Οι αποκαλύψεις σχετικά με τον δότη σπέρματος από τη Δανία που έφεραν στο φως της δημοσιότητας το BBC μέσα στην εβδομάδα, εγείρουν μια σειρά από πολύ σοβαρά ερωτήματα αναφορικά με τα όρια και τη ρύθμιση της διεθνούς βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος. Υπενθυμίζεται ότι, το συγκεκριμένο σπέρμα χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες -μεταξύ αυτών και η Ελλάδα- από το οποίο γεννήθηκαν τουλάχιστον 197 παιδιά, ορισμένα εκ των οποίων νόσησαν από καρκίνο λόγω γενετικής μετάλλαξης. Σημειώνεται πως, η υπόθεση προσφέρει μια γενικευμένη εικόνα της πραγματικής κλίμακας της αγοράς δωρεάς σπέρματος, η οποία τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη.

Διαβάστε: Το πρόβλημα με το επικίνδυνο σπέρμα του Δανού δότη είναι η πολλαπλή χρήση του γενετικού υλικού - Τι λέει στο parapolitika.gr η καθηγήτρια Γενετικής Μαρία Γαζούλη

Δωρεά σπέρματος: Ραγδαία ανάπτυξη της πρακτικής - Κερδοφόρα δραστηριότητα

Η αγορά δωρεάς σπέρματος πρόκειται για μια πρακτική που επιτρέπει σε γυναίκες να αποκτήσουν παιδί σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, σε ομόφυλα ζευγάρια ή σε γυναίκες που επιλέγουν τη μητρότητα χωρίς σύντροφο. Ωστόσο, η κάλυψη μιας ανάγκης έχει εξελιχθεί σε μια ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα, με την ευρωπαϊκή αγορά να αξιολογείται το 2023 στα 1,57 δισεκατομμύρια δολάρια και να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 2 δις. έως το 2033 (2,18 για την ακρίβεια), σύμφωνα με το BBC.

Παρά τη μεγάλη ζήτηση, η προσφορά παραμένει περιορισμένη. Λιγότεροι από πέντε ένας 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τελικά τα αυστηρά κριτήρια. Απαιτείται επαρκής αριθμός σπερματοζωαρίων, καλή κινητικότητα και μορφολογία, αντοχή στη διαδικασία κατάψυξης, καθώς και πλήρης έλεγχος για λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι δωρητές πρέπει ένας να είναι ηλικίας 18 έως 45 ετών. Το αποτέλεσμα είναι μια μικρή δεξαμενή δωρητών, με τη χώρα να εισάγει περίπου το 50% του σπέρματος που χρησιμοποιείται.


"Πολύτιμο αγαθό" το σπέρμα

Ωστόσο, η πρακτική αυτή επιτρέπει σε έναν μόνο δωρητή να αποκτήσει δεκάδες ή και εκατοντάδες απογόνους. Κατά τη διάρκεια της δωρεάς, οι άνδρες επισκέπτονται τις κλινικές μία ή δύο φορές την εβδομάδα για μήνες, ενώ κάθε εκσπερμάτιση περιέχει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Σύμφωνα με όσα δήλωσε η διευθύντρια του οργανισμού Progress Educational Trust, Σάρα Νόρκρος στο BBC, η έλλειψη δωρητών έχει καταστήσει το σπέρμα «πολύτιμο αγαθό», οδηγώντας τις τράπεζες και τις κλινικές στη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή του. Δεν είναι όμως όλα τα δείγματα εξίσου δημοφιλή. Οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν με βάση φωτογραφίες, φωνή, επάγγελμα, ύψος και άλλα χαρακτηριστικά, σε μια διαδικασία που ειδικοί παρομοιάζουν με εφαρμογές γνωριμιών. «Κάποιοι δωρητές είναι απλώς πιο ελκυστικοί από άλλους», εξηγεί ο καθηγητής γονιμότητας Άλαν Πέισι.

Η Δανία και το "σπέρμα των Βίκινγκς" κυριαρχούν στην αγορά

Κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά διαδραματίζει η Δανία, έδρα ορισμένων από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος διεθνώς. Η χώρα έχει αποκτήσει φήμη για το λεγόμενο «σπέρμα των Βίκινγκς», με τον ιδρυτή της Cryos International, Όλε Σου, να αποδίδει την επιτυχία τόσο στην κουλτούρα δωρεάς όσο και σε γενετικά χαρακτηριστικά. Όπως υποστηρίζει, τα ξανθά μαλλιά και τα γαλανά μάτια είναι υπολειπόμενα χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστά το δανέζικο σπέρμα ελκυστικό για γυναίκες από διαφορετικά γενετικά υπόβαθρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 60% των αιτημάτων προέρχεται από ανύπαντρες, μορφωμένες γυναίκες στα 30 τους. Η διασυνοριακή διακίνηση σπέρματος, ωστόσο, αποκαλύπτει σοβαρά κενά εποπτείας. Ο δωρητής που βρέθηκε στο επίκεντρο της πρόσφατης έρευνας παρείχε δείγματα σε 67 κλινικές σε 14 χώρες, με κάθε κράτος να εφαρμόζει διαφορετικά όρια ως προς τον αριθμό παιδιών ή οικογενειών ανά δωρητή. Το αποτέλεσμα είναι ένας άνδρας να μπορεί νόμιμα να αποκτήσει εκατοντάδες παιδιά χωρίς να το γνωρίζει.

Βέλγιο: "Άγρια Δύση" ο κλάδος

Μετά τις αποκαλύψεις, βελγικές αρχές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών σπέρματος, ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Βελγίου χαρακτήρισε τον κλάδο «Άγρια Δύση». Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας έχει προτείνει όριο 50 οικογενειών ανά δωρητή σε επίπεδο ΕΕ.

Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται στην υγεία, αλλά αγγίζουν και ζητήματα ταυτότητας και ψυχολογικής επιβάρυνσης για παιδιά και δωρητές, ιδίως σε μια εποχή όπου τα τεστ DNA και τα κοινωνικά δίκτυα καθιστούν εύκολη την ανεύρεση βιολογικών συγγενών. Όπως τονίζει ο βιοηθικός Τζον Άπλμπι, πρόκειται για ένα «τεράστιο ηθικό ναρκοπέδιο», με την ανάγκη εξισορρόπησης της επιθυμίας για οικογένεια και της προστασίας όλων των εμπλεκομένων.

Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι αν και πώς μπορεί να επιβληθεί ουσιαστικός έλεγχος σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, χωρίς να ωθούνται οι ενδιαφερόμενοι σε ανεπίσημες, ανεξέλεγκτες και αμφιλεγόμενες λύσεις.