Στην κατεύθυνση της θέσπισης νέων μέτρων για την εκτόνωση της μεταναστευτικής κρίσης προχωρούν μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θέτουν την ίση κατανομή των βαρών και τη συνεργασία με τις τρίτες χώρες στο επίκεντρο της πολιτικής για την καταπολέμηση της συμφόρησης λόγω συνεχιζόμενων, παράνομων μεταναστευτικών ροών. Ειδικότερα, προ δέκα ημερών, εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί της πρότασης κανονισμού για τη θέσπιση κοινού συστήματος επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην Ένωση παρουσίασε το σχέδιο έκθεσής του στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων.

Αν και το σχέδιο έκθεσης εισάγει μια σειρά βελτιώσεων όσον αφορά τις διαδικαστικές εγγυήσεις και τη γλώσσα, σε μεγάλο βαθμό διατηρεί τη γενική ρητορική σχετικά με τις πολιτικές επιστροφής. Ο εισηγητής υπερασπίζεται νέες τροπολογίες ως απαραίτητες για τη μεταρρύθμιση της «ξεπερασμένης οδηγίας επιστροφής», επικαλούμενος «τα χαμηλά ποσοστά επιστροφής» και την ανάγκη ενίσχυσης της «εμπιστοσύνης στο σύστημα».

Σχέδιο επιστροφής μεταναστών: Προτεινόμενες αλλαγές που περιλαμβάνονται στην έκθεση

- Επέκταση των χωρών επιστροφής και των κέντρων επιστροφής
Το σχέδιο της έκθεσης υποστηρίζει τη σημαντική επέκταση του καταλόγου των χωρών στις οποίες μπορούν να μεταφερθούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών σε λεγόμενα «κέντρα επιστροφής» (δηλαδή κέντρα απέλασης σε τρίτες χώρες). Ωστόσο, εισάγει επίσης αρκετές σημαντικές διασφαλίσεις. Συγκεκριμένα, ορίζει ότι ένας κόμβος επιστροφής μπορεί να δημιουργηθεί μόνο βάσει επίσημης συμφωνίας. Διευκρινίζει επίσης ότι οι κόμβοι επιστροφής πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο ως έσχατο μέτρο, όταν τα άτομα δεν έχουν επιστρέψει οικειοθελώς και δεν μπορούν να επιστραφούν στη χώρα καταγωγής τους.

Επιπλέον, το σχέδιο έκθεσης αποκλείει ρητά την επιστροφή ασυνόδευτων παιδιών και οικογενειών με παιδιά σε κέντρα επιστροφής. Εισάγει επίσης την απαίτηση για τα κράτη μέλη της ΕΕ να ενημερώνουν τόσο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από τη σύναψη οποιασδήποτε συμφωνίας για τη δημιουργία κέντρου επιστροφής και προβλέπει ότι ένα κέντρο επιστροφής μπορεί επίσης να δημιουργηθεί από την ΕΕ. Τέλος, ζητεί την ολοκληρωμένη παρακολούθηση, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας της τήρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός των κέντρων επιστροφής.

- Εθελοντική αναχώρηση έναντι αναγκαστικής επιστροφής

Το σχέδιο έκθεσης δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην «εθελοντική επιστροφή» έναντι της αναγκαστικής επιστροφής, κυρίως με την αναδιάταξη των σχετικών άρθρων και την ενίσχυση της αντίστοιχης διατύπωσης. Επαναφέρει επίσης την ελάχιστη προθεσμία επτά ημερών για την εθελοντική αναχώρηση, όπως προβλέπεται στην ισχύουσα οδηγία για την επιστροφή.

- Υποχρεώσεις συνεργασίας των υπηκόων τρίτων χωρών
Συνολικά, το σχέδιο έκθεσης διατηρεί τις υποχρεώσεις των υπηκόων τρίτων χωρών να συνεργάζονται κατά τη διάρκεια των διαδικασιών επιστροφής που προβλέπονται στην πρόταση. Ωστόσο, εισάγει επίσης ορισμένες βελτιώσεις για να διασφαλιστεί η αναλογικότητα και η δικαιοσύνη. Ορίζει ότι οι υποχρεώσεις πρέπει να είναι αναλογικές και να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες περιστάσεις κάθε ατόμου. Επιπλέον, καταργεί ορισμένες από τις τιμωρητικές συνέπειες της μη συνεργασίας, όπως οι οικονομικές κυρώσεις και η άρνηση ή η ανάκληση των αδειών εργασίας.

- Κράτηση και εναλλακτικές λύσεις της κράτησης

Το σχέδιο της έκθεσης δίνει μεγαλύτερη έμφαση στη χρήση εναλλακτικών λύσεων της κράτησης. Ορίζει ότι η κράτηση πρέπει να εφαρμόζεται μόνο ως έσχατο μέτρο και για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα. Διατηρεί επίσης τη μέγιστη περίοδο κράτησης των 12 μηνών, με δυνατότητα παράτασης έξι μηνών, μειώνοντας έτσι σημαντικά την περίοδο κράτησης των 24 μηνών που περιλαμβάνεται στην πρόταση και διατηρώντας το χρονικό πλαίσιο που ορίζεται στην ισχύουσα οδηγία για την επιστροφή.