιοστών ανά έτος, αυτή η ζώνη σύγκρουσης είναι μία από τις πλέον σεισμικά ενεργές περιοχές του πλανήτη – ευθύνεται για περίπου το 15% της συνολικής σεισμικής ενέργειας που εκλύεται κάθε χρόνο παγκοσμίως».

«Η δύναμη που οδήγησε τον τελευταίο αυτό σεισμό είναι η ίδια που οδήγησε στη δημιουργία των Ιμαλαΐων, του Καρακορούμ και του Θιβετιανού Οροπεδίου – η σύγκρουση των πλακών της Ινδίας και της Ευρασίας» παρατηρεί.

Με την Ινδία να κινείται προς την Ευρασία με ρυθμό περίπου 45 χιλιοστών τον χρόνο, η ζώνη σύγκρουσης συγκαταλέγεται στις πιο σεισμογενείς περιοχές της Γης – ευθύνεται για περίπου το 15% της συνολικής σεισμικής ενέργειας που εκλύεται παγκοσμίως κάθε χρόνο.

Πρόκειται, όπως σημειώνει, για μια περιοχή με πολύ υψηλό σεισμικό κίνδυνο, όπου η σεισμική δραστηριότητα κατανέμεται σε πολύπλοκα ρήγματα που εκτείνονται σε ευρεία γεωγραφική έκταση.


Aφγανιστάν: Το μακρύ ιστορικό καταστροφικών σεισμών τις τελευταίες δεκαετίες

Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, το Αφγανιστάν έχει μακρύ ιστορικό καταστροφικών σεισμών.

«Πολλοί από τους μεγαλύτερους σεισμούς έχουν σημειωθεί στην περιοχή Hindu Kush, στα βορειοανατολικά του Αφγανιστάν, όπου έχουν καταγραφεί 12 σεισμοί με μέγεθος άνω των 7 Ρίχτερ από το 1900», αναφέρει ο σεισμολόγος.

Και άλλες περιοχές, όπως η ανατολική και η νοτιοανατολική, πλήττονται επίσης συχνά από ισχυρές σεισμικές δονήσεις. Η ένταση αυτής της δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την πιθανότητα πολλαπλών φυσικών κινδύνων και τις κατασκευές που συχνά δεν αντέχουν σε μεγάλα πλήγματα, μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο σεισμός των 6 Ρίχτερ στο νοτιοανατολικό Αφγανιστάν το 2022, που σκότωσε πάνω από 1.000 ανθρώπους και προκάλεσε κατολισθήσεις. Η σειρά τεσσάρων σεισμών των 6,3 Ρίχτερ στην επαρχία Χεράτ το 2023, με περίπου 1.500 θύματα καθώς και ο σεισμός των 7,6 Ρίχτερ το 2005 κοντά στη Μουζαφαραμπάντ στο Κασμίρ, που στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 76.000 ανθρώπους.


Γιατί οι "ρηχοί" σεισμοί προκαλούν περισσότερες καταστροφές

Η ισχύς ενός σεισμού και το βάθος στο οποίο εκδηλώνεται είναι οι δύο βασικοί γεωλογικοί παράγοντες που καθορίζουν το μέγεθος των ζημιών.

Ο συγκεκριμένος σεισμός σημειώθηκε σε βάθος μόλις 8 χιλιομέτρων – πολύ μικρό για σεισμικό γεγονός.

Για να χαρακτηριστεί «ρηχός», ένας σεισμός πρέπει να συμβεί σε βάθος μικρότερο των 70 χιλιομέτρων.

Οι σεισμοί αυτοί είναι πιο συχνοί, αλλά και πιο επικίνδυνοι.

Οι σεισμικές δονήσεις ξεκινούν από το επίκεντρο και ταξιδεύουν προς την επιφάνεια. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο περισσότερη ενέργεια χάνεται στην πορεία. Αντίθετα, όταν ο σεισμός εκδηλώνεται σε μικρό βάθος, τα κύματα φτάνουν με περισσότερη ισχύ στην επιφάνεια, προκαλώντας εντονότερο τράνταγμα και καταρρεύσεις κτιρίων.

Οι «ρηχοί» σεισμοί είναι ιδιαίτερα συχνοί στο Αφγανιστάν, κυρίως στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, όπου οι τεκτονικές πλάκες ολισθαίνουν η μία δίπλα στην άλλη.


Φόβος για πολλούς εγκλωβισμένους στα ερείπια

Η δόνηση εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν οι περισσότεροι κάτοικοι βρίσκονταν στα σπίτια τους και κοιμούνταν. Φόβοι εκφράζονται ότι πολλοί άνθρωποι παραμένουν εγκλωβισμένοι κάτω από τα ερείπια.

Το Αφγανιστάν δεν είναι άγνωστο στους σεισμούς. Το 2023, μια σειρά δονήσεων στην επαρχία Χεράτ στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 1.000 ανθρώπους, ενώ το 2022 στην επαρχία Πακτίκα άλλος ένας σεισμός προκάλεσε πάνω από 1.000 θανάτους. Και στις δύο περιπτώσεις, ο αριθμός των θυμάτων αυξήθηκε δραματικά μόλις τα σωστικά συνεργεία κατάφεραν να φτάσουν στις απομονωμένες περιοχές.

Το νοσοκομείο της Τζαλαλαμπάντ, το μεγαλύτερο κοντά στο επίκεντρο, ήδη από πριν ήταν γεμάτο, εξυπηρετώντας πάνω από χίλιους ασθενείς την ημέρα. Τώρα καλείται να αντιμετωπίσει εκατοντάδες ακόμη τραυματίες, κάτι που καθιστά σχεδόν αδύνατη τη διαχείριση της κρίσης.