Η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που συνεδριάζει αυτή την εβδομάδα στο Στρασβούργο, ενέκρινε την Τρίτη, 7 Οκτωβρίου 2025, τη μεταρρύθμιση του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης (βίζα) για πολίτες 61 χωρών που σήμερα μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς βίζα στον χώρο Σένγκεν για διάστημα έως 90 ημέρες.

Η κίνηση αυτή στοχεύει στην ενίσχυση της ασφάλειας και της πολιτικής συνοχής της Ένωσης, δίνοντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δυνατότητα να παγώνει ή να επαναφέρει την υποχρέωση βίζας σε χώρες που δεν τηρούν τους κανόνες της.

Νέα κριτήρια αναστολής

Η μεταρρύθμιση εισάγει νέους λόγους για τους οποίους μπορεί να ανασταλεί η απαλλαγή από τη βίζα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται: Οι υβριδικές απειλές, όπως η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών από τρίτες χώρες. Προγράμματα “χρυσών διαβατηρίων”, μέσω των οποίων οι επενδυτές αποκτούν ιθαγένεια, προκαλώντας ανησυχίες για την ασφάλεια της ΕΕ. Απόκλιση από την ευρωπαϊκή πολιτική θεωρήσεων, που δημιουργεί κενά ασφαλείας. Παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τέλος αδιαφορία για αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων.

Οι νέοι κανόνες έρχονται να ενισχύσουν και όχι να αντικαταστήσουν τους ήδη υπάρχοντες λόγους αναστολής, όπως τα προβλήματα ασφάλειας ή η έλλειψη συνεργασίας για επανεισδοχές μεταναστών.

Τέλος στην ατιμωρησία κυβερνητικών αξιωματούχων

Για πρώτη φορά, η ΕΕ αποκτά τη δυνατότητα να στοχοποιεί άμεσα κυβερνητικούς αξιωματούχους χωρών που ευθύνονται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η ρύθμιση αυτή θεωρείται ισχυρό μήνυμα απέναντι σε καθεστώτα που εκμεταλλεύονται την ελεύθερη είσοδο στην ΕΕ παραβιάζοντας τις αρχές της.
«Η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι ασφαλές καταφύγιο για αξιωματούχους που καταπατούν το διεθνές δίκαιο», τονίζουν ευρωβουλευτές που στήριξαν τη μεταρρύθμιση.


Πώς θα λειτουργεί ο μηχανισμός

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορεί να κινεί τη διαδικασία με δική της πρωτοβουλία ή μετά από αίτημα κράτους μέλους, όταν υπάρχουν ενδείξεις ότι μια χώρα δεν πληροί τα κριτήρια για είσοδο χωρίς βίζα.Τα κριτήρια αυτά είναι: αύξηση σοβαρών εγκλημάτων από υπηκόους της χώρας, αύξηση απορριφθέντων αιτήσεων ασύλου,αύξηση των περιπτώσεων παράνομης παραμονής στην ΕΕ. Σε αυτές τις περιπτόσεις η Επιτροπή θα μπορεί να επαναφέρει προσωρινά την υποχρέωση θεώρησης, ενώ αν τα προβλήματα επιμείνουν, το μέτρο μπορεί να γίνει μόνιμο.

Σύμφωνα με τα όρια που θεσπίζονται, μια αύξηση άνω του 30% σε σοβαρά εγκλήματα ή υπερβάσεις παραμονής στην ΕΕ, ή άνω του 20% σε απορρίψεις αιτήσεων χορήγησης ασύλου, θεωρούνται σημαντικά παραπτόματα και μπορεί η ΕΕ να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό για πάγωμα των ελευθερων μετακινήσεων εντός της Ένωσης.

Ο εισηγητής της πρότασης,Μάτζα ζ Νέμικ (Matjaž Nemec-Σοσιαλιστές Σλοβενία) , αναφερόμενος στη σημασία της απόφασης δήλωσε:
«Η πολιτική θεωρήσεων είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Με τον εκσυγχρονισμένο μηχανισμό, θα μπορούμε να αντιδράσουμε πιο γρήγορα σε περιπτώσεις σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να στοχεύουμε στους υπευθύνους.»


Τα επόμενα βήματα

Η νέα νομοθεσία που εγκρίθηκε με 518 ψήφους υπέρ, 96 κατά και 24 αποχές, θα πρέπει τώρα να λάβει την τελική έγκριση του Συμβουλίου. Μετά τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες αργότερα.

Για την Ελλάδα, η εξέλιξη έχει διπλό ενδιαφέρον.

Αφενός, λειτουργεί προστατευτικά, καθώς ενισχύει το ευρωπαϊκό «τείχος» απέναντι σε πιέσεις από χώρες που χρησιμοποιούν τη μετανάστευση ως εργαλείο επιρροής, κάτι που αφορά άμεσα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αφετέρου, καθιστά την Ελλάδα κόμβο ελέγχου και εφαρμογής των νέων κανόνων, αναλαμβάνοντας την ευθύνη να διασφαλίσει την εφαρμογή της Σένγκεν, παραμένοντας συνεπείς με τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Η Αθήνα που θα κληθεί, επίσης, να ισορροπήσει ανάμεσα στην ευρωπαϊκή γραμμή και στις διμερείς σχέσεις με χώρες των Βαλκανίων που θα βρεθούν ενδεχομένως υπό πίεση.

Η νέα Ευρώπη 

Η μεταρρύθμιση του μηχανισμού βίζας εντάσσεται σε μια ευρύτερη τάση αναδιαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία εγκαταλείπει σταδιακά τον ρόλο του «παθητικού εγγυητή» και μετατρέπεται σε παίκτη που θέτει όρους. Η πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, στα προγράμματα και το δικαίομα στην ελεύθερη μετακίνηση, δεν είναι δεδομένα αλλά είναι μόνο για όσους σέβονται τους κανόνες της.